Nieuw Haags beleid tegen dakloosheid blijkt wassen neus: Jelena belandt zaterdag op straat!

Op 7 juli lanceerde de gemeente Den Haag het nieuwe “beleidskader aanpak dakloosheid”, onder de ronkende titel “Den Haag geeft thuis”. Het plan staat boordevol mooie woorden over bestaanszekerheid, wet- en regelgeving overstijgend maatwerk en preventie van dakloosheid als belangrijkste pijler. Nog geen twee maanden later diende zich een van de eerste praktijkvoorbeelden aan, waarmee meteen getoetst kon worden of het beleid op papier meer is dan een luchtkasteel of schaamlapje. Flexhuurder Jelena dreigde toen al, eind augustus, dakloos te worden en een maand later is die dreiging er nog steeds.

Jelena is door toedoen van de gemeente Den Haag in de problemen gekomen. Want ambtenaren van Sociale Zaken hadden haar bijstandsuitkering ten onrechte stopgezet, nadat zij haar hadden gebrandmerkt als fraudeur. Die beschuldiging was volkomen uit de lucht gegrepen. Ze kon haar huur niet meer opbrengen, en als gevolg daarvan zegde haar particuliere verhuurder het huurcontract op. Samen met de Bond Precaire Woonvormen (BPW) Den Haag kwam ze in actie om dit grove onrecht aan te pakken bij de twee betrokken wethouders, Mariëlle Vavier en Martijn Balster. GroenLinkser Vavier heeft volksgezondheid, armoede en emancipatie in haar portefeuille, en PvdA-er Balster volkshuisvesting en welzijn. Samen hebben ze een flinke vinger in de pap bij het realiseren van het nieuwe beleid op het gebied van preventie van dakloosheid, met als insteek de “Wonen eerst”-aanpak. Zij kunnen voor Jelena maatwerk in gang zetten dat wet- en regelgeving overstijgt, zoals het wordt omschreven in het beleidskader. “De toekomstige inzet” van het nieuwe beleid “gaat vooral richting preventie en zelfstandig wonen; het creëren van glijbanen in plaats van drempels”, schrijft Vavier in het voorwoord van “Den Haag geeft thuis”.

Dichte deur, hoge drempel

Maar na een maand lang strijd voor woonzekerheid loopt Jelena nog steeds tegen een dichte deur aan, met een hele hoge drempel. Glijbanen zijn in de verste verte niet te vinden. Beide wethouders geven wekenlang geen thuis, hoewel het beleidskader belooft dat Den Haag wel degelijk “thuis” zou moeten “geven”. Van wet- en regelgeving overstijgend maatwerk is geen sprake en als Jelena aanstaande zaterdag 23 september definitief dakloos wordt, dan komt preventie ook te laat. Op 25 augustus organiseerde de BPW Den Haag een actie bij de ingang van het Haagse stadhuis. De bedoeling daarvan was dat er een eisenoverhandiging zou gaan plaatsvinden richting de twee wethouders. Maar Vavier en Balster kwamen niet opdagen en lieten het dus afweten. Nog geen week later spraken Jelena en BPW-er Nick in tijdens de raadsvergadering in het stadhuis. Er werd door raadsleden medeleven getoond, en er werd Jelena op het hart gedrukt dat consulenten van de gemeente met de zaak bezig zouden zijn. Die consulenten zouden dat veel beter kunnen oppakken dan de wethouders zelf.

Weliswaar is er een uitkeringsconsulent bezig geweest met de nieuwe bijstandsaanvraag van Jelena, die in de eerste week van september werd toegekend. Toch verandert dat niets aan de aanstaande dakloosheid van Jelena, want haar huurcontract was al opgezegd en gaat binnenkort aflopen. De uitkeringsconsulent liet weten niets te kunnen doen met Jelena’s verzoek voor een urgentieverklaring, omdat dat niet zijn werkveld is. Op 6 september mailde de BPW wethouder Balster om aan te geven dat Jelena blijkbaar nog niet wordt bijgestaan door een consulent op het gebied van wonen, in tegenstelling tot wat werd gesuggereerd tijdens de raadsvergadering. De BPW liet in de mail ook nog weten dat Jelena over enkele weken nog steeds dakloos dreigt te worden en drong erop aan dat er vanuit de gemeente iemand met Jelena om de tafel zou moeten gaan zitten om haar woonsituatie te bespreken. Er kwam geen reactie van de kant van de wethouder en zijn medewerkers. Diverse raadsleden zochten daarop contact met het secretariaat van Balster om te vragen naar de stand van zaken en of de wethouder nog actie zou gaan ondernemen om Jelena’s dakloosheid te voorkomen. Opnieuw kwam er geen reactie. Diezelfde week publiceerde de BPW een update artikel over de zaak van Jelena en het ontbreken van maatwerk. In het artikel wordt wethouder Balster wederom opgeroepen om een woonconsulent in te schakelen. En fysiek met Jelena om de tafel te gaan zitten om haar dakloosheid te voorkomen. Opnieuw kwam er geen reactie.

Wooncrisis

Inmiddels resten er nog enkele dagen voordat Jelena aanstaande zaterdag definitief dakloos wordt. Gisteren nam eindelijk een woonconsulent van de gemeente contact met haar op. De ambtenaar wist haar te vertellen dat ze een kamer moest gaan zoeken in Delft of Zoetermeer. Alsof daar geen wooncrisis is. Alsof daar de woonruimte voor het oprapen ligt. Alsof de oplossing van de Haagse wooncrisis zou zijn om flexhuurders en daklozen allemaal maar door te sturen naar andere gemeenten.

Daar komt bij dat volgens de ambtenaar en blijkbaar ook volgens “de regels” flexhuurders van een kamer en mensen die al dakloos zijn geworden, nooit in aanmerking zouden kunnen komen voor een urgentieverklaring. Met andere woorden, het beloofde maatwerk van “Den Haag geeft thuis” lijkt niet te gelden voor mensen die bij dreigende dakloosheid geen zelfstandige huurwoning achterlaten. Zo worden flexhuurders die sowieso alleen tijdelijke woonruimte huren, nog eens extra getroffen als ze die woonruimte verliezen, zoals bij Jelena dreigt te gebeuren. Want die mensen lijken niet het maatwerk te krijgen dat huurders van een zelfstandige woning misschien nog wel zouden kunnen krijgen.

Daklozenopvang

Vandaag belde de ambtenaar Jelena opnieuw op. Na overleg met collega’s wist de ambtenaar te melden dat Jelena toch wel een aanvraag voor urgentie “mag” doen. Het was de ambtenaar ondertussen duidelijk geworden dat Jelena psychische problemen heeft – iets dat al een hele tijd bekend was bij de gemeente – en daardoor leek de ambtenaar wat toeschietelijker te zijn geworden (lees: minder afwijzend). Er lijkt voor Jelena dus iets meer kans te zijn op een urgentieverklaring voor een sociale huurwoning. Wel wist de ambtenaar de vreugde van Jelena meteen flink te temperen. “Je mag naar de daklozenopvang”, meldde de ambtenaar, als de verhuurder van Jelena geen verder uitstel geeft en haar aanstaande zaterdag op straat zet. “Je mag naar de daklozenopvang”, alsof het een gunst is. “Je mag naar de daklozenopvang”, en de wachttijd daar bedraagt zes weken, zoals Jelena al heeft ondervonden.

Als Jelena vanaf aanstaande zaterdag definitief dakloos wordt, dan verliest ze haar bijstandsuitkering. Als ze haar kamer heeft verloren, dan verliest ze dus ook nog eens – en zelfs opnieuw – haar inkomen. Ze moet dan opnieuw een uitkering gaan aanvragen, deze keer als dakloze. Het gaat waarschijnlijk een maand duren voordat er een beslissing komt op die nieuwe aanvraag. Een daklozenuitkering geeft haar veel minder inkomen en een bestaan als dakloze levert haar nog meer problemen op om woonruimte te vinden. De wrange moraal van dit verhaal: op papier staat er beleid van de gemeente Den Haag om dakloosheid te voorkomen, in de praktijk past men dat beleid niet toe in het geval van flexhuurders. Het beleidskader “Den Haag geeft thuis” en de “Wonen eerst”-aanpak blijken in het geval van Jelena een wassen neus te zijn. Dat is des te schrijnender, omdat de gemeente fout heeft gehandeld door haar uitkering stop te zetten, en daarna niet de verantwoordelijkheid lijkt te nemen om die fout te erkennen en te herstellen.

Harry Westerink