Holle praatjes tijdens raadscommissiedebat over sluiting van Leidse Bed-, Bad-, Broodopvang

Geplaatst op door
Vlag van Doorbraak-spreekuur De Fabel van de illegaal.

Gisteravond vond er in de Leidse gemeenteraadscommissie Onderwijs en Samenleving een debat plaats over de dreigende sluiting van de lokale Bed-, Bad-, Broodopvang (BBB-opvang) voor mensen zonder verblijfsrecht, waarna de bewoners ervan verplaatst zouden moeten gaan worden naar de Landelijke Vreemdelingen Voorziening (LVV) in Rotterdam. Aanleiding voor het debat was een motie van de SP en de Partij Sleutelstad (PS) en de open brief die het Doorbraak-spreekuurteam De Fabel van de illegaal vorig jaar al naar de gemeente Leiden stuurde.

Zoals helaas viel te verwachten, werd het een treurige avond met flink wat raadsleden en een wethouder die om de hete brij heen draaiden en geen oog wensten te hebben voor de barre realiteit van illegaal gemaakte mensen. De raadsvergadering werd bijgewoond door twaalf bewoners van de BBB-opvang en door wat mensen die hen ondersteunen, onder wie Doorbraak-activisten die ter plekke een notitie aan de raadsleden uitdeelden (zie hieronder).

Regeltjes en radertjes

SP-raadslid Ries van Walraven en PS-raadslid Famke Güler probeerden het in elk geval. Ze dienden de motie “Laat ongedocumenteerden niet in de kou staan” in, waarmee ze wilden bereiken dat de sluiting van de Leidse BBB-opvang zou worden uitgesteld. Die opvang wordt tot nu toe uitgevoerd door Stichting Uitgeprocedeerde Vluchtelingen (STUV). De Partij van de Dieren steunde de motie weliswaar, maar het ziet er naar uit dat de motie morgen tijdens de voltallige gemeenteraadsvergadering zal worden weggestemd. Want de VVD, de ChristenUnie, het CDA, D66, de PvdA en GroenLinks bleken er niets voor te voelen om ook maar enige vorm van gemeentelijke opvang voor mensen zonder verblijfsrecht te behouden. Het gaat bij de sluiting van de BBB-opvang om een pure bezuinigingsmaatregel, zoals we die ook kennen op andere afbraakterreinen van de voormalige verzorgingsstaat. Het sierde SP-er Van Walraven dat ze het tij gisteravond nog probeerde te keren door te melden dat voor haar “de wet van de medemenselijkheid” het hoogste goed was. Maar daar hadden de voorstanders van de sluiting maling aan, vastgeklonken als ze zaten aan de regeltjes en radertjes van de staatsbureaucratie.

Tijdens het debat vielen behoorlijk wat nare frames te ontdekken die politici doorgaans inzetten om hun beleid door de Tweede Kamer en door gemeenteraden te loodsen. In de loop van de avond raakten in elk geval de Doorbraak-activisten in het publiek steeds geïrriteerder over die frames, die typische non-argumenten die van elk debat over de opvang van mensen zonder verblijfsrecht een onzinnige schijnvertoning maken.

Afspraken

Zo was daar het frame “we hebben nu eenmaal afspraken gemaakt over de sluiting van de BBB-opvang en daar moeten we ons aan houden”, dat onder meer door PvdA-wethouder Marleen Damen werd gehanteerd. Ten eerste ging het daarbij om afspraken tussen de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en de rijksoverheid. De rijksoverheid gaf aan dat zij landelijke opvangplekken zou gaan opzetten, waarbij de VNG heeft afgesproken dat de lokale BBB’s zouden worden gesloten. Maar dat is niet hetzelfde als een verbod van de rijksoverheid op die BBB’s, zoals het door de gemeente Leiden wel wordt voorgesteld. Het betekent vooral dat de rijksoverheid er geen geld meer voor wil geven. Overigens zijn er eerder al situaties geweest waarbij de VNG afspraken maakte over het sluiten van lokale noodopvangen, en gemeentebesturen, ook van Leiden, toch doorgingen met de opvang omdat men daar de noodzaak van inzag.

Ten tweede ging het om de afspraak om de Leidse BBB-opvang te sluiten. Daar heeft de meerderheid van de gemeenteraadsleden inderdaad mee ingestemd. Maar niet de SP, die in november vorig jaar ook al een motie had ingediend tegen die dreigende sluiting. Het is een typisch staaltje dictatuur van de meerderheid om de minderheid te verplichten zich te houden aan een besluit dat die minderheid niet ziet zitten. Daar komt bij dat het sowieso merkwaardig is om ervan uit te gaan dat genomen besluiten nu eenmaal nooit meer kunnen worden teruggedraaid. Want kennis, inzichten en omstandigheden kunnen veranderen, en daarmee ook “de afspraken”. Bovendien gaat het bij de Rotterdamse LVV om een pilotproject waarvan allerminst duidelijk is hoe dat gaat uitpakken. De gemeente Leiden zou er daarom verstandig aan doen om de eigen BBB-voorziening voorlopig open te houden, in afwachting van wat de rijksoverheid gaat uitspoken met die tijdelijke LVV-opvang.

Machteloos toezien hoe de raadscommissie de BBB verkwanselt.

Valse hoop

Zo mogelijk nog vervelender dan het “er zijn nu eenmaal afspraken”-frame bleek het “valse hoop”-frame te zijn. Het open houden van de Leidse BBB-opvang zou mensen zonder verblijfsrecht maar valse hoop geven, aldus nogal wat raadsleden, “en dat moeten we niet willen”. Ook weer zo’n non-argument, want het gaat niet om het al dan niet geven van hoop. Het gaat om overleven. Het gaat erom dat illegaal gemaakte mensen in Nederland zich nog moeilijker staande kunnen houden, als er geen of alleen maar tijdelijke opvang is. Het gaat ook nog eens om mensenrechten, om het recht op basisvoorzieningen als onderdak, voedsel en kleding. Het gaat bovendien om menselijke waardigheid, om het hebben van een stukje autonomie, hoe klein ook.

Wie geen blijvende opvang wenst voor mensen zonder verblijfsrecht zolang ze in Nederland verblijven, die biedt hen in de eerste plaats wanhoop. De wanhoop van dakloos worden, honger hebben, kapot gaan en uiteindelijk sterven.

En in de tweede plaats zijn het juist dit soort politici die valse hoop verkopen, over de ruggen van de mensen zonder papieren. Hun holle praatjes zijn doorspekt met de illusie dat er zogenaamd een oplossing gaat komen voor mensen zonder verblijfsrecht, dat “we” ons er met alle betrokkenen over gaan buigen, dat “we” in gesprek zullen blijven met elkaar, dat “we” er wel uit zullen komen. Maar met de huidige regels van het migratiebeleid zal er voor sommige mensen nooit een “oplossing” komen. Bij anderen zal het vermoedelijk heel veel jaren duren. Een “oplossing” is per definitie niet mogelijk bij een opvang die tijdelijk is. Want na afloop van een bepaalde termijn zullen mensen zonder verblijfsrecht dan weer op straat belanden, zonder uitzicht op andere opvang. In Rotterdam is de termijn in principe slechts zes maanden opvang, of zelfs maar drie maanden voor mensen uit zogenaamd veilige landen. Dat is vanzelfsprekend volslagen onzin.

Ook viel weer het frame “perspectief bieden” te ontwaren. Daarbij stellen beleidsmakers zich op alsof zij het zijn die dat “perspectief” wel eens even gestalte zullen gaan geven. Maar essentieel aan de positie van veel mensen zonder verblijfsrecht is dat hen systematisch elk “perspectief” is ontnomen. Ze zijn tussen wal en schip terecht gekomen. Ze kunnen niet voor- of achteruit. Ze zitten gevangen in de nachtmerrie die Nederland nu eenmaal voor hen is, met zijn uitsluiting, met zijn bestuurlijke en sociale apartheid. En juist omdat ze geen enkel “perspectief” meer hebben, geen kans op verblijfsrecht en geen mogelijkheid voor terugkeer naar hun land van herkomst, moeten ze blijvende opvang krijgen.

Maatwerk

Tot slot werd het frame van “maatwerk” van stal gehaald. Er zou sprake zijn van individuele en dus op de persoon toegespitste begeleiding en ondersteuning. Dat rookgordijn hangt ook overal in de reïntegratie-industrie rond baanlozen. Wie ervaring heeft met dat soort “maatwerk”, die weet dat het een lachertje is, dat het gaat om een loos toverwoord om critici de mond te snoeren en de betrokken doelgroep in slaap te sussen of lekker te maken met nul komma niks. “Maatwerk” voor illegaal gemaakte mensen? Deportatie, zullen ze bedoelen, gevaar voor eigen leven in het land van herkomst. Of anders maatschappelijk isolement hier in Nederland, met 24 uur per dag het risico om te worden opgepakt en opgesloten.

In de open brief die we vanuit het Doorbraak-spreekuur De Fabel van de illegaal vorig jaar al naar de gemeente hebben gestuurd, hebben we gemeld hoeveel problemen we verwachten bij sluiting van de BBB-opvang. Wij zijn zeker niet de enigen die dergelijke problemen zien opdoemen. Ook het Leidse diaconaal centrum De Bakkerij maakt zich ernstig zorgen. In het onlangs verschenen voortgangsverslag over individuele hulp geeft het diaconaal centrum aan dat er “een kille wind” waait door de stad, niet alleen vanwege de dreigende sluiting van de (BBB)-opvang, maar meer in het algemeen op het hele gebied van welzijn en zorg.

Dat soort signalen lijken de meeste partijen in de gemeenteraad weg te wuiven. Ze kiezen bewust voor een tijdelijke opvang van zes, zeven, acht maanden, in een andere gemeente dan Leiden, de stad waar de BBB-bewoners vaak al jarenlang wonen. De gemeente Leiden wenst voor de LVV-opvang en voor al het andere dat Leidenaren zonder verblijfsrecht kan overkomen, geen verantwoordelijkheid te nemen en ziet voor zichzelf alleen maar een “adviserende rol” weggelegd waarover “we” met elkaar in gesprek blijven. Maar in geouwehoer kun je niet wonen, zo zei men vroeger.

Harry Westerink

Na afloop van de vergadering interviewde Sleutelstad De Fabel van de illegaal en een aantal raadsleden.

Om de raadsleden met de neus op de feiten te drukken, hebben we gisteravond een notitie aan hen uitgedeeld, die hieronder vanwege privacyredenen enigszins ingekort is overgenomen.

Voorbeelden van Leidse situaties van BBB-bewoners en andere mensen zonder verblijfsrecht:

1. Sommige mensen in de BBB zijn technisch onuitzetbaar. Ze hebben al tientallen gesprekken gehad met de Dienst Terugkeer en Vertrek en zijn al erg vaak bij de ambassade van hun land van herkomst geweest.

2. Sommige mensen in de BBB zijn al heel lang (tot tientallen jaren) inwoner van Leiden, en hebben alleen hier een netwerk.

3. Sommige mensen in de BBB zijn ernstig ziek. Ze hebben een potentieel terminale ziekte of zijn ernstig getraumatiseerd. Ze krijgen in Leiden een medische behandeling van specialisten, en krijgen mantelzorg van een netwerk van buddy’s of vrijwilligers. Ze hebben vertrouwensbanden opgebouwd.

4. Sommige mensen in de BBB zijn ernstig beperkt. Ze kunnen niet zelfstandig functioneren en hebben veel hulp van anderen nodig. Ook hier wordt mantelzorg geboden door bijvoorbeeld buddy’s met wie een vertrouwensrelatie is opgebouwd.

5. Sommige mensen in de BBB hebben procedures die nog veel tijd in beslag zullen nemen.

6. Er zijn op dit moment sowieso al mensen die op straat leven in Leiden. Ze zijn dakloos en slapen bijvoorbeeld in parken en schuurtjes.

Het Doorbraak-spreekuur De Fabel van de illegaal stelt:

– Als het STUV in vier jaar niet lukt om een oplossing te vinden voor hun bewoners, dan zal het de LVV in Rotterdam ook niet lukken in korte tijd. Zeker niet in drie tot zes maanden.

– Sommige mensen kunnen geen kant op, en zullen met de huidige regels van het migratiebeleid hun leven lang zonder verblijfsrecht blijven. Tijdelijke opvang is géén oplossing. Er moet niet langer worden weggekeken van deze realiteit.

– Ook voor mensen die met de huidige regels wel zicht hebben op een oplossing, zal drie tot zes maanden in veel gevallen te kort zijn. Sommige procedures duren alleen al jaren.

– In Rotterdam wordt de medische opvang uitgevoerd door het Leger des Heils. Dat is geen 24-uursopvang. Mensen moeten om 9:00 uur ‘s ochtends naar buiten en mogen pas om 17:00 uur weer naar binnen. Overdag moeten ze naar een andere locatie. Zeker voor (ernstige) zieke of beperkte mensen is dit een onmenselijke situatie. Er is op dit moment geen enkele garantie vanuit de gemeente dat er zelfs voor de meest schrijnende gevallen een betere oplossing zal worden gezocht.

– De meeste BBB-bewoners hebben een netwerk hier in Leiden, van kennissen/landgenoten, hulpverleners en vrijwilligers, behandelaren en zorgverleners. Sommigen wonen al jaren hier. Het is onmenselijk hen te vragen om alles en iedereen achter zich te laten en in Rotterdam opnieuw te beginnen. Alle tijd die geïnvesteerd is in vertrouwensbanden opbouwen, is dan voor niets.

– Ook een van de LVV-organisaties in Rotterdam heeft ernstige twijfels over het verplaatsen van BBB-bewoners uit Leiden naar Rotterdam.

– Er zijn altijd mensen zonder verblijfsrecht geweest in Leiden en die zullen er ook altijd blijven. Het stellen dat er een opvang in Rotterdam is, zal er niet voor zorgen dat er in Leiden geen mensen op straat zullen komen te staan. De LVV heeft een restrictief toelatingsbeleid, een beperkt aantal plekken, en daarnaast een beperkte opvangduur. Het afbreken van alle opvangvoorzieningen in Leiden getuigt van een korte termijn- en oogkleppenpolitiek.

– Mensen kunnen worden opgevangen op een manier die minder geld kost. Eén centraal pand met professionele begeleiding is veel duurder dan een leefgeldregeling, of meerdere kleinere panden.

De Fabel van de illegaal, 10 maart 2020