We snappen fascisme niet meer…
Toen Hendrik Adams in 1966 namens de Boerenpartij van Boer Koekoek tot de Eerste Kamer toetrad, wist niemand wie hij was. Behalve VVD(!)-senator Jan Baas, die Adams herkende als nazi-sympathisant uit de Tweede Wereldoorlog. Een felle woordenwisseling eindigde met een vuistslag. Zelfs de VVD wist toen: we dulden geen fascisme!
Nu herkent de doorsnee Nederlander geen fascisme meer, ook niet als het recht voor zijn neus staat. En van de VVD hoeven we al helemaal niets te verwachten. Recent voorbeeld: Thierry Baudet, partijleider van Forum voor Democratie, kondigt aan een kort geding aan te spannen tegen Buitenhof en presentatrice Natalie Righton. Op Twitter zag ik veel mensen zich hier vrolijk over maken: “Prachtig, laat het hem maar doen. Een kansloze zaak.” Joshua Livestro bood zelfs aan de kosten voor zijn rekening te nemen, omdat de rechter dan wel zou aantonen hoe racistisch Baudet was. Kortom, heel links én een deel van rechts was zich aan het verkneukelen.
Sommige mensen sluiten echt hun ogen voor de werkelijkheid en geven Baudet steeds weer het voordeel van de twijfel. Anderen willen juist graag zien dat Baudet op zijn bek gaat, maar vergeten toch elke keer weer wat voor vlees ze in de kuip hebben. Ze stellen interviewvragen en verwachten daadwerkelijk antwoorden. Ze gaan in debat en denken dat dat zin heeft. Ze zien hem naar de rechtbank gaan en vertrouwen op het gerechtelijke systeem. We hebben echter te maken met een fascist, en dat maakt alles anders.
Lak aan de regels
Baudet heeft, net als Wilders, al regelmatig zijn dedain voor Nederlandse rechters laten blijken. Hij kreeg op tv een podium om tegenover Rob Jetten de trias politica te ondermijnen. Hij ondergraaft de rechtsstaat ook door mensenrechten aan te vallen. En deze Baudet zou nou zijn vertrouwen in een rechter stellen? In een kort geding waarvan menigeen bij voorbaat ziet dat die kansloos is? Hij is zelf jurist en heeft nota bene Theo Hiddema naast zich!
Belangrijk om altijd voor ogen te houden: fascisten hebben lak aan de regels. Ze spelen hun eigen spel. In de media, in de Kamer en in de rechtszaal. Fascisme draait om kracht en overheersing, maar tegelijk zijn fascisten niet vies van de underdogpositie.
Oorlog is vrede, slavernij is vrijheid, verlies is winst?
Voor de doorsnee Nederlander is het verliezen van een kort geding heel simpel: een verlies. Voor een fascist is het een uitgelezen kans om zich in slachtofferschap te wentelen en aan te tonen hoe bevooroordeeld en partijdig de rechterlijke macht is. Hij zal roepen dat het een politiek proces is, dat hij wordt gedemoniseerd, dat zijn stem (en de stem van Het Volk) niet mag worden gehoord.
Voor een fascist is verlies pure winst. En winst is natuurlijk ook gewoon winst.
Eigenlijk kennen fascisten alleen maar showprocessen. En dat is niet alleen wanneer zij zelf de macht hebben en daarmee judge, jury and executioner zijn, maar ook als zij de beklaagde zijn, of zelf een zaak aanspannen. Het is allemaal show en de uitkomst staat op de tweede plek. En wij zullen moeten doorzien dat de fascist zijn eigen spel speelt. Zien we hem in de context van onze eigen regels, dan krijgen we geen grip op hem.
Radicalisering
Bedenk ook: voor de FvD-achterban boeit het niet of Baudet racist of fascist genoemd wordt, en dat een rechter dat goedkeurt of zelfs bekrachtigt. Zij zullen niet op hem afknappen. Wel is hun vertrouwen in de rechtsstaat na jaren propaganda al aangetast, waardoor hun afkeer jegens rechters nog groter wordt.
Hoe zo’n kort geding ook uitpakt, iedere uitkomst kan gebruikt worden om het vertrouwen in de rechtsstaat verder te ondermijnen en de FvD-kiezer verder te laten radicaliseren. Het minst schadelijk zou zijn wanneer het hele kort geding niet ontvankelijk verklaard zou worden, maar ook dat kan gespind worden.
We snappen fascisme niet meer
Tegenwoordig kunnen we een fascist niet simpelweg herkennen aan hoe fout hij was tijdens de oorlog. Eigenlijk herkennen we een nazi überhaupt niet meer. Zelfs als hij met gestrekte arm marcheert met een swastika op zijn mouw, zijn we als maatschappij geneigd hem het voordeel van de twijfel te geven. Het is wellicht ironisch… En zo niet, dan is dit een Heel Bezorgde Burger, met wie we vooral in gesprek moeten.
We herkennen het niet. En we kunnen allemaal wel schande spreken over de laatste ophef die door Baudet of Wilders gecreëerd is, maar al te vaak doorzien we de oude fascistische trucs en tactieken niet. In het beste geval uiten we kritiek, maar missen we de kern, in het ergste geval zijn we onwetende pionnen in hun propaganda, door bijvoorbeeld een kort geding toe te juichen.
Natuurlijk zijn er mensen die het wel doorzien. En er zijn activisten die extreem-rechts feilloos in kaart brengen en hen op straat een halt toeroepen wanneer dat nodig is. Maar ook zij hebben niet altijd een goed antwoord op de fascist in de Tweede Kamer, of de fascist op tv, of de fascist in de rechtszaal. Welk spel spelen zij en hoe antwoord je daar op?
Andere regels, ander spel
Het verlossende antwoord heb ik helaas ook niet. Wel weet ik dat het bij iedere stap belangrijk is om op een metaniveau te blijven kijken: de fascist volgt andere regels dan jij en ik, heeft totaal andere belangen.
Dat, en ongenadig iedere gelegenheid aangrijpen om fascisten en nazi’s te ontmaskeren, en te laten zien wie ze werkelijk zijn. Er komt een moment dat de fascist zijn hand overspeelt, zich net te veilig waant of even onvoorzichtig is. En dan staan we klaar…
Erik Stronks
Erik slaat weer eens de nagel op de kop. De cynische realiteit is dat ook ‘het recht’ hierin paradoxaal is, Om maar niet te spreken van het eeuwige aanhalen van de VVMU, die middels Popper in ’the paradox of tolerance’ wordt geschetst. Uiteindelijk blijkt steeds maar weer dat vrijwel elke grondwet geschreven is, zonder rekening te houden met deze paradox. Uiteraard leefde Karl Popper niet ten tijde van Thorbecke, maar er waren ook toen, naar ik mag aannemen, genoeg intelligente mensen die hadden kunnen inzien, dat meerdere artikelen, elkaar zouden tegenspreken in een verdeelde maatschappij. Nu kan het ook zijn dat Thorbecke et al. er gewoon nooit aan hebben gedacht dat een land zo vreselijk verdeeld zou raken. In ieder geval een scherpe analyse van Erik over een wederkerend probleem. Fascisme zal altijd bestreden worden, in ieder geval wel op de straat. No Pasarán!
Livestro is het heilige boontje natuurlijk.
Goed artikel. Extreem-rechts c.q. fascisme toont zich in wisselende gedaanten. De inhoud – vormen, termen, symbolen – verandert, maar de structuur is hetzelfde. Herken de tactieken, kijk naar de systematiek. Over die tactieken, de bijbehorende demagogie en psychologische manipulaties publiceerde ik een artikel in 1993 (n.a.v. de massamoorden door extreem-nationalisten op de Balkan, opkomst van CD van Janmaat), als website artikel in 2007 (n.a.v. 9/11, Fortuyn revolte, opkomst PVV) – nu weer actueel:
‘Tolerantie binnen de grenzen”. Over de multiculti perikelen begin jaren negentig. Eerder gepubliceerd, als: ‘Gezichten van extreem-rechts’, Den Haag, HIFD, juni 1993.
https://www.alento.nl/al2cc02n.htm#top1
Georgi Dimitroff heeft het begrip “fascisme” aan de Duitse Nazi-rechters uitgelegd toen hij verdachte was in de Reichstagbrand in Berlijn waar hij samen terecht stond met Marinus van der Lubbe. Dimitroff werd vrijgesproken en van der Lubbe veroordeeld tot de doodstraf,
“Fascisme is de openlijke terroristische dictatuur van de meest reactionaire en meest agressieve groepen van het financieringskapitaal. Het fascisme stelt zich ten doel, om binnen het land de organisaties van de arbeidersklasse te vernietigen, alle progressieve krachten te wurgen en naar buiten toe de veroveringsoorlog om de wereldheerschappij voor te bereiden en te ontketenen. Deze doeleinden probeert het fascisme te bereiken met terreurmethoden en sociale demagogie”..
In dat laatste zinnetje van het artikel van Erik zit het venijn van het fascistische en nazistische verhaal. Hoeveel fouten mag je maken als Nazi?: Baudet bedient zich van filosofisch nazistische redenaties en terminologie, maar niemand noemt hem een Nazi. Ik wel. Ik heb geen zin om te wachten, want op het moment dat nazi’s serieus in de fout gaan zijn hun organisaties meestal zo gegroeid dat je een openlijk agressieve reactie krijgt. Die is nu al niet meer te pruimen en intimiderend. Er mag van mij uit bezien geen gelegenheid voorbij gaan om deze seksistische racistische en antisemitische nazi ook als nazi te benoemen. Dat niet iedereen dat begrijpt snap ik wel, maar niet zeggen hoe het zit en waar hij op uit is -macht- past niet bij mij. Ik houd niet van ruzie, maar met de rechterflank van de politiek en meer in het algemeen met intolerante mensen moet het dan maar.