Onderzoek van wetenschappers legt misstanden in Amsterdamse reïntegratie-industrie opnieuw bloot
Mijn reactie is voorlopig, omdat veel andere mensen van de Bijstandsbond en het actiecomité Dwangarbeid Nee, waarin ook Doorbraak meedoet, op vakantie zijn. Gezamenlijk overleg over een definitieve reactie kan daarom pas later plaatsvinden. Bovendien moeten we het doorwrochte rapport eerst goed bestuderen om een definitief oordeel te kunnen geven. Maar een voorlopige indruk wil ik jullie niet onthouden.
Dwangarbeid
De Amsterdamse SP-wethouder Arjen Vliegenthart heeft de hoogleraren Huberts en Van Eijbergen gevraagd om een rapport uit te brengen met adviezen naar aanleiding van een eerder onderzoek naar misstanden bij het reïntegratietraject in het Amsterdamse Bos van stichting Herstelling Werk en Uitvoering. Dat onderzoek werd uitgevoerd door het Bureau Integriteit van de gemeente. Naar aanleiding van dat onderzoek werd het traject beëindigd.
Uit het rapport van de hoogleraren blijkt dat er met de Amsterdamse reïntegratietrajecten veel mis is. De wetenschappers distantiëren zich weliswaar van de term “dwangarbeid” die wij hanteren, maar constateren vervolgens veel knelpunten. Naar nu blijkt, is naar aanleiding daarvan ook het reïntegratieproject van Het Groenteschip “preventief” gesloten. De hoogleraren lijken daarbij een beetje op twee gedachten te hinken. Enerzijds constateren ze dat er met de persoonlijke integriteit van de meeste medewerkers niets mis is, en dat de ambtenaren gemotiveerd, oprecht en met veel passie en idealen hun werk doen. Anderzijds wordt er gesproken over een “gesloten familiecultuur”.
In het rapport wordt het reilen en zeilen van de reïntegratietak van de gemeente Amsterdam uitgebreid geanalyseerd. Oplossingen worden gezocht in het verbeteren van de organisatie, waarbij weer naar voren komt dat de voormalige Dienst Werk en Inkomen als geheel, ja eigenlijk de gehele gemeentelijke organisatie, veel te weinig open staat voor klachten van burgers over door hen gesignaleerde misstanden. Naar aanleiding daarvan gaat het gemeentebestuur voortaan ook de gemeentesecretaris inschakelen om verbeteringen te bewerkstelligen. In het algemeen is de redenering dat de medewerkers wel integer zijn, maar dat de kwaliteit van de organisatie te wensen overlaat, waardoor zogenaamd ongewild misstanden als in het Amsterdamse Bos toch kunnen voorkomen. De hoogleraren waarschuwen er alvast voor dat die misstanden met de huidige organisatie ook in de toekomst weer kunnen voorkomen.
Rechteloosheid
Tijdens hun onderzoek waren de hoogleraren er verbaasd over dat veel misstanden al jaren geleden aan de orde zijn gesteld, en dat daar in de politiek en de ambtelijke organisatie niets mee is gedaan. Dat was ook al geconstateerd in het rapport van het Bureau Integriteit naar aanleiding waarvan het gemeentebestuur in een reactie erkende dat het fout was dat de gemeente er te weinig op had gereageerd. Men wil dat nu anders gaan doen. De grote vraag is of de oplossingsrichting van organisatorische veranderingen voldoende soelaas biedt.
Een groot deel van het rapport van de hoogleraren gaat over verbeteringen in de organisatie. Zoals al opgemerkt, nemen de wetenschappers afstand van het begrip “dwangarbeid”. Wat wij met het naar voren brengen van dit begrip hebben willen benadrukken, is de rechteloosheid van de bijstandsgerechtigden die met behoud van uitkering werken. Het arbeidsrecht is niet van toepassing, dwangarbeiders verdienen geen loon, ze hebben wel veel plichten en moeten opdrachten vervullen op straffe van sancties of zelfs stopzetting van hun uitkering. Ze hebben dus geen keuze. Velen doen zinloos, repeterend eenvoudig werk ver beneden hun niveau en zonder perspectief. Het is volgens Dwangarbeid Nee en de Bijstandsbond niet alleen de ambtelijke organisatie of de ambivalentie van het reïntegratiebeleid, maar juist de rechteloosheid van de bijstandsgerechtigden die tot misstanden leidt en waardoor ze zich moeilijk kunnen verdedigen. Daarbij valt op te merken dat juist mensen die zich moeilijk kunnen verdedigen, er door persoonlijke omstandigheden of vaardigheden aan onderdoor gaan.
Meer in zijn algemeenheid doet zich de vraag voor of het huidige overheidsbeleid, waarbij men spreekt over individueel maatwerk en waarbij men zwijgt over collectieve rechten, niet altijd leidt tot een reeks misstanden die sowieso niet kunnen worden voorkomen. Die vraag wordt des te dringender, als het waar is, zoals de hoogleraren constateren, dat medewerkers wel van goede wil kunnen zijn, maar er toch misstanden kunnen voorkomen op organisatorische gronden. Afbraak van de sociale zekerheid, afschaffing van het begrip “passende arbeid” en vervanging ervan door het begrip “gangbare arbeid”, waarbij alles voor iedereen “passend” is, afschaffing van collectieve regelingen waar baanlozen een beroep op kunnen doen als ze voldoet aan de voorwaarden, invoering van “de tegenprestatie”, omgekeerde bewijslast, en andere plichten van bijstandsgerechtigden waarbij alles individueel wordt beoordeeld, dat allemaal leidt tot onrecht, willekeur en eenzijdige afhankelijkheid van de veronderstelde goede wil van de almachtige klantmanagers. Daarbij geldt ook nog dat die individuele goede wil, als die al aanwezig is, om zeep geholpen wordt in een organisatie waarin zich allerlei voor baanlozen nadelige groepsprocessen afspelen.
Reïficatie
Het onderzoek dat het gemeentebestuur nu aankondigt naar de uitgangspunten van het reïntegratiebeleid zal zeker ook betrekking moeten hebben op de rechten van baanlozen, zodat die zich kunnen verdedigen tegen onrecht, willekeur en onheuse bejegening. En dat onderzoek zal zich er ook op moeten richten om allerlei maatregelen die de rechteloosheid en het misbruik in de hand werken, juist niet in te voeren of weer in te trekken, zoals bijvoorbeeld het verplichte werken met behoud van uitkering op straffe van sancties, de dwangarbeid dus.
Tegelijk mag de analyse van de hoogleraren geen excuus zijn om de redenering op te hangen dat niemand binnen het gemeentelijke apparaat verantwoordelijk zou zijn. De analyse en het sociologische inzicht dat organisatiecultuur en groepsprocessen hun eigen wetmatigheden kennen en niet zonder meer zijn terug te voeren op het denken en handelen van individuen, mag niet leiden tot reïficatie, dat wil zeggen: het toekennen van menselijke eigenschappen aan organisaties. Organisaties kunnen niet denken en op basis daarvan handelen. Het zijn immers altijd de mensen die dat doen. Ook al zouden individuele ambtenaren integer zijn en ook al zouden ze kritiek hebben op de organisatie en het beleid, dan nog zijn ze er medeverantwoordelijk voor, als ze eraan meewerken.
Piet van der Lende
“In het algemeen is de redenering dat de medewerkers wel integer zijn, maar dat de kwaliteit van de organisatie te wensen overlaat, waardoor zogenaamd ongewild misstanden als in het Amsterdamse Bos toch kunnen voorkomen.”
Les 1 van organisatiekunde, ooit slechts één college van gevolgd, maar kennelijk blijven zaken bij mij wel hangen:
Je organisatie is je mensen.
Natuurlijk werken die ambtenaren eraan mee. Ze gaan toch hun eigen (veelal goedbetaalde) baan niet op het spel zetten. En hun bevoorrechte positie en netwerk evenmin. Het zit immers in de aard van de mensheid om egoïstisch te zijn. En toch zeer zeker de gevestigde orde bezit deze eigenschap in ruime mate. Plus dat een staaltje opportunisme hen nou ook niet bepaald vreemd is.
Precies, Raven, voor de vorm willen ze zeggen ertegen te zijn of zaken niet geweten te hebben, maar iedere werker typt regelmatig zijn werkgever in op Google om te kijken, wat er zoal over gezegd wordt. Dat de Herstelling in verband werd gebracht met dwangarbeid kan dus nauwelijks verrast en verbaasd hebben, zeker niet, wanneer de gekozen locatie ook nog zo’n beladen verleden hebben. Je kunt je dan toch nauwelijks onttrekken aan de gedachte, dat de geschiedenis zich herhaalt. Ik kan de verbazing dan ook niet anders kwalificeren dan als komedie.
Best wel erg dat deze ambtenaren denken weg te komen met wir haben es nicht gewusst en befehl ist befehl …
Sommige van die Baanbrekendwerkers werken voor het raam, waar de gemeentefiguren en de welzijnswerkers vergaderen, maar ze doen echt alsof het de normaalste zaak van de wereld is, zoals in de jaren ’40 iedereen het normaal vond, dat joden met ineens met een jodenster op moesten lopen. Verzwarende omstandigheid nu: nu kunnen de omstanders googlen en heel snel op de hoogte zijn van wat het is en wat het met de mensen doet, in de jaren ’40 kon dat niet.
In de reactie van de gemeente Amsterdam word met geen woord over gepraat over dwang arbeid en het negeren van rechten.
Men is zich terdege van bewust dat men de rechten van de deelnemers doelbewust schendt en men wil hier ook niks aandoen want dan heeft men meer kosten bv. aan lonen i.p.v. uitkeringen en ook geen dwang middelen meer. Daarnaast als men het wel doet, geeft men toe dat je dwangarbeid uitvoert.
Jammer dat de bovenstaande tekst niet compleet is en de reacties er niet bij staan, maar je kunt ze hier vinden: http://www.internetwerkt.nl/forum/topic/13834-door-de-bomen-het-bos-weer-zien/
Ha Paul, welke tekst is volgens jou niet compleet? Die van Piet of van de onderzoekers?
De reactie van de gemeente. Daarin word met geen woord over gepraat over dwang arbeid en het negeren van rechten.
Precies, Paul, en dat gedrag (ja ook ambtenaren hebben dat) ontstaat niet zomaar, dat zijn psychologische mechanismen. De ambtenaren zien een groep uitkeringsgerechtigden binnenkomen, waarop de normale reactie zou moeten zijn ze als mensen te behandelen. Van de gemeente krijgen ze de opdracht ze als minder te zien en ze te onderwerpen aan allerlei ‘instrumenten’ zoals het aanleren van ‘werknemersvaardigheden’. De boodschap: zie de mensen niet voor vol aan. Boodschap van de uitkeringsgerechtigden zelf: we zijn absoluut voor vol aan te zien. Omdat er cognitieve dissonantie ontstaat bij de ambtenaren komt dit pestgedrag om de hoek kijken. Je lost het dus niet op door te zeggen: “Ga maar door met je project, maar pest niet meer,” maar door dergelijke projecten te stoppen en ten eeuwigen dage te verbieden. Ik dacht dat hoogleraren toch intelligente mensen waren, die veel verder konden kijken dan hun neus lang is.
1/ Er moeten na jarenlang wantoestanden 2 (hoogstwaarschijnlijk zwaar overbetaalde) hoogleraren(….) aan te pas komen
om tot conclusies te komen die al jaren bekend waren onder de direct betrokkenen en zowaar al gecommuniceerd….
-2/ de heren hoogleraren durven er niet aan de integriteit van de Herstelling als geheel ter discussie te stellen.
Ze spreken van zeer betrokken medewerkers…….,die het beste met de deelnemers voor hebben…..lees het volgende en huiver : http://stopdebankiers.eu/dwangarbeid-in-nederland-sterk-staaltje-psychische-terreur/
Of het nu een landelijke onderzoekscommissie is of een plaatselijke,het is toch overal het zelfde, ze komen altijd tot dezelfde conclusies:
Ongepast hypocriet, gematigd kritisch………
excuses, voorbeeld kwam vond plaats in Heerlen. maar genoeg vvoorbeelden vergelijkbare wantoestanden Amsterdam te vinden.
Ja precies ja, zwaar overbetaalde hoogleraren. Dat is ook mijn vermoeden…
Het hele rapport is geschreven uit het oogpunt van ambtenaren. Ik vraag me af of die hoog leraren überhaupt wel gepraat hebben met de mensen die in die trajecten te werk zijn gesteld. Ik denk het niet.
Die hoogleraren worden betaald door de overheid en de hoog leraren willen zich zelf niet in de vingers snijden met harde kritiek of het woord dwangarbeid.