Protesten in Iran na de dood van Jina Amini

Geplaatst op door
Demonstrante met een brandende hoofddoek.

Jina Amini, een Koerdische vrouw van 22, raakte in een coma nadat ze was gearresteerd en mishandeld door de Iraanse zedenpolitie. Ze overleed een paar dagen later in het ziekenhuis. De autoriteiten beweerden dat ze een hartaanval had gehad, maar volgens haar familie was ze een gezonde jonge vrouw. Op een foto in het ziekenhuis waar ze in coma was geraakt, was te zien dat ze verwondingen had op haar gezicht. Die duidden op zware mishandeling.

Nadat haar overlijden bekend werd, gingen mensen in verschillende steden in Iran de straat op. Vooral de protesten in steden in Iraans Koerdistan breidden zich in korte tijd in razend tempo uit naar andere steden. Daarbij zijn inmiddels, voor zover bekend, zeven mensen omgekomen.

Amini zou zich niet hebben gekleed zoals de islamitische shariawetgeving voorschrijft. In Iran gelden sinds het islamitische regime aan de macht kwam in 1979 strenge kledingvoorschriften voor vrouwen. Na invoering van de strenge shariawetgeving dwong de religieuze leider, de ayatollah, vrouwen om hun hele lichaam van top tot teen te bedekken met een zwarte chador.

Dat ging echter niet zonder slag of stoot. Honderdduizenden vrouwen gingen destijds de straat op om te protesteren tegen invoering van die wetgeving. Die oppositie werd echter met geweld onderdrukt door de geestelijken, de mollahs. Ondanks de strenge controle door de religieuze politie en hun repressie hielden veel Iraanse vrouwen zich daarna echter niet strikt aan de regels. Ze droegen meestal geen chador en bedekten hun hoofd vaak maar gedeeltelijk, zodat hun haar toch zichtbaar blijft.

Het groeiende verzet tegen de repressie van vrouwen door het regime kwam de laatste tijd vaker in het nieuws. Zo is er ‘burgerlijke ongehoorzaamheid’ door de hoofdbedekking af te doen in het openbaar en dat op sociale media te posten. Dat zijn succesvolle acties. De “witte woensdag”-campagne komt voort uit zo’n actie. Vrouwen dragen uit protest een witte hoofddoek, doen die vervolgens af om te protesteren tegen de dwang en melden ook dat weer op sociale media.

Ook komt er meer en meer protest door voorbijgangers tegen de controle op straat waarbij vrouwen gedwongen worden om zich te bedekken. Ook die daden van verzet worden weer gefilmd en online gepost. Kortom, er wordt veel gebruik gemaakt van sociale media als middel om protesten nationaal en internationaal onder de aandacht te brengen. Gezien de minimale mogelijkheden om je in Iran te organiseren lijkt dit een effectieve manier om verzet aan te wakkeren.

Het protest was dus een tijdje ondergronds aan het woeden, maar de dood van Amini was de uiteindelijke vonk die het vuur echt deed ontvlammen. Er worden vooral protesten gemeld vanuit Iraans Koerdistan waar Amini oorspronkelijk vandaan komt. Maar ook elders in het land ontstaan spontane protestacties tegen het regime. Er komen steeds meer berichten naar buiten dat studenten van verschillende universiteiten, waaronder die van Teheran, de straat zijn opgegaan. Er zijn beelden te zien op sociale media van vrouwen die dansend hun hoofddoek in het vuur gooien.

Wat opvalt is dat de laatste tijd steeds vaker demonstraties tegen het regime zich in korte tijd snel verspreiden naar meerdere steden en gebieden. Dat laat zien dat de woede onder de Iraanse bevolking tegen de repressie en de corruptie toeneemt, en dat men niet langer machteloos wil toekijken hoe de machthebbers het land steeds verder in een economische en ecologische crisis storten.

Demonstranten haalden onlangs het standbeeld van de vermoorde generaal, en zogenaamde martelaar, Qasem Soleimani neer. Ook werd de Iraanse vlag, die wordt vereenzelvigd met het regime, door een menigte neergehaald en in brand gestoken. Ook afbeeldingen van de overleden ayatollah Khomeini en de huidige ayatollah Khamenei werden in brand gestoken. De slogan “Death to the dictator”, waarmee naar Khamenei wordt verwezen, is een veel gehoorde slogan in de straten van Iran.

En niet alleen Khamenei zelf, maar ook zijn zoon die wordt gezien als zijn opvolger, is het mikpunt geworden van protesten. Zelfs in steden als Qom en Mashhad, vanouds bolwerken van de ayatollahs, gaan mensen massaal de straat op, en gooien vrouwen hun hoofddoek op de brandstapel.

Er zijn ook beelden waarop te zien is dat de religieuze politie en speciale paramilitaire politie Basij door de menigte wordt weggejaagd en zelfs in elkaar wordt geslagen. Dat duidt op verlies van controle op straat door de staat.

Hoewel de intensiteit van de protesten in Iran sinds een aantal jaar toeneemt, blijft het moeilijk om te voorspellen welke kant het op gaat. Een ding is echter wel duidelijk. Iraanse vrouwen staan in de strijd om het regime omver te werpen vooraan op de barricades, net als destijds tegen het regime van de shah. Laat dat een waarschuwing zijn voor de religieuze machthebbers.

Ender Kaya