Rechter draagt Amsterdamse burgemeester op om rekening te houden met Zwarte Piet-racisme

Vandaag deed de rechtbank uitspraak in de bodemprocedure over de intocht van Sinterklaas en zijn Pieten vorig jaar in Amsterdam. Twintig activisten hadden tegen die intocht bezwaar gemaakt, maar dat werd na een hoorzitting daarover verworpen door de gemeentelijke bezwaarcommissie. De activisten gingen daar tegen in beroep, maar de kort gedingrechter besloot dat de intocht mocht doorgaan. Daarop spanden de activisten een bodemprocedure aan. Hun beroep werd vandaag gegrond verklaard. De Amsterdamse burgemeester Eberhard van der Laan moet opnieuw bekijken of de vergunning voor de intocht verleend had mogen worden. De uitspraak betekent een stap voorwaarts in de strijd tegen de racistische karikatuur Zwarte Piet.

De activisten brachten een aantal punten in tegen de beslissing van vorig jaar. Een van die punten hield stand voor de rechtbank, namelijk dat de alomtegenwoordige racistische karikatuur Zwarte Piet een inbreuk is op het privéleven van zwarte mensen, op grond van artikel 8 van het Europees mensenrechtenverdrag. Naar aanleiding van uitspraken van het College voor de Rechten van de Mens en een onderzoek van de gemeente Amsterdam naar Zwarte Piet oordeelt de rechtbank dat “de rol van knecht en het uiterlijk en het gedrag van Zwarte Piet leiden tot het beeld dat zwarte mensen ondergeschikt en dom zijn”. Verder stelt de rechter dat “Zwarte Piet in de weken voor 5 december een niet te missen onderdeel uitmaakt van het dagelijks leven binnen de Nederlandse samenleving. Op grond van het voorgaande komt de rechtbank dan ook tot het oordeel dat verlening van de bestreden vergunning, waarbij niets is geregeld omtrent Zwarte Piet, tot een inbreuk leidt op het privéleven van eisers.”

De rechter verbiedt de intocht met Zwarte Piet niet, maar stelt alleen dat bij het verlenen van de vergunning een belangenafweging plaats had moeten vinden waarbij “een ‘fair balance’ moet worden gevonden tussen het belang van de eisende partij en het Nederlands algemeen belang anderzijds”. Aan de burgemeester is nu dus het oordeel wat belangrijker is: zwart leed of wit plezier. Van der Laan moet opnieuw bekijken of de vergunning voor de intocht van 2013 verleend had mogen worden en hij moet daar binnen zes weken een besluit over nemen. Dat heeft natuurlijk gevolgen voor de intocht van dit jaar. Eventueel kan hij ook voorwaarden verbinden aan de verschijning van de Zwarte Piet-figuur.

Verbanning

De afgelopen jaren is in de strijd tegen Zwarte Piet aan de weg getimmerd met onder andere acties bij de intocht, tentoonstellingen, bijeenkomsten, strijd op basisscholen, video’s en demonstraties. En onder die druk is nu opnieuw een barst ontstaan in het witte blok dat zo gesteld is op zijn racistische tradities. Frank King, juridisch adviseur van de activisten, is wel erg optimistisch: “De rechter heeft op juridisch vakkundige wijze Zwarte Piet de nek omgedraaid.” Maar zo ver is het helaas nog lang niet.

De uitspraak laat meteen de beperkingen van juridische strijd zien. De uitspraak is om te beginnen alleen in Amsterdam geldig en mensen in andere steden zullen dezelfde juridische strijd moeten voeren om ook daar Zwarte Piet uit te bannen. Daarnaast is Zwarte Piet volgens de rechter weliswaar racistisch, maar is de intocht daarmee niet in strijd met artikel 1 van de Grondwet, omdat zwarte mensen gewoon aan de intocht zouden kunnen deelnemen. Het zou hen dus zogezegd vrij staan om mee te doen aan een racistisch evenement, zoals Black Rage het fijntjes uitdrukte op Twitter. Daardoor is de uitspraak maar beperkt bruikbaar en wordt de juridische strijd zoveel mogelijk in stukjes opgehakt.

Zwarte Piet zal niet verdwijnen zonder andere vormen van strijd. De druk van onderop moet worden opgevoerd, zodat de burgemeester niet anders kan beslissen dan de intocht met Zwarte Piet in Amsterdam te verbieden. Met deze uitspraak kan worden geprobeerd om ook de landelijke intocht en de intochten in andere steden Zwarte Piet-vrij te maken. En dat is het begin van de volledige verbanning van de racistische figuur uit de publieke ruimte en op termijn ook uit het privéleven.

Frodo Tromp