Het gaat veel verder dan hypocrisie, wat daarachter schuilt is witte suprematie

Naar schatting waren er afgelopen maandag 1 juni ruim 5.000 demonstranten aanwezig om de anti-racisme manifestatie bij te wonen op de Dam in Amsterdam. Dit naar aanleiding van het structurele en systematische racistische politiegeweld in wat we terecht de Amerikaanse apartheidsstaat kunnen noemen, maar ook – net zo belangrijk – vanwege het institutionele en alledaagse racisme hier in Nederland. Want ook hier ontkomen we er bij lange na niet aan.

Zo kwam ik pas kort geleden achter de brute dood van Tomy Holten. Hij werd op 14 maart 2020, zo schrijft Controle Alt Delete, “langdurig met zijn gezicht op de grond gedrukt, vijf man op hem, een politieschoen op zijn gezicht. Ongewapend. Niet strafbaars gedaan. Hij was dood binnen zestig minuten.” Dit is bijna drie maanden geleden gebeurd! Waar is de wit-Nederlandse verontwaardiging als het om het politiegeweld in het binnenland gaat? En waarom horen we ook niets over de andere recente doden, Salim Hadj Ali en Raymon Gokoel, na Nederlands politiegeweld? Of Mitch Henriquez? Geen haan die er naar kraait. Say Their Name!

Belangrijk

Terug naar de anti-racisme demonstratie van afgelopen maandag. Er wordt gesproken over een ongekende en historische dag. Ook ik was erbij om mijn solidariteit te tonen met zwarte mensen (en uiteindelijk ook andere mensen van kleur), in de bewuste wetenschap dat ik mijn eigen gezondheid weleens op het spel kon zetten – maar ook die van anderen. Daarom was ik goed voorbereid, had ik mijn mondkapje van begin tot eind op (zoals nagenoeg iedereen dat had), ontsmette ik regelmatig mijn handen, en hield ik netjes de afstand van anderhalve meter. Hoewel ik ook al sinds het begin van de lockdown strikt voor het noodzakelijke naar buiten ging, zal ik de komende twee weken mijn verantwoordelijkheid blijven nemen, nóg waakzamer zijn en de isolatie voortzetten – ook al ben ik niet zo bang voor een besmetting, aangezien, net zoals viroloog Mariet Feltkamp al zei, het besmettingsgevaar in de buitenlucht reuze meevalt.

Toch was deze demonstratie van fundamenteel belang in de strijd tegen witte suprematie en wit racisme in Nederland en wereldwijd. ‘Trots’ vind ik maar een akelig woord omdat het me doet denken aan de nationalistische vaderlandsliefde van witte nationalisten, maar het was wel hartverwarmend om zo’n grote opkomst te zien bij een inspirerend en krachtig anti-racisme protest dat binnen no time zo professioneel opgezet was. Mijn nederige respect en bewondering gaan uit naar de organisatoren Black Queer & Trans Resistance NL, Kick Out Zwarte Piet, Stop Blackface en Nederland Wordt Beter. Laten we hopen – ondanks dat ik er een hard hoofd in heb – dat de manifestatie op de langere termijn haar vruchten zal afwerpen.

Dijkhoff

Waarom heb ik er een hard hoofd in? Vanwege de gewelddadige houding (micro-agressie) en uitingen van the usual suspects – wat we volgens mij inmiddels wel trumpiaans gedrag kunnen noemen. Naast velen was daar gisteren ineens ook een tweet van de witte VVD-politicus Klaas Dijkhoff. Je kan het al raden, hij keurde de demonstratie af. De witte man die, zoals velen, met geen woord heeft gerept over de racistische politiemoorden in Amerika, liet juist nu iets van zich horen. In een eerste tweet schrijft-ie maandag onder meer: “we zouden dit allemaal samen doen”, en in een tweede: “maak me niet alleen boos, maar ook heel erg zorgen om de beelden uit Amsterdam. Als iemand daar het virus heeft verspreid zijn we terug bij af.” ‘Juist nu’ is geen toeval. Dit is zeer bewuste en doelgerichte, maar zeer schadelijke framing. Ik kom er zo op terug.

Op Twitter zag ik tegelijkertijd (gelukkig) ook veel tegenreacties op deze afkeurende en onterecht veroordelende tweets van witte Nederlanders die, zou je zeggen, rechtstreeks het gevolg waren van racistische onderbuikgevoelens. Maar dat zijn ze niet. Want net zoals Dijkhoff dat deed en ook regelmatig doet, is dit zeer berekenend gedrag (ook hier kom ik zo op terug).

Hypocrisie

Hoe dan ook, veel van de tegenreacties spreken van hypocrisie. Zo tweette advocaat Sidney Smeets terecht, zoals-ie zo consistent en onvermoeibaar doet tegen verschillende vormen van onrecht: “de stuitende hypocrisie. Ik zie al weken mensen de 1,5 meter negeren. In de stad. In het park. Op het strand. Ik zag gister weer terrassen die vol zaten met mensen die op elkaar geklikt zaten. Maar een demonstratie tegen racisme is je probleem? We see you. #BlackLivesMatter.” Bij het woord “hypocrisie” wil ik echter even stoppen en nader bekijken wat door het gebruik van dat woord eigenlijk verondersteld wordt, en vooral wat daardoor niet meer benoemd wordt.

Hypocrisie veronderstelt een bepaalde houding die erop wijst dat iemand zich beter en eerlijker voordoet dan-ie is. Is het gedrag van Dijkhoff en consorten dan wel hypocriet? (Overigens is de desbetreffende tweet van Smeets niet een directe reactie op Dijkhoffs tweet). Mijn antwoord daarop is simpel: nee, Dijkhoff heeft namelijk nooit een houding gehad of nagestreefd die erop wijst dat-ie zich beter en eerlijker voordoet dan-ie is. Want herinneren we ons bijvoorbeeld nog dat Dijkhoff pleitte voor dubbel zo zwaardere straffen voor vergrijpen die plaatsvinden in achtergestelde wijken en de kinderen daar verplicht naar de opvang gestuurd moesten worden – niet geheel toevallig dat daar veel Nederlanders met niet-westerse achtergrond zetelen. Dat-ie zich ‘juist nu’ op deze manier uitspreekt is, zoals ik eerder zei, geen toeval en ook geen rechtstreeks gevolg van racistische onderbuikgevoelens, maar zeer berekenend en doelbewust gedrag. Wat Dijkhoff en ook anderen doen is al dan niet bewust een sterke bijdrage leveren aan witte suprematie; en het instrument daarvoor is hypocrisie.

Framing

Zeer schadelijk, extreem en gevaarlijk gedrag, zulk soort welbekende framing. Want dit soort afkeuringen en veroordelingen zagen we nergens voorbijkomen toen wit-Nederlandse park- en strandgangers al veel eerder tijdens de lockdown hutjemutje op elkaar zaten – onbeschermd nog wel! – en die slechts naar buiten gingen om hun geprivilegieerde leventje weer te kunnen hervatten. Overtreding van de coronaregels louter voor vermaak.

Op het eerste gezicht zou je, als leek, de selectieve verontwaardiging hypocriet kunnen noemen, maar het is naar mijn idee dus veel meer dan dat. We moeten benoemen wat achter die hypocrisie schuilgaat, namelijk witte suprematie. Dit is ook wat dr. Paul R. Lehman betoogt in “The System of European American (white) Supremacy and African American (black) Inferiority”:

“Call it innocence, ignorance, hypocrisy, or stupidity, it does not matter because they all support bigotry – the system. From the birth of this nation [and the West as a whole], society has been playing a game of pretending that because of white skin, it can assume authority and control of all people of color.”

Bij een ander werk, “Hypocrisy in America: The Veil of White Supremacy” door Scott Heggs, wordt in de titel al duidelijk wat er achter hypocrisie schuilgaat.

Verhuld

In ieder geval, voor de kenner is deze extreme houding van witte suprematie-denken duidelijk zichtbaar, ook als het niet exact overeenkomt met de expliciet racistische uitingen en gedragingen van Wilders, Baudet, Eerdmans en consorten. Desondanks worden ook voor de leek zulke eerder verhulde en impliciet racistische houdingen steeds zichtbaarder. Men doet namelijk steeds minder moeite om het te verhullen.

Toch zie ik eindeloos veel tegenreacties voorbijkomen met iets als “ja maar toen anderen (lees: witte Nederlanders) massaal de regels aan hun laars lapten, hoorden we ook niets van jou” (ik deed het zojuist ook hoor, daar niet van). Hoe belangrijk het ook is om op die inconsequentie te blijven wijzen – ik zeg dus met nadruk dat we dat moeten blijven doen – het is naar mijn mening ook van fundamenteel belang om deze houding net zo vaak bij de echte naam te noemen, zodat het te bestrijden systeem zichtbaarder wordt gemaakt. Want dit heeft niet slechts met hypocrisie te maken, maar zijn doelbewuste uitingen en gedragingen van witte supremacisten – of het nou bewust of niet bewust wordt gedaan.

Dijkhoffs witte suprematie is dan ook niet verwonderlijk. We hoeven niet verwonderd te zijn dat hij juist de anti-racisme demonstratie (tegen witte suprematie en wit racisme) er uitpikt en niet de massale overtredingen van de coronaregels door wit Nederland. Een doelbewuste manier om niet-witte Nederlanders te dehumaniseren, af te schilderen als inferieur, iets dat al eeuwen aan de gang is en hedentendage net zo levendig is. Witte supremacisten, zoals Dijkhoff, kennen vanwege het diepgewortelde geloof in hun superioriteit geen enkele schaamte in hun pogingen om witte suprematie en wit racisme in stand te houden. Sterker nog, te versterken en te bestendigen. Dijkhoff is in wezen geen haar beter dan Trump, Wilders, Baudet, Segers, Van der Staaij, enzovoorts, en dient dezelfde agenda als zij.

Wit links

Het is overigens niet alleen rechts en extreem-rechts gedrag. Iedereen doet het. Tot en met wit links. Behalve de consistent voor radicale gelijkwaardigheid strijdende BIJ1 (en in mindere mate Denk). De wit-linkse SP-fractieleidster Lilian Marijnissen windt er bijvoorbeeld steeds minder doekjes om. Of het nou is vanwege haar uitingen in de Zwarte Piet-discussie, de tweet waarin ze het racisme dat ook tijdens carnaval naar voren komt bagatelliseerde, of haar recent misplaatste tweet waarin ze de zwarte voetballer Ryan Babel op een racistische manier met de witte voetballer Jens Toornstra vergelijkt en in wezen bijdraagt aan de dehumanisering van zwarte mensen. Maar ook Rob Jetten (D66) en Jesse Klaver (GroenLinks) doen gezellig mee aan het witte suprematie-denken met hun recente uitspraken waarin ze duidelijk maken het niet eens te zijn met Halsema. Dat doet me ineens denken aan een eerdere uitspraak van Willem Schinkel: “dat D66 en GroenLinks niet fundamenteel verschillen van extreem-rechts” – voeg daar de SP en de rest van de partijen ook maar aan toe.

Dinsdag kwam het nieuws dat ook de Amsterdamse oppositie niet te spreken is over de anti-racisme demo. Ook niet verwonderlijk. Zo valt in Het Parool te lezen dat de witte Marianne Poot van de Amsterdamse VVD zelfs met een motie van wantrouwen tegen burgemeester Halsema dreigt, samen met de witte antisemiet Annabel Nanninga gaat ze voorop in de strijd. Een ander, ene Guido den Aantrekker, dreigt op Twitter: “als de politiek er niet voor zorgt dat Halsema aftreedt, ga ik daar persoonlijk voor zorgen.” Reinier van Dantzig, van de Amsterdamse D66, is zelfs “trots dat er zoveel mensen zich uitspreken” tegen een anti-racisme demonstratie. Ook niet verrassend is dat zelfs de Amsterdamse SP na “het debat (…) gaat kijken wat onze conclusie is”. Zo intens worden anti-racisten dus gehaat door witte supremacisten. Ze zullen er alles aan doen om vooruitgang te voorkomen. Van wit links tot extreem-rechts: allemaal dragen ze met hun houding en uitingen bij aan de bestendiging en versterking van witte suprematie.

Witte suprematie

De witte Nederlanders in kwestie verhullen dus niet eens meer dat ze zich niet beter voordoen. Hun witte suprematie-denken doen ze gewoon open en bloot. Alsof zij ooit de moeite hebben genomen om zich beter voor te doen.

Waar – uit het hele politieke spectrum – witte politici, witte journalisten, witte opiniemakers en andere witte mensen in het algemeen – maar op een vreemde doch verklaarbare manier (lees: assimilatie en internalisatie) ook een aantal Nederlanders van kleur (ik zie jullie: Umar, Ramautarsing, Yesilgöz, Isitman, Biliç en Vrij Links-types als Özdil, Ekiz, Akyol) – schaamteloos geloven in de superioriteit van witte mensen en er alles aan zullen doen om de witte suprematie in stand te houden, daar zijn gelukkig ook diegenen die een diepgeworteld geloof in de radicale gelijkwaardigheid van alle mensen hebben. Op die laatste groep zijn we dan ook aangewezen in de strijd tegen witte suprematie en wit racisme. De veroorzakers en bestendigers ervan zullen vanzelfsprekend niets aan de status quo willen veranderen en met alle liefde bijdragen aan de dehumaniserende onderdrukking, discriminatie en uitsluiting van zwarte mensen en andere mensen van kleur.

Voor witte racisten en witte supremacisten komt anti-racisme nooit goed uit. Men zal dan logischerwijs alle kansen aangrijpen om de anti-racistische strijd in de kiem te smoren. Gelijkwaardigheid is voor witte mensen een veel te onaangenaam scenario, aangezien het diepgewortelde geloof in de eigen superioriteit en hun onverdiende privileges op het spel staan. Deze houdingen, gedragingen en uitingen tonen dus nog maar eens het diepgewortelde witte suprematie-denken aan.

Ik denk dus dat we, naast het zeer vermoeiende maar ook zeer belangrijke werk dat wordt gedaan om de ongelijke behandeling van zwarte mensen en andere mensen van kleur bloot te stellen, ook het beestje bij de naam moeten noemen, namelijk: witte suprematie. Als we het slechts hypocrisie blijven noemen, dan zal de val van die “Veil of White Supremacy” nog langer uitblijven, terwijl ondertussen de dehumanisering van zwarte mensen en andere mensen van kleur dagelijks blijft voortduren.

Deniz Veysel