Leidse ongedocumenteerden en hun steungroepen zetten de strijd voor bed, bad en brood voort
Sinds de gemeente Leiden de lokale Bed-, Bad-, Brood-opvang heeft wegbezuinigd, worden mensen zonder verblijfsrecht geconfronteerd met acute dak- en thuisloosheid. Organisaties als diaconaal centrum De Bakkerij, stichting Gezondheidszorg Illegalen Leiden (GIL) en het Doorbraak-spreekuur De Fabel van de illegaal zien zich genoodzaakt om dag in dag uit noodverbanden aan te leggen. Die steun is tijdelijk, uiterst beperkt en dus ontoereikend. Maar tegen de stroom in en met vallen en opstaan proberen de ondersteuners meer praktische solidariteit op te bouwen. Een overzicht van de ontwikkelingen op dat gebied.
In juni namen De Bakkerij, GIL en De Fabel van de illegaal het initiatief om geld te gaan inzamelen voor de ex-BBB-bewoners en andere mensen zonder verblijfsrecht die op straat staan of dreigen te komen staan. Deze actie vormt een onderdeel van de steun die de drie organisaties gezamenlijk en elk afzonderlijk geven aan mensen zonder verblijfsrecht. Daartoe werken de organisaties nauw samen. Het inzamelen van geld leidde tot de oprichting van het Leids Ongedocumenteerden Fonds (LOF), dat wordt beheerd door De Bakkerij. Op dat noodfonds kunnen mensen zonder verblijfsrecht incidenteel een beroep doen, onder meer door een gift te vragen voor één maand huur van een kamer.
Besmetting
De drie steungroepen zijn overvallen door de kaalslag die de gemeente heeft veroorzaakt. Zij zien hoe mensen zonder papieren elke dag opnieuw moeten voortploeteren, nu de gemeente hen dakloos heeft gemaakt en laat verhongeren. Hoewel de groepen roeien met de riemen die ze hebben, dringt het besef steeds meer tot hen door dat het bijzonder moeilijk is om al die mensen zonder bed, bad en brood, al die mensen tussen wal en schip, te blijven ondersteunen, jaar in jaar uit. De verantwoordelijkheid voor deze ellende, verpaupering en uitzichtloosheid moet bij de gemeente worden gelegd. Want de gemeente verzaakt de eigen zorgplicht. Maar wethouder Marleen Damen en haar ambtenaren houden ogen en oren dicht voor de hemeltergende nood.
Hoe levensgevaarlijk die houding is, blijkt uit wat een man zonder verblijfsrecht een aantal weken geleden overkwam. Hij was dakloos, zwierf door Leiden en sliep lange tijd in een park. Hij raakte besmet met een ernstige vorm van corona en moest drie weken in het ziekenhuis liggen. Nadat hij uit het ziekenhuis werd ontslagen, weigerde het gemeentebestuur om hem alsnog onderdak te geven. Daarmee nam de gemeente welbewust het risico dat hij opnieuw besmet zou raken. Het is schandalig dat de gemeente zelfs in coronatijd geen opvang biedt aan dakloze mensen zonder verblijfsrecht.
Boodschappenpasjes
Onder aanvoering van De Bakkerij is vanaf september een andere steunactie van de grond gekomen. Nadat een medewerkster van het diaconaal centrum bij het Rode Kruis had geïnformeerd over de mogelijkheid om boodschappenpasjes te krijgen voor mensen zonder verblijfsrecht, werd afgesproken dat de internationale noodhulporganisatie Albert Heijn-pasjes zou gaan uitreiken aan De Bakkerij. Het diaconaal centrum verspreidt die pasjes, ter waarde van 15 euro, al een aantal weken met behulp van andere organisaties (GIL, De Fabel van de illegaal en ook de Volle Evangelie Gemeente) onder de doelgroep van mensen zonder verblijfsrecht.
Het is opvallend en verheugend dat het Rode Kruis vanwege de coronacrisis een noodhulpcampagne is gestart die zich nadrukkelijk ook richt op mensen zonder verblijfsrecht. In het verleden deed de noodhulporganisatie meestal bijzonder weinig voor mensen zonder papieren. Maar nu velen van hen door de crisis hun onderdak en hun werk zijn kwijtgeraakt, ziet het Rode Kruis zich blijkbaar genoodzaakt om ook bij te springen. Mede vanwege de komst van een tweede coronagolf heeft het Rode Kruis de termijn van het geven van AH-pasjes aan De Bakkerij inmiddels verlengd. Om dat te kunnen financieren is de organisatie begonnen met een nieuwe landelijke inzamelactie. Een aantal maanden geleden hadden de medewerkers van het Fabel-spreekuur overigens ook al AH-pasjes uitgedeeld aan flink wat mensen zonder verblijfsrecht. Die pasjes werden toen ter beschikking gesteld via het noodfonds van het Rotterdams Ongedocumenteerden Steunpunt (ROS).
Opvanginitiatief
Naast deze incidentele vormen van steun proberen De Bakkerij, GIL en De Fabel van de illegaal ook meer structurele onderdakmogelijkheden te vinden voor mensen zonder verblijfsrecht in Leiden. Dat heeft geleid tot een nieuw initiatief: het Comité Opvang Ongedocumenteerden Leiden (COOL). Aan dit actiecomité doen ook betrokken individuen mee die niet zijn aangesloten bij de drie organisaties. Van groot belang is dat ook drie vertegenwoordigers van Leidse mensen zonder papieren aan het comité deelnemen. Zij geven aan welke problemen ze hebben op het gebied van de allereerste levensbehoeften, waarna plannen worden gemaakt die zouden kunnen leiden tot oplossingen. Aan de ene kant is COOL bezig om raadsleden van de collegepartijen (D66, PvdA en GroenLinks) en het college van B&W onder druk te zetten om alsnog over de brug te komen met een vorm van opvang en/of geld. Aan de andere kant wil COOL het steunnetwerk voor mensen zonder verblijfsrecht vergroten door zelf ook op zoek te gaan naar huizen en gebouwen waar zij zouden kunnen wonen.
Krant zonder papieren
Ook publicitair timmeren de steunorganisatie aan de weg. Zo heeft De Bakkerij in het kader van het jaarlijks terugkerende Diaconaal Weekend onlangs een “Krant zonder papieren” geproduceerd en gepubliceerd. Het thema van het Diaconaal Weekend 2020, dat op 7 en 8 november plaatsvindt, luidt: “Laat ze niet vallen! Geef Leidse ongedocumenteerden een humaan bestaan“. De krant van 16 pagina’s is gericht op de enorm moeilijke situatie van mensen zonder verblijfsrecht, op hun overlevingsstrijd, op hun maatschappelijke en wettelijke uitsluiting, en op de solidariteit die zo broodnodig en tegelijk ook heel goed mogelijk is. Ook vanuit het Fabel-spreekuur is een bijdrage geleverd aan de krant (zie hieronder).
Niet alleen via dit soort eigen publicaties, maar ook in mainstream media laten medewerkers van de steunorganisaties van zich horen. Ze steken daarbij hun kritiek op het afschaffen van de BBB-opvang niet onder stoelen of banken. Zo liet COOL-medewerkster Hilde Jansen zich onlangs interviewen door de lokale nieuwssite Sleutelstad.
In de “Krant zonder papieren” staan diverse verhalen over Leidse mensen zonder verblijfsrecht. Hieronder het verhaal dat ik schreef over een van de bezoekers van het Fabel-spreekuur.
Hij is een vluchteling uit een Afrikaans land. Zo’n 15 jaar geleden vluchtte hij naar Nederland. Zijn vader, moeder en andere familieleden waren vermoord. En ook zijn leven liep gevaar.
Ik ben Leidenaar
Hij landde met het vliegtuig op Schiphol en ging regelrecht naar het toen nog bestaande asielzoekerscentrum (azc) in Leiden. “Ik ben een Leidenaar”, zegt hij nu. Toen ik in het azc ging leven, werd ik ingeschreven in de gemeentelijke administratie van Leiden. Sinds mijn aankomst in Nederland heb ik altijd in Leiden gewoond. Ik ken de stad en velen kennen mij.”
Zonder land
Nadat zijn asielaanvraag was afgewezen, kreeg hij opvang bij de Leidse Stichting Uitgeprocedeerde Vluchtelingen (STUV). Sinds 2008 zat hij in die opvang. Hij kon niet bewijzen dat hij de nationaliteit van zijn land van herkomst had. Keer op keer bezocht hij de ambassade van zijn land, maar steeds leverde dat niets op, tot zijn grote frustratie.
Tussen wal en schip
Zo kwam hij tussen wal en schip te zitten. Hij kan niet terugkeren naar zijn eigen land en hij kan ook geen verblijfsvergunning krijgen. Inmiddels is de opvang van STUV door de gemeente Leiden gesloten en staat hij op straat. Hij moet leven van wat anderen hem geven. Hij heeft dringend behoefte aan vast onderdak.
Komt goed
Al jarenlang werkt hij als vrijwilliger bij een kringloopwinkel. Daar werkt hij hard. En hij helpt vooral oudere en zieke mensen, bijvoorbeeld bij verhuizingen en het versjouwen van meubels. Een gevleugelde uitspraak van hem is: “Komt goed, komt allemaal goed.”
Komt allemaal goed
Het is een wonder dat hij nog zoveel kracht en energie heeft. Hij leidt een zwaar leven, maar blijft knokken voor veiligheid en een leefbare toekomst. Hij kan zich boos maken over het onrecht dat hem is overkomen, over de schending van zijn menselijke waardigheid. Maar hij laat zich niet ontmoedigen: “Komt goed, komt allemaal goed”.
Leidse mensen zonder verblijfsrecht hebben steun nodig! Iedereen die aan het Leids Ongedocumenteerden Fonds wil bijdragen, kan geld overmaken naar bankrekeningnummer NL46INGB0000097065 t.n.v. Diaconie Protestantse gemeente Leiden o.v.v. “LOF”. Ook andere vormen van ondersteuning zijn van harte welkom.
Harry Westerink