“Cultureel marxisme”-haat verenigt vreemde bedgenoten
“Cultureel marxisme” is sinds een aantal jaren ook in Nederland een populair begrip. Het voert terug op ideeën die ontwikkeld werden door de Frankfurter Schule, maar is meestal slechts een stok om iedereen mee te slaan die er enigszins progressieve ideeën op na houdt. Het gaat uit van een kwaadaardig, links complot om de westerse waarden en cultuur te vernietigen, al dan niet in samenwerking met de islam. Het begrip wordt gebruikt door Amerikaanse ultra-conservatieven en andere conservatieven, (extreem-)rechtse bloggers, libertariërs, islamhaters, neo-masculinisten, orthodoxe christenen, PVV-ers, racisten en neo-nazi’s. In het eerste artikel werd de ultra-conservatieve oorsprong van het begrip besproken. Dit tweede artikel gaat over de vaak vreemde bedgenoten die verenigd zijn in hun haat tegen het cultureel marxisme.
In het vorige artikel over cultureel marxisme werd de ultra-conservatieve oorsprong van het begrip behandeld. Reactionaire organisaties en personen uit de Verenigde Staten maakten de aanduiding populair. Het behelst een complottheorie waarin linkse denkers de Amerikaanse samenleving corrumpeerden met hun “perverse ideeën” over seksualiteit, gender, autoriteit, collectivisme, vrijheid en gelijkheid. Het begrip cultureel marxisme werd vervolgens ook in andere delen van de wereld opgepikt. Het werd zo bij verschillende ideologische groepen een populair frame om progressieve stromingen en bewegingen mee aan te vallen. Tot de meest verwerpelijke uitingen van het cultureel marxisme-frame worden gerekend: politiek correct denken, cultuurrelativisme en multicultureel denken. De verschillen tussen de groepen met een aversie tegen het cultureel marxisme lijken aanzienlijk. Maar de overeenkomsten zijn in werkelijkheid groot. Een rondgang langs de verschillende groepen kan beide aspecten toelichten.
Anders Breivik: politieke correctheid is cultureel marxisme
De meest beruchte hater van het cultureel marxisme is zonder twijfel Anders Breivik, de Noorse terrorist die in de zomer van 2011 in Oslo en op het eiland Utoya dood en verderf zaaide, met name onder sociaal-democratische jongeren. Vlak voor het plegen van zijn terreurdaden zond hij zijn manifest, “2083, een Europese onafhankelijkheidsverklaring”, naar meer dan zevenduizend personen wereldwijd. Het manifest begint met een beschouwing over het cultureel marxisme en het daaruit voortvloeiende politiek correcte denken, dat hij verantwoordelijk houdt voor het cultuurrelativisme en de toenemende invloed van de islam in het westen. Het betoog van Breivik blijkt voor een groot deel gebaseerd op de artikelen en video’s van de ultra-conservatieven uit de Verenigde Staten: ook zijn verhaal loopt van Marx via Gramsci en Lukacs naar de Frankfurter Schule, en dan via de culturele revolutie van de jaren zestig direct naar de collegezalen en de media.
Grote delen van zijn beschouwing over het cultureel marxisme blijken rechtstreeks te zijn overgenomen van de in het vorige artikel genoemde ultra-conservatieve schrijver William Lind. Dat is met name duidelijk wanneer hij de overeenkomsten tussen ‘klassiek’ marxisme en cultureel marxisme bespreekt. Alle vijf door Lind genoemde overeenkomsten worden ook door Breivik aangestipt en wel in dezelfde volgorde. Ook de opmerking van Lind dat de universiteitscampussen zijn veranderd in een soort giftige mini-Noord Korea’s is bij Breivik terug te vinden. Net als Lind en andere conservatieven zoals Pat Buchanan ontkent hij dat de conservatieve stroming een ideologie vertegenwoordigt. Het conservatieve denken baseert zich volgens hen immers op geschiedenis, traditie, het christelijk geloof en ‘natuurlijke’ autoriteit. De normen en waarden die daaruit worden afgeleid, zouden onveranderbaar zijn. De verschillen tussen mensen zouden er nu eenmaal zijn en het kapitalisme zou zijn nut in de geschiedenis duidelijk hebben bewezen. Waarom zou iemand aan dit alles willen tornen? Eén ding volgt hieruit duidelijk: conservatisme behelst niet alleen een ideologie, maar het is zelfs een van de meest totalitaire ideologieën die denkbaar is.
Het ideaalbeeld van de cultureel conservatief Breivik vormen de jaren vijftig, toen alles nog ‘onbedorven’ was en het door hem verfoeide feminisme zijn verderfelijke invloed nog niet had doen gelden: “De meeste mannen behandelden vrouwen als dames, en de meeste dames besteedden hun tijd en inspanning aan het creëren van een fijne thuisbasis, het goed opvoeden van hun kinderen en het helpen van hun gemeenschappen door vrijwilligerswerk. Kinderen groeiden op in twee-ouder gezinnen en de moeder was er om het kind op te vangen als het van school terugkwam. Vermaak was iets waar het hele gezin van kon genieten.” De radicalen van de Frankfurter Schule zouden dit alles hebben vernietigd met hun cultureel marxisme en zouden door hun cultuurrelativisme de deur wagenwijd hebben opengezet voor de islam. Het einde van de westerse beschaving dreigt daarom volgens Breivik. En hij is niet de enige die dergelijke alarmerende geluiden laat horen.
Orhodox-christelijke groepen
Ook bij een aantal orthodox-christelijke groepen gaat het verhaal over de verderfelijke invloed van de Frankfurter Schule er in als koek. Op de website van het Katholiek Nieuwsblad wordt het cultureel marxisme als voornaamste oorzaak genoemd voor de morele crisis waarin de wereld zich zou bevinden. Het “pretendeert het gezin, de seksuele identiteit en de menselijke natuur te herdefiniëren. Deze ideologie noemt zichzelf progressief. Maar het is niets anders dan het oude aanbod van de slang aan de mens om te heersen.” Bij de Staatkundig Gereformeerde Partij (SGP) maakt men zich zorgen om de schadelijke invloed van het cultureel marxisme, omdat christelijke scholen door het gelijkheidsbeginsel en anti-discriminatie richtlijnen geen homoseksuele leraren of islamitische leerlingen meer mogen weren.
Ook bij het conservatief-christelijke Curiales is het bon ton om naar het alomtegenwoordige cultureel marxisme te wijzen als de bron van alle kwaad. Volgens de website is er sprake van een complot waarbij conservatieve ambtenaren op grote schaal werden vervangen door marxisten, waar uiteraard ook PvdA-leden toe worden gerekend. Ook de universiteiten en de publieke omroep zouden bolwerken van marxistische propaganda zijn. Misschien is het wereldbeeld van dit soort ultra-rechtsen zo verknipt dat ze werkelijk niet inzien wat voor onzin ze verkondigen. Maar het lijkt vaak ook een bewuste tactiek om zich een underdogpositie aan te meten.
PVV en populistisch rechts
Een website als Curiales is klein en daarom makkelijk op te vatten als een randverschijnsel. Het is misschien dus interessanter om naar organisaties te kijken die zich meer in de mainstream bevinden, zoals de PVV. In 2010 bracht Martin Bosma, die vaak wordt beschouwd als partij-ideoloog, het boek “De schijn-élite van de valsemunters” uit. Het cultureel marxisme ziet hij als een voortzetting van het door hem zo gehate communisme. De ideologie heeft volgens de complotdenker Bosma als doel om door middel van massa-immigratie de westerse cultuur ondermijnen. Het is in de visie van Bosma bovendien een weg-met-ons gedachte omdat het het westerse slavernijverleden, racisme, apartheid en kolonialisme aan de kaak stelt. Teveel in de spiegel kijken tast kennelijk het zelfbeeld aan, en dat zelfbeeld moet koste wat het kost gehandhaafd worden om niet-westerse invloeden als de islam effectiever als achterlijk te kunnen neerzetten.
Als een echte conservatief beschouwt Bosma zijn denken niet als een ideologie. Hij is wars van ideologieën die de status quo willen doorbreken, en het handhaven van gezin, staat en het kapitalisme staat bij hem dus voorop. Hij is positief over het christendom, de ‘eigen’ westerse cultuur en ‘het volk’. Aan het christendom danken wij volgens Bosma niet alleen onze democratie en welvaart, maar zelfs de scheiding tussen kerk en staat! Voor de strijd die links heeft geleverd voor diverse sociale rechten heeft Bosma heel wat minder oog. Zijn enthousiasme voor het christendom beperkt zich overigens wel tot een bepaalde variant ervan: de rechtse. Bosma merkt in zijn boek dan ook enthousiast op: “Nergens groeit de partij zo snel als op de Biblebelt”.
Maar is de visie van de PVV dan werkelijk zo conservatief? De partij komt immers op voor homo- en vrouwenrechten? Dat valt in de praktijk vaak nogal tegen. In het Europees Parlement onthield de fractie zich van stemming toen er een Europees actieplan tegen homofobie op tafel lag. In de Tweede Kamer stemde de fractie tegen het voorstel om voorlichting over homoseksualiteit op middelbare scholen verplicht te stellen. In Europa is de partij een alliantie aangegaan met het homovijandige Front National en de partij heeft vele ultra-conservatieve geldschieters. Ook voormalig aan de PVV gelieerde personen als Paul Belien, Lucas Hartong en Bart Jan Spruyt zijn uiterst conservatief in hun opvattingen, de eerste is zelfs uitgesproken homovijandig. De PVV stemde ook tegen verlenging van het vaderschapsverlof en dus voor rolbevestigende verhoudingen. De PVV lijkt dus vooral geïnteresseerd om zich in naam op te werpen als beschermer van homo- en vrouwenrechten om zo de islam in diskrediet te kunnen brengen.
Ook bij de VVD zijn de laatste jaren conservatieve trends waar te nemen, en ook daar blijken inmiddels mensen rond te lopen die zich bedienen van het cultureel marxisme-frame. Het VVD-gemeenteraadslid Sid Lukkassen schreef recent een boek met de veelzeggende titel “Avondland en identiteit”, dat geheel passend van een voorwoord werd voorzien door oikofiel Thierry Baudet. Het boek zou volstaan met tal van originele gedachten, maar blijkens een interview is het zo simpel als: de kern van het cultureel marxisme is “hoe zieliger [de minderheidsgroep], hoe heiliger”. Lukkassen ontwaart een ideologisch vacuüm waar de islam in kon springen. Dat hij het zo ziet, is misschien ook niet zo gek: begrippen als fascisme, racisme, kolonialisme en kapitalisme zijn volgens hem slechts “buzzwords”. Bij hemzelf overheerst dus inderdaad de leegte. En verder is het de inmiddels bekende brei over nationale soevereiniteit, de bedreigde westerse cultuur en kosmopolitische elites, aangevuld met wat conservatief en sociaal-darwinistisch denken (“de angst voor ongelijkheid” en “we moeten weer leren wat machtspolitiek is”). Briljant inderdaad.
Neo-masculinisten
De neo-masculinisten van Return of Kings – die onlangs in Nederland en overal elders in de wereld bakzeil haalden – lijken in dit gezelschap een beetje een vreemde eend in de bijt. De misogyne figuren die worden aangetrokken door de schrijfsels van Roosh Valizadeh en de zijnen lijken vooral gefrustreerd omdat ze vinden dat vrouwen seksuele macht over hen uitoefenen. Hun haat jegens het cultureel marxisme is vooral ingegeven door hun anti-feministische opvattingen. Met lede ogen zien ze toe hoe het patriarchaat steeds meer terrein moet prijsgeven en de samenleving “steeds meer feminiseert”. In hun artikelen laten ze geen alinea onbenut om de “intellectuele en morele minderwaardigheid van vrouwen” te benadrukken. Mannen zijn “van nature” superieur en horen dus ook een dominante positie in te nemen. Als ‘echte mannen’ zijn ze ook voor het recht van de sterkste. Hun neo-masculinisme leidt zo direct naar sociaal-darwinisme. Ondanks deze gruwelijke opvattingen beweren ze dat de westerse beschaving die zij menen uit te dragen, superieur is.
Neo-nazi groepen
Daar kunnen we vrij kort over zijn. De aantrekkingskracht van het cultureel marxisme-frame voor de verschillende neo-nazi splintergroepen in Nederland ligt simpelweg in het feit dat het extreem vijandig is jegens links. Daarnaast geldt voor hen natuurlijk wat Lind over de Frankfurter Schule zei: “Het zijn allemaal Joden”.
Ourobouros
De cultureel marxisme-haters zijn op het eerste gezicht soms vreemde bedgenoten. De orthodox-christelijke conservatieven van het Katholiek Nieuwsblad en de SGP willen waarschijnlijk niet graag geassocieerd worden met antisemitische neo-nazi’s of oversekste neo-masculinisten. De PVV nam snel afstand van de “gestoorde gek” Anders Breivik. Maar de overeenkomsten in hun opvattingen zijn onmiskenbaar. De cultureel marxisme-haters hebben een gedeelde haat tegen de islam. Ze hebben ook een apocalyptische visie op de westerse beschaving die bedreigd wordt, en vergelijkbare opvattingen over westerse superioriteit. In sociaal opzicht zijn alle groepen conservatief: de huidige maatschappelijke verhoudingen waarin het traditionele gezin en de kapitalistische arbeidsverhoudingen een hoofdrol spelen, dienen bestendigd te blijven. Ze hebben een voorliefde voor autoritaire opvattingen. Feminisering van de samenleving geldt als schrikbeeld, seksistische en starre rolpatronen zijn eerder een ideaalbeeld. Uit hun gedeelde bed stijgt daarom een uiterst conservatieve walm op. Hun kritiek op de islam is dan ook totaal niet geloofwaardig. Met hun kritiek daarop hebben ze onbedoeld ook kritiek op hun eigen reactionaire opvattingen. Als een ourobouros bijten ze zichzelf in de staart.
Koos Kuijt
