Voor de NTR dient de Zwarte Piet-discussie vooral het belang van de eigen kijkcijfers

Op woensdag 3 oktober appte ik verheugd naar een vriendin dat de NTR definitief afscheid had genomen van Zwarte Piet. De link die ik haar appte was die van NH Nieuws, dat de “Piet nieuwe stijl” presenteerde. De afbeeldingen erbij waren hoopgevend. De ene na de andere nieuwsbron bevestigde vervolgens dat de NTR het eindelijk had aangedurfd om af te stappen van de racistische kenmerken van de klassieke Zwarte Piet. Tenminste, dat dachten we.

Onze gedeelde vreugde was van korte duur. Donderdagavond 4 oktober appte ik aan dezelfde vriendin het artikel van Wilfred Takken in NRC dat meldde dat er wel degelijk blackface zou zijn in het Sinterklaasjournaal én in de intocht. Takken deelde datzelfde artikel op zijn Facebook met de tekst “Geen paniek. Alles blijft bij het oude”. Dat deed hij ’s avonds, maar het artikel werd ‘s ochtends al via Twitter gedeeld door NRC. Om de een of andere reden werd het pas ‘s avonds opgepikt (tenminste, in mijn bubbel).

Hoewel diverse bronnen aangaven dat NRC als eerste kwam met het nieuws dat er “toch wel” Zwarte Pieten in het Sinterklaasjournaal zouden zitten, meldde het Nederlands Dagblad dat meteen al op de avond van 3 oktober: “Een verklaring van omroep NTR over de keuze voor Roetveegpieten bij de nationale intocht in Zaanstad heeft verwarring veroorzaakt. Diverse media maakten woensdag melding van een koerswijziging in vergelijking met vorig jaar, toen ook traditionele Zwarte Pieten meededen. Er verandert in principe niets, stellen insiders.” Het ND zit echter achter een betaalmuur en heeft een vrij specifiek publiek (waaronder vermoedelijk weinig activisten tegen Zwarte Piet). Het duurde dus tot de volgende dag voordat bij iedereen goed en wel doordrong dat de NTR ons op het verkeerde been had gezet.

Teleurstelling maakte plaats voor woede. We voelden ons keihard genaaid door de NTR. Waarom immers zou de NTR voorafgaand aan de Sinterklaastijd een statement over Zwarte Piet doen uitgaan – iets dat de omroep nooit eerder deed – als er helemaal niets zou gaan veranderen? En waarom zou de NTR het nalaten om in te grijpen als tientallen nieuwsbronnen met dezelfde, kennelijk foutieve interpretatie van dat statement kwamen? Waarom zou een NTR die van goede wil is gewoon toekijken, terwijl het journaal, Pauw en elke denkbare nieuwsbron de verandering uitgebreid bespraken? Waarom niet pro-actief een statement de deur uit doen om de kennelijke fout te corrigeren in plaats van dat over te laten aan anonieme “insiders”? Hoe kan het dat de NTR niet voorzag dat mensen op basis van hun statement zouden concluderen dat er sprake was van een koerswijziging?

Het antwoord op zulke vragen is natuurlijk dat de NTR niet van goede wil is. Twitteraar @devikagauri (draadje) maakte ons duidelijk dat we naïef waren geweest en dat de NTR ook nooit van goede wil is geweest. De realiteit is dat de NTR garen spint bij het laten voortbestaan van wat de omroep “de Pietendiscussie” noemt, maar wat feitelijk een strijd voor gelijkwaardigheid en tegen racisme is. Hoe meer “discussie”, hoe meer aandacht voor het Sinterklaasjournaal.

Wat mij persoonlijk een klein beetje hoop geeft, is dat het erop lijkt dat de NTR ditmaal ook een deel van wat zij de “grote groep in het midden” noemt, tegen zich in het harnas heeft gejaagd met hun trieste stunt van de afgelopen week. Velen gaven namelijk aan dat ze opgelucht waren “dat er eindelijk een einde aan de discussie zou komen”. Een collega die zich al jaren beklaagt over “de discussie” en die het maar onzin vindt om Zwarte Piet als racisme te zien, verzuchtte dat de NTR gewoon door had moeten gaan met de in 2006 geïntroduceerde Regenboogpieten. We zijn nu twaalf jaar verder en de NTR heeft van Zwarte Piet gewoon hun “gift that keeps on giving” gemaakt. Met minimale inspanning kunnen ze elk jaar weer garanderen dat het Sinterklaasjournaal de nodige aandacht krijgt.

Wat de NTR feitelijk doet, is spelen met de gevoelens van mensen. De vriendin met wie ik appte, zei dat ze zich smerig en gebruikt voelde. Beide waren we intens blij geweest op het moment dat we dachten dat het einde van de strijd eindelijk in zicht was. Beide waren we intens teleurgesteld toen bleek dat we op het verkeerde been waren gezet.

Voor de NTR tellen alleen de gevoelens van de meerderheid. De omroep heeft al meer dan eens gesteld dat de publieke opinie uiteindelijk bepalend is. Dat die meerderheid die de afschaffing van Zwarte Piet wil tegenhouden, letterlijk helemaal niets verliest en op geen enkele wijze wordt geschaad door die afschaffing, doet blijkbaar niet ter zake. En dat er honderdduizenden mensen van kleur zijn die elk jaar dat die afschaffing uitblijft, wél iets hebben te verliezen en wél worden geschaad, doet ook niet ter zake. Wat telt, dat zijn de aandacht en de kijkcijfers. Nietwaar, Ajé Boschhuizen?

Petra de Jong