Actie tegen racistisch fenomeen van Zwarte Piet

Onder het motto “Read the masks. Tradition is not given” organiseren de groeperingen Doorbraak en Untold en de kunstenaars Petra Bauer en Annette Krauss op zaterdag 30 augustus 2008 in Eindhoven een protestmars tegen het racistische fenomeen van Zwarte Piet. De actie maakt deel uit van de tentoonstelling “Be(com)ing Dutch”, die tot en met 14 september 2008 is te zien in het Eindhovense Van Abbemuseum. De protestmars begint om 14.00 uur bij het Van Abbemuseum, Bilderdijklaan 10, Eindhoven, en voert door de Eindhovense binnenstad, met muziek van een percussieband en diverse sprekers. De acteur Anne Stam beeldt tijdens de actie met een performance de ideologische constructie van Zwarte Piet uit. Voorafgaand aan de actie, vanaf 11.00 uur, kunnen de deelnemers actiemateriaal maken in het Van Abbemuseum.

De organisatoren van de actie willen de discussie heropenen over een culturele traditie die a-politiek en neutraal is gemaakt en is opgenomen in het collectieve bewustzijn van de huidige nederlandse samenleving. De actie op 30 augustus is een aanzet tot een kritisch debat over het typisch Nederlandse fenomeen van Zwarte Piet. Het Van Abbemuseum nodigde een tijd geleden een aantal kunstenaars uit om werk te maken rond de vraag wat het betekent “Nederlands te zijn of te worden”. De kunstenaars Bauer en Krauss hebben dat aangegrepen om fundamentele kritiek te leveren op een van de bekendste en geliefdste uitingen van “de Nederlandse cultuur”, de koloniale relatie tussen de oude, wijze en strenge witte baas en goedheiligman aan de ene kant en de jonge, dommige en nogal stoute zwarte knecht Piet aan de andere kant, die kinderlijk staat te dansen, gek loopt rond te springen en de Nederlandse taal onvoldoende beheerst.

“In de afgelopen 50 jaar zijn er regelmatig protesten geweest tegen het typisch Nederlandse fenomeen van Zwarte Piet, waarbij het koloniale verleden en de racistische structuur daarvan aan de oppervlakte is gebracht. Hoewel er wat veranderingen in de traditie zijn aangebracht, blijft die problematisch”, aldus de kunstenaars. Ze vragen zich af of het mogelijk is om de discussie te heropenen over de Zwarte Piet-traditie. “Het is moeilijk om hierover te discussiëren in Nederland, omdat veel mensen de traditie in ere willen houden.” Dat hebben ze aan den lijve ondervonden toen ze hun idee bespraken met allerlei Nederlanders in de kunstwereld en daarbuiten. Ook veel progressieve mensen bleken hun project niet te kunnen waarderen. “Jullie komen uit andere landen. Jullie kijken er van buitenaf tegenaan en daarom kunnen jullie het Sinterklaas-feest niet begrijpen”, aldus het paternalistische verwijt dat Bauer en Krauss vaak te horen kregen.

De bijdrage van Bauer en Krauss aan de expositie “Be(com)ing Dutch” in het Van Abbemuseum bestaat uit een installatie van borden en posters, met daarop leuzen als “Zwarte Piet bestaat niet meer”, “Zwarte Piet: a white man’s construction”, “Kom maar binnen zonder knecht” en “Capitalism needs symbols of subordination to maintain cheap labour”. Ze zijn erin geslaagd om het sterk politiserende kunstproject onder te brengen in het Van Abbemuseum, dat ze zo als een platform gebruiken voor anti-racistische actie. “We denken dat het belangrijk is om over Zwarte Piet te praten buiten het Sinterklaas-seizoen, want dan zijn Nederlanders er misschien niet zo emotioneel over en kunnen ze hopelijk wat afstand ervan nemen”, zo beargumenteren ze hun keuze voor een protest op 30 augustus.

Doorbraak is een landelijke organisatie tegen racisme en migratiebeheersing. Doorbraak voerde in 2007 actie tegen een herdenkingsfeest voor de koloniale vechtersbaas Michiel de Ruyter. In 2008 organiseerde Doorbraak lawaaiprotesten in Leeuwarden, Deventer en Zoetermeer tegen Trots Op Nederland van Rita Verdonk. Untold is een organisatie van en voor jongeren die zich bezighouden met de geschiedenis en huidige situatie van zwarte mensen in Nederland.