Digitaal geweld tegen vluchtelingen en migranten (Big Tech-serie, deel 4)

Het Amerikaanse Department of Homeland Security (DHS, ministerie van Binnenlandse Veiligheid) bouwt een biometrische databank van meer dan zes miljard dollar, die kolossale hoeveelheden biometrische gegevens zal bevatten, de surveillance door de overheid enorm zal uitbreiden en de deportatie van vluchtelingen en migranten zonder verblijfsvergunning drastisch zal doen toenemen. De naam van dit surveillance monster is HART, wat staat voor Homeland Advanced Recognition Technology System (Gemoderniseerd Technologisch Herkenningssysteem van DHS).

HART zal persoonlijke gegevens van meer dan 270 miljoen mensen verzamelen, ordenen en beschikbaar stellen aan een reeks van overheidsinstanties, zoals bijvoorbeeld de ICE (Immigration and Customs Enforcement, immigratiedienst van de VS) en de CBP (Customs and Border Protection, grensbewakingsdienst van de VS). En dit is nog maar het begin. De bedoeling is dat HART uiteindelijk van nog heel veel meer mensen data gaat opslaan.

Big Tech-serie
– 1. Ongebreidelde, ongecontroleerde bedrijfsmacht
– 2. Digitaal kapitalisme is mijnbouw, geen luchtige, bijna onzichtbare “cloud”
– 3. Datamonopolie-kapitalisme
– 4. Digitaal geweld tegen vluchtelingen en migranten

Gebaseerd op militaire technologieën zal HART biometrische gegevens verzamelen en vergelijken, zoals leeftijd, gezichtsfoto’s, vinger- en handpalmafdrukken, irisscans, DNA en stemprofielen. Verder ook nog de handtekening en informatie over etniciteit, seksuele geaardheid, godsdienst, politieke belangstelling, familie, vriendschappen, relaties, bijnamen, aliassen, littekens, tatoeages, opleiding, beroep, publicaties, werkvergunning, verblijfsvergunning, rijbewijs, reizen, bankrekening, elektriciteit en waterverbruik, telefoongebruik, rechtszaken en leningen, foto’s van social media, nummerbordobservaties en locatiegegevens van de mobiele telefoon. De gegevens zal DHS meestal verzamelen zonder toestemming van de betrokkene of bevelschrift van de Officier van Justitie.

Al deze gegevens zullen DHS in staat stellen om vluchtelingen en migranten te selecteren voor observatie, invallen, arrestaties, opsluiting en deportatie. Politiediensten zullen HART gaan gebruiken om mensen op straten en pleinen en in openbare ruimten te identificeren, met alle gevolgen van dien voor het recht van mensen om te protesteren, samen te komen en zich te verenigen. HART zal mensen- en privacyrechten op enorme schaal schenden, vooral in zwarte, bruine en migranten gemeenschappen die nu al te lijden hebben onder discriminerend politieoptreden.

HART zal gebruik maken van ongeteste, raciaal bevooroordeelde en onbetrouwbare biometrische gegevens en van data van controversiële bedrijven. Ondanks alle angstaanjagende risico’s blijft HART gehuld in geheimzinnigheid, is het vrijwel zonder toezicht en niet aansprakelijk te stellen. Terwijl er zoveel verontrustende vragen over de schending van privacy en mensenrechten zijn, blijft het Amerikaanse Congres HART financieren.

Verzet

De ontwikkeling van HART verloopt niet gladjes. Het project startte in 2016 en had in 2021 klaar zullen zijn. Ondertussen loopt het project bijna vijf jaar achter op schema. In 2016 had DHS de kosten geraamd op 4,3 miljard dollar. Dat zullen er zeker zes miljard worden. De onderhoudskosten zullen minstens 170 miljoen dollar per jaar gaan bedragen. Ook heeft DHS toegegeven dat het niet kan garanderen dat de gegevens van HART nauwkeurig zullen zijn. Want volgens de Amerikaanse overheid is HART geen eigenaar van de gegevens, maar “alleen een dienstverlener en bewaarplaats”. Daarom zijn de organisaties en bedrijven die de gegevens aanleveren zelf verantwoordelijk voor de kwaliteit van de gegevens en niet HART. Omdat HART gegevens verzamelt van ontelbaar veel bronnen, zal het in de praktijk voor gewone mensen onmogelijk zijn om te achterhalen welke gegevens van hen in HART opgeslagen zijn, laat staan die aan te laten passen of te laten verwijderen.

HART roept het nodige verzet op. Zo stellen verschillende Amerikaanse migrantenorganisaties in een gezamenlijke verklaring:

“HART ontmantelen is de enige manier om onze gemeenschappen te beschermen.

We kunnen en moeten ons verzetten tegen de verdere ontwikkeling van HART door de betrokken bedrijven en agentschappen te ontmaskeren en nadrukkelijk de schade te benoemen die ze zullen toebrengen aan nu al streng gecontroleerde groepen mensen, zoals zwarte en bruine gemeenschappen, migranten, activisten en demonstranten. HART is geen ‘veilige’ of ‘slimme’ manier van migratiebeheersing. Het is een verborgen, maar krachtig en gevaarlijk instrument in handen van de politie en de immigratiedienst. We mogen DHS niet toestaan door te gaan met dit project.

Om te beginnen eisen we onmiddellijke bevriezing van de fondsen voor HART.

Deze eis doet recht aan de bezorgdheid die zowel bij het Amerikaans Congres leeft, als bij verdedigers van mensenrechten. Zowel de budgetcommissie van de Senaat als die van het Huis van Afgevaardigden hebben al eerder aanbevolen om kredieten voor HART te beperken en eisten dat DHS de gebruikte technologieën en de overeenkomsten voor het delen van gegevens met internationale, federale, en lokale partners bekend zou maken. Hoewel we deze aanbevelingen verwelkomen als een eerste stap, is openbaarmaking van HART-technologieën en overeenkomsten niet genoeg.

Er bestaat geen waarborg, privacy clausule of klachtenmechanisme sterk genoeg om de gevaren, onnauwkeurigheden en de schade die HART kan aanrichten te voorkomen.

Alleen een acute, volledige bevriezing van de financiering van HART en een complete ontmanteling van het programma kunnen talloze schendingen van privacy, burgerrechten en mensenrechten voorkomen.”

---

Europese Unie neemt migranten digitaal op de korrel

In Europa heeft de overheid de afgelopen decennia een hele serie grote databanken gebouwd. In 2000 zette de Europese Unie Eurodac op, een databank van vingerafdrukken van asielzoekers in heel Europa. In 2013 werden vingerafdrukken en foto’s opgenomen in een databank van het Schengen Informatie Systeem. In 2015 was de databank van het Visa Informatie Systeem klaar voor visa aanvragen uit de hele wereld. In 2017 werden de gegevens van binnenkomende en vertrekkende vliegtuigpassagiers in een nieuwe databank opgeslagen. En in 2018 werd een EU-wet van kracht om de uitwisseling van gegevens van vijf grote Europese databanken juridisch mogelijk te maken.

Sinds 2004 zijn luchtvaartmaatschappijen verplicht passagiersgegevens bij het inchecken door te laten lichten via de Europese databanken, zodat de grenspolitie verdachte reizigers bij aankomst aan kan houden. Vanaf 2008 zet Frontex, de grensbewakingsorganisatie van de Europese Unie, drones, camera’s en sensors in aan de buitengrenzen van de EU.

Op dit moment zijn onderhandelingen tussen de Europese Commissie, de Europese Raad (alle EU-staatshoofden bij elkaar) en het Europarlement bijna afgerond over een nieuw Asiel en Migratie Verdrag. Verschillende onderdelen van dit verdrag gaan over uitbreiding van digitale technieken bij de grensbewaking. Ook is de EU bezig met draagbare apparaten voor politie en andere instanties om bijvoorbeeld op straat vingerafdrukken en gezichtsfoto’s van mogelijke vluchtelingen en migranten zonder verblijfsvergunning te nemen en via de grote databanken te laten controleren.

Om vluchtelingen en migranten zonder verblijfsvergunning steeds verder onder druk te kunnen zetten, financiert de Europese Unie allerlei onderzoeken. In de periode 2014-2022 betaalde zij aan twintig wetenschappelijke instituten in totaal ruim 76 miljoen euro voor meer dan honderd researchprojecten op het gebied van grensbewaking. Zo ontving het Nederlands onderzoeksinstituut TNO 4,5 miljoen euro voor acht onderzoeken.

Frontex speelt een hoofdrol bij uitbreiden digitaal geweld tegen migranten

Tal van organisaties hebben felle kritiek op het beleid van Brussel. Zo noemden 26 ngo’s Eurodac in 2021 “een wapen tegen migranten”. Zij wezen erop dat deze databank enorm uitgebreid dreigt te worden. “Naast vingerafdrukken zullen er ook gezichtsopnames en een reeks persoonlijke gegevens in worden opgeslagen.” Niet alleen zullen er gegevens van asielzoekers in worden opgenomen, maar ook van vluchtelingen en migranten zonder verblijfsvergunning, van vluchtelingen en migranten die van boord zijn gegaan na zoek- en reddingsoperaties, van vluchtelingen en migranten die in aanmerking komen voor hervestiging in de EU en van vluchtelingen- en migrantenkinderen vanaf zes jaar, terwijl eerst de leeftijdsgrens veertien was.

Bij het steeds verder ontwikkelen van digitale middelen tegen vluchtelingen en migranten speelt Frontex een hoofdrol. Op dit moment richt deze organisatie haar aandacht op kunstmatige intelligentie voor bijvoorbeeld het verwerken van videobeelden, op mini-satellieten om signalen van mobiele telefoons van vluchtelingen en migranten in bootjes op zee op te pikken, onderwatersensoren, 3D vingerafdrukken, infrarood gezichtsherkenning en irisscanning, verfijning van radartechnieken, monitoring van sociale media, en een automatische ‘leugendetector’ die bestaat uit een chatrobot voor interviews aan de grens in combinatie met observatie van “micro gedragingen, gezichtsuitdrukking, houding en blik”.

Het beleid en de dagelijkse praktijk van Frontex roept al jaren lang veel verzet op. Zo was er in juni 2021 een internationale campagne voor de afschaffing van de grensbewakingsdienst. Activisten, kapiteins van reddingsschepen en 80 ngo’s riepen de EU gezamenlijk op Frontex niet langer te financieren, vanwege zijn “illegale en onmenselijke praktijken”. “De Europese Unie heeft bloed aan haar handen.”

Op Wereld Vluchtelingendag, juni 2023, voerden activisten in meer dan twintig steden opnieuw actie voor het afschaffen van Frontex. Bijvoorbeeld met spandoeken bij het Griekse consulaat in Milaan en met een muur van betonblokken en prikkeldraadversperring pal voor het Frontex-kantoor in Brussel. In Senegal waren er grote spandoeken tegen push backs van de grensbewakingsdienst en zelfs in Córdoba, Mexico, gingen demonstranten de straat op tegen Frontex.

Jan Paul Smit

Het eerste gedeelte van dit artikel bestaat uit bewerkte fragmenten van het rapport “Hart Attack – How DHS’s massive biometrics database will supercharge surveillance and threaten rights” van mei 2022, geschreven door Mizue Aizeki en Paromita Shah, in opdracht van The Immigrant Defense Project, Just Futures Law en Mijente.

Het tweede gedeelte is gebaseerd op het rapport “Europe’s techno borders” van Statewatch en EuroMed Rights van juli 2023, geschreven door Mizue Aizeki en Paromita Shah.