Het is in om werk te haten

De Black Lives Matter-demonstraties van vorig jaar waren waarschijnlijk de grootste protesten ooit in de geschiedenis van de Verenigde Staten. Naast een grotere anti-racistische gezindheid blijkt er inmiddels ook een toenemend klassenbewustzijn gegroeid te zijn en neemt het aantal mensen met een heerlijke proletarische houding toe. Identificeren met de baas wordt steeds minder vanzelfsprekend en steeds meer mensen vegen hun reet af met het voor het kapitalisme zo belangrijke arbeidsethos. Zo komt naar voren uit het onderstaande vertaalde artikel. Een lichtpuntje van hoop in deze donkere dagen van dreigende kapitalistische crisis, om van het opkomende fascisme en de allesvernietigende ecologische crisis maar te zwijgen. Vanzelfsprekend zijn we niet over alle in het stuk beschreven ontwikkelingen even enthousiast (Op de beurs speculerende arbeiders? Donder toch op!) en zijn zeker niet alle benoemde uitwegen even bereikbaar voor vrouwen als voor mannen, voor zwarte mensen als voor witte mensen, en voor mensen van wie de familie al generaties tot de arbeidersklasse behoort als voor mensen die nog banden hebben met de middenklasse en dus enig (sociaal) kapitaal achter de hand hebben. Maar toch: een hoopvol stuk over een interessante trend: mensen vechten meer terug tegen het kapitaal en proberen zich meer te onttrekken aan de loonarbeid.

Eric Krebbers

---

Het is in om werk te haten

Amerikanen zeggen niet alleen hun baan op, ze vechten terug.

Arbeiders zijn het zat en vechten terug tegen lage lonen, slechte arbeidsomstandigheden en het algemene idee dat werk het middelpunt van hun leven is.

Dat terugvechten neemt vele vormen aan, van het performatieve tot het transformatieve. Berichten over het opstaan tegen misbruik door bazen zijn een eigen genre geworden op TikTok, Reddit en andere platforms. Sommige arbeiders nemen deel aan collectieve acties, en de goedkeuring van vakbonden is het hoogst sinds 1965. Anderen zoeken alternatieve bronnen van inkomsten of gaan proberen met minder rond te komen. Het meest direct is misschien wel dat mensen in recordtempo hun baan opzeggen in wat bekend is geworden als de Grote Ontslagname.

Velen hadden verwacht dat mensen massaal weer aan het werk zouden gaan nadat de federale werkloosheidsuitkeringen in september waren afgelopen. Hoewel dat tot op zekere hoogte ook is gebeurd – de economie voegde vorige maand meer dan een half miljoen banen toe -, zijn er nog steeds veel meer Amerikanen die dat om uiteenlopende redenen nog niet hebben gedaan, van spaargeld tot gebrek aan kinderopvang en de voortdurende risico’s van de pandemie.

Belangrijk is dat de pandemie – en sociale vangnetten van de overheid zoals verlengde werkloosheidsuitkeringen – mensen de tijd, de afstand en het perspectief hebben gegeven om de plaats van werk in hun leven opnieuw te evalueren. Dit geldt vooral voor Amerikanen, voor wie werk als een deel van hun identiteit wordt beschouwd en die meer uren draaien dan de meeste andere geïndustrialiseerde landen.

Er is ook een element van vergelding voor arbeiders die terugvechten. Toen Covid-19 toesloeg, kwamen miljoenen Amerikanen plotseling zonder werk te zitten. Bedrijven waaraan mensen jaren van hun leven en arbeid hadden gegeven, lieten hen in een oogwenk vallen. Nu de economie weer aantrekt en deze bedrijven weer mensen in dienst nemen, zijn veel Amerikanen boos en willen ze niet meer terug.

“Bronnen van verontwaardiging ontbreken op dit moment niet”, vertelde Heidi Shierholz, voorzitter van het Economic Policy Institute, aan Recode. “Het is tegen de achtergrond van je baas die allerlei winsten maakt, terwijl wij net allemaal door een totale hel gegaan zijn. Ik zou denken dat dat de verontwaardigingsfactor verhoogt.”

Er zijn nog steeds meer dan vier miljoen mensen minder aan het werk dan het geval zou zijn als de arbeidsparticipatie op het niveau van voor de pandemie zou liggen. Volgens de laatste gegevens staan er 10,4 miljoen banen open en zijn er slechts 7,4 miljoen werklozen. Natuurlijk zijn veel van deze openstaande vacatures slecht: ze zijn slecht betaald, de werkomstandigheden zijn gevaarlijk, of ze bieden niet de mogelijkheid van thuiswerken (op LinkedIn wordt op thuiswerk-vacatures 2,5 keer zo veel gesolliciteerd als op vacatures waarbij dat niet kan).

Het resultaat is een situatie waarin veel bazen – vooral die in sectoren met beruchte slechte lonen en arbeidsomstandigheden – moeite hebben om arbeiders te vinden en te behouden. Om dit tegen te gaan, verhogen ze hun lonen, bieden ze betere omstandigheden aan en veranderen ze zelfs de aard van hun werk. Afhankelijk van de kracht en de duur van al deze keuzen, kunnen ze langdurige gevolgen hebben voor de toekomst van werk voor alle Amerikanen.

Hoe arbeiders terugvechten

Het duidelijkste teken van de macht van de arbeiders is het aantal mensen dat ontslag neemt. In september namen 4,4 miljoen mensen ontslag, volgens de meest recente gegevens van het Bureau of Labor Statistics, dat deze gegevens sinds 2000 bijhoudt. Dat is 3 procent van de totale werkgelegenheid en volgt op een zomer van recordaantallen ontslagnemende arbeiders. Vooral laagbetaalde banen met een lagere status, zoals die in de recreatiesector, de horeca en de detailhandel, hebben hun baan opgezegd.

Die ontslagnamen zijn ook elders te zien. Zoekopdrachten naar een verscheidenheid aan ontslaggerelateerde onderwerpen hebben de laatste tijd een piek bereikt. Op een bepaald moment waren zoekopdrachten naar hoe een ontslagmail te sturen in de laatste drie maanden met ongeveer 3.500 procent gestegen, zowel in het Engels als in het Spaans, in vergelijking met de voorgaande drie maanden, volgens de trendsnieuwsbrief van Google.

En zien hoe anderen hun baan opzeggen en reageren op slechte bazen is online een waar tijdverdrijf geworden. Berichten over ontslag nemen over het hele internet toe, ook op TikTok, YouTube en Twitter. Zo ging een productmanager van TikTok bijvoorbeeld onlangs viraal op YouTube met haar post over waarom ze wegging. Groepen op Reddit gebruiken het platform ook om te mobiliseren.

De subreddit Antiwerk – met als slogan “Baanloosheid voor iedereen, niet alleen de rijken!” – groeide van een paar honderdduizend abonnees aan het begin van het jaar tot meer dan een miljoen in november. Het populaire forum staat vol met screenshots van mensen die slechte bazen de huid vol schelden en hun eigenwaarde als arbeiders voorop zetten. Sommige van de meest ge-upvote berichten zijn screenshots van arbeiders die de belachelijke eisen van bazen aanvallen, en die vormen duidelijke illustraties van waarom deze arbeiders ontslag willen nemen. De leden, die “lanterfanters” worden genoemd, geven elkaar het vertrouwen om te vertrekken uit wat zij zien als een giftige werkomgeving. De Antiwerk-community heeft ook een Black Friday-boycot georganiseerd en vraagt arbeiders in de detailhandel om “hun arbeid niet te leveren” en consumenten om “hun koopkracht niet te gebruiken” op wat traditioneel de grootste winkeldag van het jaar is.

Dit bewijst dat steeds meer mensen actief strijden voor een betere baan, in plaats van hun baan op te zeggen of er online over te klagen.

In 2021 steeg het percentage mensen dat vakbonden belangrijk vindt tot 68 procent van de Amerikanen, het hoogste percentage in meer dan vijftig jaar. Dat gebeurt terwijl veel Amerikaanse arbeiders proberen om vakbonden erkend te krijgen op hun werkplekken. Recente pogingen waren onder meer bij Starbucks, Amazon en maaltijdbezorgdienst HelloFresh. Vorige maand werd “Staaktober” genoemd, toen meer dan 100.000 arbeiders in verschillende sectoren, waaronder arbeiders van tractorfabrikant John Deere en film- en tv-ploegen, deelnamen aan verschillende vakbondsacties. Dit is een van de vele arbeiderstrends die worden gestimuleerd door de sociale media, die overstelpt worden met steun voor vakbonden.

Shelly Steward, directeur van het Future of Work Initiative aan het Aspen Institute, ziet vakbondsinspanningen op sociale media als een modernere versie van hoe arbeiders zich altijd hebben georganiseerd: door met elkaar te praten. Maar de schaal van sociale media, zegt ze, zou kunnen bijdragen aan een verdubbeling van vakbondsinspanningen die meer permanente effecten op arbeid zouden kunnen hebben.

“Lange tijd lag de nadruk op individuele problemen en individuele oplossingen, dus als je werk niet goed is, loop je er maar van weg – het is de verantwoordelijkheid van die arbeider om een opleiding te volgen en een betere baan te vinden”, vertelde Steward aan Recode. “Maar het veranderen van die hele situatie, het veranderen van de machtsdynamiek tussen arbeiders en grote bazen, gaat iedereen klaarstomen voor een langduriger verandering.”

Hoewel in 2020 nog maar 11 procent van de Amerikanen lid was van een vakbond – een statistiek die al tientallen jaren een neerwaartse trend vertoont – gelooft Steward dat de daling vertraagt en dat we de vakbondscijfers weer omhoog kunnen zien gaan wanneer de dataset voor 2021 wordt vrijgegeven.

Andere arbeiders gebruiken de aloude (zij het minder gemakkelijke) tactiek van de laksheid om terug te vechten tegen hun bazen of om duidelijk te maken dat werk gewoon niet het belangrijkste aspect van hun leven is. Zogenaamde “tijdmiljonairs” stelen tijd van hun bazen door te doen alsof ze werken of zich anderszins aan hun verantwoordelijkheden te onttrekken. Ze gebruiken die tijd voor wat ze belangrijker vinden in het leven, zoals familie en vrije tijd. Mensen die meerdere thuiswerk-banen hebben, maar slechts voor één baan werken, doen iets soortgelijks.

En dan zijn er nog mensen die helemaal niet meer willen werken en op zoek zijn naar alternatieve inkomstenbronnen. Veel Amerikanen sluiten zich aan bij lifestyle-trends als FIRE (Financial Independence, Retire Early) – een financiële beweging waarbij mensen een combinatie van extreme kostenbesparingen en passieve investeringen gebruiken om de beroepsbevolking vroegtijdig te verlaten. Ook de opkomst van WallStreetBets, waar gewone mensen discussiëren over het gebruik van gratis handelsplatforms zoals Robinhood om aandelen te verhandelen, zou je kunnen zien als een afwijzing van typische vormen van werkgelegenheid.

Deze trends en het feit dat meer Amerikanen hun baan opzeggen dan ooit tevoren, zijn tekenen van een robuuste arbeidsmarkt die in het voordeel van de arbeiders is. Hoe lang die situatie kan aanhouden, hangt af van een aantal factoren en van de vraag of arbeiders in staat zijn om snel veranderingen voor de lange termijn door te voeren.

Rani Molla

(Dit is een vertaling van het artikel “Hating work is having a moment” dat op 12 november 2021 verscheen op de Amerikaanse website Vox/Recode.)