Wanneer wordt Nederland volwassen en schaffen we Zwarte Piet af?
Afgelopen donderdag organiseerde Progressive Groningen een bijeenkomst met twee lezingen over mensenrechten en de beeldvorming van Zwarte Piet. Aan het woord kwamen Marlies Hesselman, docent internationaal recht, en Jerry Afriyie, van Nederland Wordt Beter. Een verslag van een leerzame avond in Groningen.
Hesselman beet het spits af. Ze vertelde dat in totaal 196 landen (waaronder niet grootmacht VS) na de Tweede Wereldoorlog de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens ondertekenden die minderheden en individuen moet beschermen tegen discriminatie en onderdrukking. Sinds 1966 houden verschillende conventies (internationale groepen van onafhankelijke toezichthouders) een vinger aan de pols bij de naleving van die rechten van de mens. Het verschijnsel “Zwarte Piet” kan volgens Hesselman heel goed tegen het licht gehouden worden van een drietal van die conventies: de Conventie tegen racisme en discriminatie uit 1966, het Convenant betreffende Economische, Sociale en Culturele Rechten eveneens uit 1966, en de Conventie betreffende de Rechten van het Kind uit 1989.
Elk van deze conventies en convenanten geeft aanleiding om “Zwarte Piet” aan te klagen, want dat is een karikatuur uit koloniale resten van de negentiende eeuwse feodale maatschappij waarin knechting van de burgerbevolking regel was, zoals Afriyie later zou aantonen.
Om te beginnen op lokaal en nationaal niveau, zegt Hesselman. Als op nationaal niveau geen bevredigende oplossing wordt gevonden, dan kunnen de onafhankelijke toezichthouders verzocht worden om druk uit te oefenen en overtreders van mensenrechten te veroordelen. Tot nu toe is er nog geen interventie gevraagd aan de mensenrechtenorganisaties. Internationaal heeft “Zwarte Piet” echter al wel tot veel verontwaardigde verbazing geleid. Er is niets “normaal” aan Zwarte Piet, time to step up!
Na Hesselman nam Afriyie het woord. Zijn lezing heette “Vijf jaar actie voeren tegen Zwarte Piet. Tot hier en niet verder”. Witte superioriteit en zwarte ondergeschiktheid worden van generatie op generatie doorgegeven, vertelde hij. Het protest tegen Zwarte Piet dateert al vanaf de Tweede Wereldoorlog, toen Zwarte Pieten nog niet geschminkt waren. Nederland heeft altijd geweten van de racistische impact van het kinderfeest, maar dat simpelweg nooit als een probleem gezien.
In 2011 bracht Nederland Wordt Beter tijdens de herdenking van de slavernij het strijdpunt “Zwarte Piet is racisme” in.
Inmiddels doet Nederland Wordt Beter aan voorlichting op scholen en heeft men een educatief pakket, waarin onder andere het ontstaan van het Sinterklaas en Zwarte Piet-feest uit de doeken wordt gedaan. De huidige Zwarte Piet-figuur is rond 1850 bedacht door schoolmeester Jan Schenkman.
Sinterklaas symboliseert de Hollandse elite die destijds ook in Nederland tot slaaf gemaakte Afrikaanse kinderen in huis hield, precies zoals dat gebeurde met bijvoorbeeld exotische dieren uit verre landen.
De overeenkomst tussen de uitdossing van de tot slaaf gemaakte kinderen en Zwarte Pieten zijn onmiskenbaar. Behalve voor degenen die het niet wíllen zien natuurlijk. De vraag is of al die pro-Pieten-griezels zich realiseren dat ze achter de vlag aanlopen van een elite uit een ver verleden die rijkdom en aanzien ontleende aan de onderdrukking van het “mindere volk”, zwart én wit van huidskleur.
Voor scholen en instellingen die willen breken met een verleden van onderdrukking en racisme ligt er een mooi pakket klaar, aldus Afriyie.
Hij werd zelf in 2014 vooraf aan een protest tegen Zwarte Piet bij de nationale intocht in Gouda zonder enige aanleiding en met veel geweld opgepakt en verhoord. Twee jaar later werd hij in Rotterdam opnieuw gearresteerd, terwijl hij niet eens bij anti-racisme actievoerders in de buurt was. In Gouda moesten vooral zwarte bezoekers van het ‘intochtfeest’ zich identificeren, zonder dat er sprake was van welke overtreding dan ook. De rechter stelde Afriyie later zelf verantwoordelijk voor het buitensporige politiegeweld in Gouda en hij verloor zijn baan doordat de politie hem zijn vergunning als beveiliger afnam.
Het racistisch profileren, het politiegeweld, de rechtspraak zonder juridische gronden, de discriminatie op de arbeidsmarkt: Afriyie ondervond alles aan den lijve. Maar hij zet door en blijft vechten tegen het onrecht dat hem persoonlijk en alle zwarte Nederlanders is en wordt aangedaan.
Hij toont hiermee haarscherp aan waar het werkelijk om gaat in de Zwarte Pieten-controverse: om de nog maar al te levende resten van een feodaal racistische grondslag in onze opvoeding en onderwijs, in wonen en werken, in waardering en rechten, in Über- en Untermenschen. In een geschiedenis en heden om ons kapot voor te schamen!
Caroll Hattie
