Politici zaaien giftige paniek rond vluchtelingen

Teeven, Rutte en Wilders voerden weer eens een smerig politiek stuk theater op. Enorme aantallen mensen die asiel komen aanvragen, ontwrichting van de maatschappij, wijzen naar mensensmokkelaars als oorzaak, roepen om hardere maatregelen, beloften over marechausseepatrouilles om de overstroming door vluchtelingen te keren. Zo raakt het politieke klimaat weer verder vergiftigd, zo kan de PVV verder scoren, zo kan de opbouw van de infrastructuur van controle, uitsluiting, insluiting, opsluiting en deportatie van extra ‘urgentie’ en legitimatie worden voorzien. Relevante feiten blijven uit beeld. Dat blijft zo als het aan politici ligt, en aan de gemiddelde journalist voor wie het stellen van echt kritische vragen bijna net zo raar is als het serieus beantwoorden ervan door de gemiddelde politicus. Aan politiek en gevestigde journalistiek laten we dat dus beter maar niet over.

De vertoning – althans, dit bedrijf van het theaterstuk – begon op 14 mei. Toen maakte staatssecretaris Teeven bekend dat er opeens “duizend asielzoekers per week” naar Nederland zouden komen. “Tot voor kort waren het er duizend per maand”, lazen we verder in het betreffende bericht op Nu.nl dat de wervende titel droeg: “Teeven luidt noodklok om toename aantal vluchtelingen”. Want meer vluchtelingen naar Nederland is natuurlijk een grote ramp – niet voor die mensen zelf die kennelijk zo in nood zaten dat ze op de vlucht zijn geslagen met gevaar voor eigen leven. Nee, een ramp voor Nederland, want een land waarvan de rijkste één procent van de bevolking in 2012 een gezamenlijk vermogen bezat van 273 miljard euro, oftewel iets meer dan een vijfde van de totale vermogens in Nederland, kan zich natuurlijk geen onderkomen, eten en drinken voor duizend gevluchte mensen veroorloven. Toch?! Een land waar de minister van Buitenlandse Zaken erop zinspeelt om de bezuinigingen op ‘Defensie’ te stoppen en weer extra miljoenen aan oorlogstuig en oorlogspersoneel uit te geven, kan zich natuurlijk geen verzorging van noodlijdende, angstige en getraumatiseerde mensen veroorloven. Toch?!

Het vervolg was typerend. Premier Rutte liet weten dat hij de “plotseling sterk verhoogde asielinstroom uit Eritrea” zag als “ ‘maatschappelijk ontwrichtend’”. Wat er precies werd ‘ontwricht’, behalve de bureaucratische illusie dat migratie en aantallen asielaanvragen zich houden aan prognoses van ambtenaren en bewindslieden, bleef weer eens geheel onduidelijk. Maar de panische toon was gezet, en vervolgens kon Wilders natuurlijk zijn nummertje doen en Teeven de wacht aanzeggen. “De PVV eiste sluiting van de grenzen voor asielzoekers”. Hoe Wilders dat voor zich zag, vertelde hij niet. De betreffende verdragen opzeggen, en dan prikkeldraad, wachttorens en met machinegeweren uitgeruste GeertGardisten wellicht? De rest van de Tweede Kamer vond de uitleg van Teeven blijkbaar voldoende. Het nummer was gemaakt, de passende paniekscheut toegebracht, de rust keerde weer… tot het volgende soortgelijke nummer wordt afgedraaid, met kwetsbare mensen als schietschijf en een nog giftiger politiek klimaat als gevolg. Vreemd hè, die hoge scores van de PVV in de opiniepeilingen?!

De hele drukte was – zo maakte Flip van Dyke duidelijk aan de hand van statistische gegevens – ook nog eens op manipulatie met cijfers gebaseerd. Er kwamen niet opeens week na week duizend asielzoekers binnen. Er waren in één week een keer duizend asielaanvragen, zonder dat er reden was of is om dat te extrapoleren en er een trend van te maken. Die verdraaiing was snel doorgeprikt, met overigens weinig effect. Sylvain Ephimenco draaide in een dramatisch stuk over de “migratiecrisis” de riedel ook nog eens af: “In Nederland komen momenteel duizend asielzoekers per week binnen” … alsof dat een trend was, geen eenmalig iets.

Er is in de hele situatie echter één ding opvallend onderbelicht gebleven: de reden voor de tijdelijke stijging van het aantal mensen dat asiel aanvroeg in Nederland. Ja, er waren “veel signalen (…) dat mensensmokkelaars er achter zitten”. Alsof mensen in Syrië en Eritrea denken: hey, een mensensmokkelaar, laat ik er eens mee in zee gaan en kijken of ik Nederland binnen kan komen. Alsof dat verklaart dat mensen op de vlucht gaan.

In werkelijkheid zit de oplossing natuurlijk in die twee genoemde landen waar veel mensen die recent asiel aanvroegen, vandaan kwamen: Syrië en vooral Eritrea. Over Syrië hoeven we weinig te zeggen: dat kapotgeschoten oorlogsland ontvluchten is doodgewoon acute zelfbescherming. En Eritrea? Je hoort weinig over dat in Noordoost-Afrika gelegen land. Maar het is een politiestaat. Een indicatie van de sfeer: “Wereldwijde hekkensluiters qua persvrijheid zijn Turkmenistan, Noord-Korea en Eritrea”. Dat is de conclusie van een overzicht van Reporters Sans Frontières naar de persvrijheid. Eritrea is dus, samen met onder andere Noord-Korea, één van de drie landen waar de minste persvrijheid is. Dat werpt wel enig licht op de vraag waarom mensen dat land zouden willen ontvluchten.

Dat vrijwel niemand dat soort dingen naar voren brengt, dat vrijwel niemand uitlegt dat mensen zeer gegronde redenen hebben om de lange tocht vol ontberingen en risico ‘s te wagen, is voor de vergiftigde xenofobe sfeer in Nederland symptomatisch. Het is tegen dat politieke klimaat en de onmenselijke consequenties ervan dat we de strijd moeten blijven aanbinden.

Peter Storm
Dit artikel verscheen eerder op Ravotr.