Volgens Madurodam was Amerika leeg voor de komst van Nederlandse kolonisten

Kortgeleden heeft Madurodam een thema toegevoegd aan het miniatuurpark: de “spectaculaire indoor familieattractie” Nieuw-Amsterdam. Wat voor beeld van Nederland wordt in het park voorgeschoteld aan de ongeveer zeshonderdduizend bezoekers per jaar, voornamelijk buitenlandse toeristen? Tijd om eens een kijkje te gaan nemen op de plek die ons zou gaan laten zien waar een klein land groot in is. Op de website van Madurodam worden “helden en hoogtepunten” aangekondigd, maar kolossaal is vooral de koloniale en nationalistische propaganda in het park.

Het park bestaat voornamelijk uit een groot aantal miniatuurgebouwen op een schaal van 1:25. Het overgrote deel daarvan zijn historische gebouwen, waaronder kerken, raadhuizen, stadspleinen en grachtenpanden. In de informatie over die gebouwen verwijst men opvallend vaak naar de Gouden Eeuw (lees: Grauwe Eeuw). Ook hedendaagse bouwwerken passeren de revue, waaronder het Nationale Nederlanden-gebouw, de Deltawerken en de Maasvlakte met havens. Hoewel er diverse kerken en kathedralen te bewonderen zijn en ook een synagoge, kent Madurodam geen moskee. Maar in 2003 waren er wel degelijk concrete plannen voor de komst van een moskee in het minilandje, getuige de vele artikelen daarover na wat googelen op de trefwoorden “moskee Madurodam”. Waarom de moskee er toch niet is gekomen, ondanks een grootschalige renovatie van het park in 2011 en 2012, blijft een raadsel. We stelden Madurodam daar een vraag over, maar dat leverde geen inhoudelijk antwoord op. “Misschien een leuk idee voor de toekomst”, was alles dat we te horen kregen. Op onze vervolgvragen werd simpelweg niet meer gereageerd.

Orgie

Overal in het park staan zuilen met daarop toelichtende filmpjes die bezoekers zelf kunnen activeren. De filmpjes zijn één overstelpende orgie van nationalistische trots en koloniale nostalgie. Afgaand op deze filmpjes zou de nietsvermoedende toerist makkelijk kunnen denken dat Nederland zo ongeveer het meest fantastische land ter wereld is. Je kunt het zo gek niet bedenken of “we” zijn er blijkbaar de beste, de grootste, de slimste – of alle drie tegelijk – in. Dat niet alleen, “we” zouden zelfs “het eerste vrije land ter wereld” zijn geweest, aldus de “attractie” Hof van Nederland die de leugenachtige stichtingsmythe van Nederland nog eens braaf herkauwt. Bij die “attractie” komt ook Willem van Oranje om de hoek kijken, de maffiabaas die is opgehemeld tot “vader des vaderlands” en die in zijn eigen tijd al de bijnaam Willem de Huichelaar kreeg. De Gouden Eeuw-nostalgie vormt de rode draad die in veel filmpjes terugkeert als een glorieuze tijd toen Nederland de rijkste en de machtigste natie ter wereld zou zijn geweest.

Die zogenaamde glorietijd was juist een verschrikking voor mensen in andere delen van de wereld. Zij werden gekoloniseerd, tot slaaf gemaakt en in plantagewerkkampen aan de dwangarbeid gezet. Ze kregen te maken met een koloniaal terreurbewind waarbij lijfstraffen en ander geweld de dagelijkse praktijk vormden. Dat wordt in Madurodam volledig buiten beschouwing gelaten. In het park kunnen de bezoekers zelfs VOC-tje spelen door middel van een enorm ganzenbordspel met daarnaast geurzuilen waar bezoekers kunnen snuffelen aan kruidnagel, kaneel en peper. Waar die vergaarde rijkdommen vandaan kwamen en hoezeer de gekoloniseerden onder het juk van de kolonisator moesten ploeteren bij de productie van die specerijen, is voor Madurodam blijkbaar volstrekt irrelevant. Voor zover wij konden nagaan, is er nergens in het park ook maar een voetnoot te vinden over dergelijke ellende. Madurodam wil de toeristen immers liever niet lastigvallen met de onverkwikkelijke gevolgen van die veelgeprezen Hollandse “handelsgeest”.

Nationalisme en seksisme gaan vaak hand in hand. Dat blijkt wanneer we bij het thema inpolderen, waarbij het kikkerlandje uiteraard weer flink wordt opgehemeld, een filmpje bekijken. De technische termen “boezembemaling” en “hoge boezem” zijn voor de makers van het filmpje de aanleiding om eens uit te pakken met wat grappen over vrouwenborsten.

Jongensboekenromantiek

Op naar de “attractie” Nieuw-Amsterdam. Dat blijkt geen miniatuurversie te zijn met piepkleine huisjes en mensjes, maar een heus koloniaal pretpark op ware grootte. Een Madurodam-medewerker opent de deur voor de bezoekers en sluit die weer als ze binnen in een gebouw staan. Daar ziet men dan het nagebouwde interieur van een kolonistenschip dat werkelijk heeft bestaan, met de naam “De vergulde bever” (hier de lijst van passagiers van dat schip). Het wiegen van het schip wordt gesimuleerd door middel van slingerende lampen en een schommelende hangmat en verlichting. En er wordt een multimediaverhaal afgespeeld dat doet denken aan de valse romantiek van “de scheepjongens van Bontekoe”.

Aan het einde van de reis stappen de bezoekers uit op het stadsplein van Nieuw-Amsterdam. Zij worden geacht om daar onder leiding van een levensechte pop, die Peter Stuyvesant moet verbeelden, kanonnen af te schieten op de Engelse vloot. Stuyvesant, een beruchte gouverneur van de kolonie Nieuw-Nederland, was een autoritaire en antisemitische calvinist. In 1654 schreef hij aan de bestuurders van de West-Indische Compagnie (WIC) dat Joden geen kolonisten mochten zijn in Nieuw-Nederland. Als “minderwaardig ras, hatelijke vijanden en godslasteraars van Christus” zouden ze volgens hem de nieuwe kolonie “besmetten” en “last veroorzaken”. In “de wereld van Peter Stuyvesant” (ooit de slogan van een ronkende reclamecampagne voor een sigarettenmerk) deden tot slaaf gemaakten dwangarbeid en werd de oorspronkelijke bevolking van Amerika bevochten, bestolen en bedrogen.

Op z’n smalst

Het hoe en waarom van het kanonnengeweld in de “attractie” blijft nogal onderbelicht, maar het gaat er vooral om dat de bezoekers worden opgezadeld met een forse portie Hollands chauvinisme. Het park dringt aan de bezoekers de rol van vechtersbaas en kolonisator op. Zij dienen in de voetsporen te treden van witte Nederlanders in de zeventiende eeuw die meenden dat het Noord-Amerikaanse grondgebied en de rijkdommen daarvan hen “van nature” zouden toekomen. “Er was hier nog niets”, pepert de vertelstem de bezoekers dan ook in, “er was hier enkel wildernis”. De Nederlanders zouden het “lege” gebied hebben ontwikkeld en de basis hebben gelegd voor “de stad der steden”, New York. Ze zouden orde in de chaos hebben geschapen.

Daarmee reproduceert Madurodam de aloude terra nullius-mythe, het idee dat Noord-Amerika en bijvoorbeeld ook Australië “niemandsland” zouden zijn geweest, waardoor witte Europeanen het recht zouden hebben gehad om zich die gebieden toe te eigenen. In het straatje van dat vertoog past ook dat in de hele Nieuw-Amsterdam-”attractie” geen enkele inheemse inwoner van Amerika voorkomt, en ook geen enkele tot slaaf gemaakte Afrikaan. In 1609 zetten Nederlanders voor het eerst voet aan wal op het eiland dat de plaatselijke bevolking Manna Hatta noemde en dat later Manhattan zou gaan heten. Om te kunnen overleven waren de eerste Nederlandse kolonisten enorm afhankelijk van de lokale bevolking. Maar Madurodam veegt hen doodleuk onder tafel. Tijdens de officiële herdenking van 400 jaar New York in 2009 zwegen feestvierders als Willem-Alexander en Máxima ook al over de gruwelijkheden van slavernij en andere koloniale terreur in Nieuw-Amsterdam. Tot grote woede van veel zwarte Amerikanen.

“Er was daar nog niets”, aldus de leugen die jaarlijks door de strot van honderdduizenden Madurodam-bezoekers dreigt te worden geduwd, “en wij als het eerste vrije land ter wereld hebben toch maar mooi aan de wieg gestaan van de huidige Verenigde Staten. Waar een klein land groot in is.” Nederland op z’n smalst, dat is het koloniale en nationalistische pretpark Madurodam.

Petra de Jong
Harry Westerink