Staken wordt steeds verder beperkt

In november heeft de kortgedingrechter de door de FNV georganiseerde stakingen aan banden gelegd. Bij het pakkettenproces moest de FNV 80-90 procent van de piekcapaciteit waarborgen. Staken was zinloos. Als actiejurist ben ik bij dit proces betrokken.

Wat is er gebeurd? Staken bij PostNL is een hele kunst. Ze verdienen het meeste geld met het versturen van pakketten (in plaats van post) en dan vooral in de Black Friday-Kerst-periode. Als je dus een effectieve, harde staking wil organiseren, dan moet dat in die periode.

Bij poststakingen moet je rekening houden met verzending van medische post en pakketten. Bepaalde medische voeding en diagnostisch materiaal worden per post verstuurd en die moeten snel arriveren. Dat proces willen werknemers ook niet storen. Daarom houden we veiligheidsoverleg.

PostNL wil natuurlijk koste wat het kost een staking rond Black Friday voorkomen. Dat kan in Nederland alleen via de kortgedingrechter, die toetst aan artikel 6 en G van het Europees Sociaal Handvest. Alleen in bijzondere gevallen kan een staking worden verboden.

In 2018 kreeg PostNL dat voor elkaar. Acties werden tot 6 januari 2019 geheel verboden, omdat PostNL te veel logistieke schade zou ondervinden van een staking in een dergelijke drukke periode. De kortgedingrechter oordeelde onder andere dat door de stakingen kerstcadeaus en -kaartjes niet konden worden bezorgd, waardoor er een inbreuk werd gemaakt op grondrechten.

Ik vind kerstkaartjes leuk, maar ik zou ze niet tot een grondrecht verheffen.

In 2022 werden opnieuw stakingen aangezegd, ditmaal voor Black Friday. Na de uitspraak van 2018 zijn wij natuurlijk goed voorbereid op een discussie over kerstkaartjes, en zeker over medische post. Wij stellen voor alleen medische post en pakketten te bezorgen.

PostNL stelt echter dat zij medische post niet kan scheiden van andere post, en daarin geeft de rechter haar gelijk. Hij wil het risico niet lopen dat bepaalde medische post en pakketten niet worden bezorgd. Daarmee wordt de staking ingeperkt.

Omdat PostNL stelt dat de medische pakketten niet van de reguliere pakketten kunnen worden gescheiden, moet het hele pakketproces doorgang vinden. Dat betekent dat enorme bezettingen moeten worden gegarandeerd. PostNL pikt zo eigenlijk Black Friday mee met de medische pakketten.

De redenering van de uitspraak is zeer problematisch als het gaat om stakingsrecht. Het betekent eigenlijk dat bedrijven hun logistiek zo kunnen inrichten dat er niet veilig gestaakt kán worden. Daarmee gebruikt PostNL medische klanten als gijzeling om stakingen te verbieden.

Deze uitspraak is een toonbeeld van waar het misgaat in de Nederlandse stakingsrechtspraak. Niet het grondrecht om te staken, maar de beperkingen staan centraal. Rechters zijn heel bereid om mee te denken met werkgevers en leggen die uitzonderingsgronden breed uit.

Zo werd in 2016 een staking bij de Jumbo-slagerij verboden omdat daardoor vlees zou bederven, en dat zou te veel schade opleveren voor Jumbo. Dan is het dus onmogelijk om te staken bij bederfelijke goederen.

Ook acties in vakantietijd bij Schiphol en KLM werden verboden, omdat reizigers zo gedupeerd zouden worden. Dit vond de rechter onaanvaardbaar. Het duperen van reizigers is natuurlijk niet het doel, maar is onvermijdelijk bij stakingen.

Of VDL Nedcar, waar stakingen werden verboden uit angst dat het bedrijf buitenlandse investeringen zou mislopen als er gestaakt zou worden. Vaak kunnen we in deze zaken ook niet in hoger beroep. Dat dient vaak maanden na de stakingsdatum. De rechter oordeelt dan vaak dat de FNV geen belang heeft, omdat als we winnen, we niet terug in de tijd kunnen reizen om alsnog te staken. Terwijl het voor ons om jurisprudentie gaat.

Het stakingsrecht is onmisbaar. Het stakingswapen is de enige manier om werkgevers te dwingen om met betere arbeidsvoorwaarden te komen. Zonder staken ben je alleen aan het bedelen. Je moet via harde acties druk kunnen zetten: het is die dreiging die tot loonsverhoging leidt.

Als we het omkeren: de reden dat pakketten überhaupt worden bezorgd, of mensen überhaupt op vakantie gaan, of Nedcar überhaupt winst maakt, komt puur en alleen door werknemers. Die werknemers moeten hun werk kunnen weigeren als ze vinden dat ze niet goed gecompenseerd worden.

Door de uitzonderingen van artikel G ESH zo breed uit te leggen, zodat deze niet alleen gelden voor buitengewone omstandigheden, wordt effectief staken in bepaalde bedrijven of sectoren verboden. Die mensen kunnen dus niet meer goed voor zichzelf opkomen.

Daarom heeft de FNV een klacht ingediend bij de Raad van Europa. Het recht van werknemers om te staken voor betere arbeidsvoorwaarden wordt te veel ingeperkt, en er wordt te veel meegedacht vanuit werkgeversperspectief.

Ik kreeg de vraag: “Puur theoretisch, wat zouden de consequenties zijn als een groep stakers na zo’n rechtersuitspraak alsnog gaan staken?” Mijn antwoord: dan is de staking onrechtmatig, en als de FNV verantwoordelijk is voor de staking, dan zou de FNV misschien de schade van PostNL moeten vergoeden. Dat kan oplopen in de miljoenen.

Bo Salomons

(Dit artikel verscheen eerder als draadje op Twitter.)