No More Blackface Leiden: alle Zwarte Pieten in de openbare ruimte moeten weg!

Onlangs heeft No More Blackface Leiden (NMBL) een rapportage met veel beeldmateriaal opgesteld over de aanwezigheid van de Zwarte Piet-figuur bij de Leidse Sinterklaasintocht van 2019 en elders in de openbare ruimte. De actiegroep, waar ook Doorbraak-activisten aan meedoen, strijdt voor de afschaffing van Zwarte Piet, omdat die figuur een racistische karikatuur is van mensen van Afrikaanse herkomst. Conclusie van de rapportage: er is in 2019 al flink wat verbeterd ten opzichte van voorgaande jaren, maar er moet nog veel gebeuren voordat Zwarte Piet helemaal is verdwenen uit het Leidse straatbeeld.

De rapportage is tot stand gekomen door onderzoek van een aantal NMBL-waarnemers tijdens de Leidse Sinterklaasintocht op 16 november 2019 en door onderzoek elders in de openbare ruimte in de stad. Vorig jaar had NMBL ook al een rapportage opgesteld, naar aanleiding van de Sinterklaasintocht van 2018.

Blackface-Roetveeg Pieten

“Onze waarnemers hebben een onderscheid gemaakt tussen drie categorieën Pieten: Blackface, Blackface Roetveeg en Roetveeg Pieten”, aldus de NMBL-activisten in hun rapportage. “Het verschil tussen de categorieën is gebaseerd op een duidelijk te herkennen kenmerk. Zo zijn Blackface Pieten egaal geschminkt, Blackface-Roetveeg Pieten zijn niet-egaal of in vegen geschminkt. Blackface-Roetveeg Pieten hebben een zwarte krullen- of kroespruik op, Roetveeg Pieten hebben deze niet op.”

De actiegroep toont zich voorzichtig positief over de bereikte verbeteringen, maar geeft ook aan dat de strijd tegen de racistische karikatuur zeker nog niet is gestreden: “In 2019 zagen wij een significante verbetering in de intocht van Sinterklaas ten opzichte van de intocht van 2018. Al blijven er nog steeds verbeteringen nodig voordat we van een intocht zonder racisme kunnen spreken. Want veel Roetveeg Pieten waren nog steeds zo egaal en donkerbruin geschminkt dat ze op een afstand gezien een Blackface uiterlijk hadden. Er waren nog steeds veel zwarte kroes- of krullenpruiken aanwezig, alsmede zwarte handschoenen en maillots. De beloofde nieuwe uitstraling bleef achterwege, waardoor veel Pieten alsnog op Blackface Pieten leken. In de aankleding van de intocht waren nog enkele Zwarte Piet-figuren verwerkt (zoals op het pakpapier op de boten en op de juten zak van de medewerkers van het kinderdagverblijf). In het Huis van Sinterklaas is de kist met een zeer karikaturale afbeelding van Zwarte Piet opnieuw aangetroffen.”

Winkeletalages

Het gaat NMBL niet alleen om het afschaffen van Zwarte Piet tijdens de intocht, maar ook om het uitbannen van die figuur elders in de openbare ruimte van Leiden: “In de rest van de stad hebben wij op meerdere plekken Blackface Pieten aangetroffen. De gemeente heeft een verantwoordelijkheid om racistische uitingen te weren van de openbare weg, en in haar gebouwen. Wij hebben bij 13 winkels in hun etalages Zwarte Piet-‘versieringen’ aangetroffen, die deels zijn verwijderd nadat wij de betreffende winkel hebben aangeschreven. De gemeente heeft hierbij, voor zover wij weten, tot nu toe geen actie ondernomen. De gemeente heeft wel actie ondernomen naar aanleiding van een feest met Zwarte Pieten dat georganiseerd werd in een gebouw waarvan de gemeente eigenaar is. Er heeft geen terugkoppeling plaatsgevonden of gecontroleerd is dat er daadwerkelijk geen Zwarte Pieten aanwezig waren op het feest. De gemeente heeft geen strobreed in de weg gelegd van de Zwarte Pieten-manifestaties op de markt in het centrum, in winkelcentra de Kopermolen en in de Luifelbaan. Blackface Pieten konden hier ongestoord optreden.”

Aanbevelingen

Voor de gemeente Leiden, het Centrummanagement en de stichting Sinterklaas in Leiden heeft NMBL vijf aanbevelingen opgesteld:

“1. Zorg dat Zwarte Piet verdwijnt uit alle openbare ruimten in de stad. Dat wil zeggen: naast de officiële intocht ook bij lokale intochten in bijvoorbeeld winkelcentra, uit publiek toegankelijke Sinterklaas-evenementen, uit winkeletalages, etc. Spreek mensen, bedrijven of organisaties die Zwarte Piet in de openbare ruimte brengen daar actief op aan en handhaaf zo nodig.

2. In het bijzonder: zorg ervoor dat Zwarte Piet geweerd wordt uit alle publieke ruimten waar de gemeente (extra) verantwoordelijkheid voor draagt, zoals de openbare bibliotheek, openbare zwembaden, buurthuizen en scholen.

3. Breek in 2020 volledig met Zwarte Piet als figuur in de intocht, en zorg ervoor dat de Piet-figuur ontdaan wordt van alle racistische kenmerken. Dat wil zeggen: slechts enkele vegen schmink (waarbij de huidskleur ook van een afstand duidelijk zichtbaar is), geen zwarte maillots en/of handschoenen, geen kroespruiken. Of bedenk een geheel andere figuur. Spreek de medewerkers van het kinderdagverblijf aan op hun juten zak, en vervang de pakjes op de boten door pakjes met pakpapier zonder Zwarte Pieten. Haal de kist met karikaturale afbeelding voorgoed weg uit het Huis van Sinterklaas.

4. Neem een duidelijk standpunt in dat de Zwarte Piet-figuur in Leiden niet meer gewenst is, en draag dat ook openlijk uit.

5. Rapporteer uit eigen beweging aan de gemeenteraad en de stad welke acties zijn ondernomen om het Sinterklaasfeest in Leiden te ontdoen van de racistische karikatuur van Zwarte Piet, en evalueer uit eigen beweging het effect van deze ondernomen acties.”

NMBL heeft de rapportage inmiddels opgestuurd naar de Leidse gemeenteraad en het Leidse college van B&W. De actiegroep heeft de raadsleden verzocht om zich sterk te maken voor de vijf aanbevelingen in de rapportage en vraagt het college van B&W om die aanbevelingen over te nemen. Het Leidsch Dagblad, Unity en Sleutelstad hebben al geschreven over de rapportage. Sleutelstad interviewde ook een lid van NMBL (vanaf 12 minuten in het programma).

Harry Westerink