Het proto-fascisme van Dilan Yeşilgöz

“Demissionair minister van Justitie Dilan Yeşilgöz (VVD) heeft vorig jaar een controversiële aanpak van asielzoekers doorgevoerd via een vertrouweling – buiten haar ministerie om. Hierdoor worden asielzoekers nu op onduidelijke gronden in een soort gevangenis geplaatst”, schreef de NRC afgelopen vrijdag. Dilan Yeşilgöz is een fascistische wegbereider. Ze bouwt de concentratiekampen van nu voor de slachtoffers van de toekomst, en creëert paden voor haar PVV-opvolgers. Wegbereiders als Yeşilgöz moeten permanent uit de politiek worden verbannen.

Allereerst: wat ik bedoel met proto-fascisme. Je moet je realiseren dat de machtsgreep van een fascistische regering niet het begin is van de democratische aftakeling. Het is juist het eindstadium van een langer traject waarin de democratische weerbaarheid wordt afgebroken.

Het klassieke voorbeeld is Duitsland. Hitlers voorgangers, Brüning (“boze Henk Kamp”) en Von Papen, hadden respectievelijk het parlement buiten spel gezet en de rechtspraak machteloos gemaakt. Hun daden, gericht op eigen, kortzichtig politiek gewin, maakte fascisme mogelijk.

Dit proto-fascisme zien we al jaren in Nederland, en alle partijen maken zich er schuldig aan. De Nederlandse politiek wordt steeds meer gedefinieerd door een minder sterk parlement, geheimhouding, en schandaal na schandaal dat niet wordt opgelost.

Het handelen van Yeşilgöz is dus slechts één schakel in een keten, maar het is het waard om te analyseren waarom haar handelen zo destructief is. Om dat te weten moeten we weten: wat wilde Yeşilgöz eigenlijk bereiken?

Yeşilgöz en staatssecretaris Eric van der Burg (ook VVD) zijn al een tijdje bezig met het “versoberen” van het Nederlandse stelsel voor vluchtelingenopvang. Het doel van de versobering is om vluchtelingen af te schrikken, zodat ze niet naar Nederland komen. Onderdeel daarvan is het moeilijker maken van procedures, en vluchtelingen zo veel mogelijk comfort ontnemen, zoals in Denemarken nu de norm is.

In Nederland wordt die terreurstrategie vormgegeven door middel van de “procesbeschikbaarheidslocatie” en de “handhavings- en toezichtslocaties”. Deze locaties zijn bedoeld voor “lastige” vluchtelingen. In feite zijn het gevangenissen of concentratiekampen.

Bewoners hebben geen bewegingsvrijheid, krijgen weinig te eten, en worden in handhavings- en toezichtslocaties onderworpen aan illegaal geweld door onvoldoende opgeleide BOA’s. Wie onder die omstandigheden “lastig is”, wordt gestraft.

Om de verdere uitbouw van dit systeem te coördineren stelde Yeşilgöz een “nationaal coördinator” aan: Kees Loef. Yeşilgöz kende hem al. Hij mocht zelf een team samenstellen, en zijn taak leek om de ‘radertjes te smeren’. Hierin blijken Yeşilgöz en Loef fascistische wegbereiders.

Want een van de belangrijkste taken voor Loef blijkt om rechtsstatelijke en mensenrechtelijke bezwaren aan de kant te vegen. Hierin wordt grote druk uitgeoefend, ook op organen als het OM die vrij moeten blijven van directe politieke inmenging, zo blijkt uit onder meer deze drie passages in het NRC-artikel.

“Wie niet meewerkte kreeg te horen: dit is wat de minister wil. Op het ministerie wordt hij niet met open armen ontvangen, vertelt hij. ‘Er kwam opeens iemand die niet onder het ministerie viel, maar die hen wel kwam vertellen wat ze moesten gaan doen. Iemand die bovendien in direct contact stond met de minister en de staatssecretaris.’”

“De vreemdelingenpolitie, die de asielzoekers volgens dit plan aan de poort zou moeten gaan selecteren, reageert woedend. ‘Hoe bepaal je de criteria van een overlastgevende vreemdeling aan de voorkant?’, schrijft de politiedienst in een intern document uit de herfst van 2022. ‘Is dat op afkomst of uiterlijk? Ligt etnisch profileren hier niet op de loer?’ Een politiemedewerker noemt het ‘gewoon discriminatie’. In het document staat: ‘Je kunt niet iemand vastzetten omdat hij uit Tunesië komt.’ De baas van de vreemdelingenpolitie weigert aan het plan mee te werken. Loef legt zich er niet bij neer. Het plan belandt op het bureau van de hoogste ambtenaren van het ministerie van Justitie. Dit ‘bloedige gevecht’, zegt Kees Loef, ‘is héél ver gegaan’. Loef vertelt dat hij in een overleg met het ministerie eiste dat de weigerachtige politiechef wordt overgeplaatst.”

“Maar het OM heeft juist een heel ander beleid ingevoerd. Winkeldieven krijgen eerst een waarschuwing, alleen recidiverende dieven worden vervolgd. Deze ‘reprimanderegeling’ is sinds 2022 landelijk beleid. Kees Loef wil dat voor asielzoekers een uitzondering op die regel wordt gemaakt. Als zij de fout ingaan, moet er wél direct vervolging plaatsvinden. Het verzoek valt verkeerd bij sommige officieren van justitie. Na een vergadering hierover appt de Groningse officier van justitie Tamar Klooster, verantwoordelijk voor Ter Apel, aan Loef dat ze ‘echt boos’ op hem is. Hij is volgens Klooster ‘zeer ondermijnend’ bezig, door het OM onder druk te zetten asielzoekers sneller dan andere burgers te vervolgen. De minister heeft hem daar het ‘volledige mandaat’ voor gegeven, appt Loef terug.”

Hierbij treedt Loef buiten alle gebaande paden, die juist gemaakt zijn om politieke inmenging te voorkomen. In plaats van dat deze zaken via de minister gaan, wordt een “hosselmannetje” als Loef opeens verantwoordelijk gemaakt. Dit is een uitholling van het rechtssysteem.

En Loef krijgt nog gelijk ook: druk zetten en zeuren werkt blijkbaar om toch voorheen ondenkbare regels door te drukken. Weg politieke onafhankelijkheid, hallo directe politieke inmenging via een onnavolgbare vertrouwenspersoon van de bewindspersonen. De NRC: “Over de reprimanderegel krijgt hij zijn zin niet, maar uiteindelijk krijgt Loef toch nog een hardere justitiële aanpak voor elkaar. Er worden werkafspraken gemaakt met het OM over de vervolging van asielzoekers. De afspraken worden opgesteld door een officier vreemdelingenzaken die Loef heeft opgenomen in zijn ‘overlast-team’. De officier werkt ‘nauw’ met Loef samen, staat in een Kamerbrief.”

En omdat dit zo op de persoon van Kees Loef zelf wordt gespeeld, ligt corruptie natuurlijk op de loer. Loef stelt een guur team van persoonlijke trawanten samen, aan wie hij gelijk allemaal lucratieve contracten weet te gunnen. Ook weer allemaal met persoonlijke loyaliteit.

De NRC: “Loef mag gebruikmaken van het overlastbudget van 15 miljoen euro en rapporteert direct aan de minister en de staatssecretaris, zo bevestigt het ministerie. Hij trekt een team van vijf mensen aan, dat grotendeels bestaat uit zijn Amsterdamse netwerk, zoals een criminologe met wie hij bij de gemeente nauw samenwerkte en een oud-kickbokser die hij eerder inzette voor de Amsterdamse ‘straatcoach-aanpak’. Zijn eerste verrichting is het inhuren van het beveiligingsbedrijf van de oud-kickbokser, om de buurten rond asielzoekerscentra veilig te houden. Kosten: 3 miljoen euro. Volgens aanbestedingsregels mag zo’n grote opdracht niet zonder aanbesteding aan een partij worden gegund, dat weet hij. ‘Op het ministerie begonnen ze ook te mopperen. Maar de minister heeft gezegd: we gaan dit gewoon doen.’ Een paar weken na Loefs aanstelling kunnen de beveiligers aan het werk. In een reactie erkent het ministerie dat dit niet mocht, en dat er nu wel een aanbesteding loopt.”

Dus met andere woorden: om zich door een bos aan rechtsstatelijke en mensenrechtelijke bezwaren te werken, stelden de minister en de staatssecretaris een hosselaar aan om “met mandaat” overal druk uit te oefenen.

Het resultaat? Nu het verzet binnen alle kritische organen het zwijgen is opgelegd, puur door het gewicht van de minister, kan het plan worden uitgebreid. Eric van der Burg wil zo snel mogelijk zo veel mogelijk procesbeschikbaarheidslocaties opstellen.

“Als het aan staatssecretaris Eric van der Burg ligt, is dit pas het begin. Hij wil ‘zo snel mogelijk, zo veel mogelijk’ PBL-locaties in Nederland hebben, zei hij afgelopen september in de Kamer. ‘In eerste instantie voor overlastgevers, in tweede instantie voor veiligelanders, want er zijn ook veiligelanders die geen overlastgevers zijn.’ Ten derde moeten er ‘Dubliners’ in de versnelde procedure komen, zei hij – vluchtelingen die in een ander Europees land een asielaanvraag open hebben staan. ‘Allemaal mensen die geen asiel horen aan te vragen in Nederland’, vatte Van der Burg de groep samen. ‘Ik zal mij er maximaal voor inzetten dit zo snel mogelijk groter te laten worden.’”

Eerst komen de “overlastgevers” aan de beurt, dan de “veiligelanders”, en dan de mensen met lopende procedures in andere landen. En dan, volgens nieuwe EU-regels, mensen die via derde landen zijn gereisd. En dan kunnen alle vluchtelingen erin.

Het is niet lastig om voor te stellen hoe Wilders en de zijnen van dit uitgeholde rechtssysteem gebruik gaan maken. Ook zij hebben hosselaars, en ook zij willen zich met ellebogenwerk door de staatsrechtelijke bezwaren wurmen. En daar gaat iedereen slachtoffer van worden.

Met andere woorden: Kees Loef, Dilan Yeşilgöz en Eric van der Burg zijn wegbereiders voor het fascisme, die toekomstig autocratisch handelen met hun eigen autocratisch handelen mogelijk hebben gemaakt. Hier moeten consequenties voor zijn, anders is het nu in feite al klaar. Dus GroenLinks, PvdA, D66, SP, PvdD, Volt, als die democratie nog wat waard is, dan stoppen jullie niet tot alle betrokkenen zijn afgetreden en dit gigantische gat in de rechtsstaat is gerepareerd. Anders zijn jullie ook klaar.

Maar mijn verwachtingen zijn niet hoog gespannen. De partijpolitiek heeft Rutte namelijk ook niet ter verantwoording kunnen roepen, en de nieuwe coalitie zal hiervoor nooit iemand straffen. Dus in feite heeft de partijpolitiek al jaren gecapituleerd.

Ik verwacht een paar boze opmerkingen in het debat, een paar harde oneliners van Jesse Klaver, en dan zal dit schandaal, net als honderden eerdere schandalen, een stille dood sterven. Samen met dat kleine beetje rechtsstaat.

Bo Salomons

Over het regime in de nieuwe “procesbeschikbaarheidslocaties”

In de PBL moeten ze vrijwel de hele dag binnen blijven. Twee blokken van één uur mogen ze dagelijks naar buiten, maar volgens de huisregels blijven ze dan wel binnen de hekken van de locatie. Als ze afspraken missen of de locatie toch verlaten, vervalt hun asielaanvraag en moeten ze het land uit. Mag je asielzoekers die niets strafbaars hebben gedaan, vastzetten op een locatie onder de dreiging van het intrekken van hun asielaanvraag? Nee, zegt hoogleraar migratierecht aan de Vrije Universiteit Lieneke Slingenberg. “Dit komt de facto neer op detentie. Daar moet een heldere grondslag voor zijn. Die ontbreekt hier.” Daar heeft het ministerie een omweg voor gezocht. De asielzoekers in de PBL krijgen een “beschikbaarheidsverplichting” opgelegd. Ze moeten zich meerdere malen per dag melden bij het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) en de politie. En ze moeten verplicht deelnemen aan dagvullende programma’s, zoals lessen over terugkeer naar het land van herkomst. “We geven je zoveel afspraken op een dag, dat je wel binnen mot blijven”, legde staatssecretaris Eric van der Burg afgelopen zomer uit in een commissiedebat, waarin hij verder niet op details van de aanpak in ging. (…) In de instructie, in handen van NRC, staat dat asielzoekers voor alle kleine strafbare feiten een “strafbeschikking” moeten krijgen: een OM-boete. Omdat asielzoekers vaak amper geld hebben, is een nieuwe constructie bedacht: ze betalen de boete met de tijd die ze vastzitten. Wie bijvoorbeeld na een winkeldiefstal één dag in de cel zit, “verdient” als het ware 50 euro, die weer van de boete wordt afgetrokken. Zo blijft er geen geldbedrag meer over en kan de beschikking direct worden afgevinkt. Daarmee krijgt de asielzoeker een strafblad, waarmee hij in Loefs overlastaanpak kan worden gestopt. (NRC)

Uithongeren

Maar hoe komen asielzoekers nu eigenlijk in deze aanpak terecht? “Op basis van overlast”, zegt de coördinator van de IND. Wat “overlast” inhoudt, kan ze niet precies zeggen. Het kan iemand zijn die “ruzie maakt” in de opvang. Het kan ook iemand zijn met een drugsverslaving. “Of bijvoorbeeld een winkeldief”, zegt Kees Bangma. De politiecommissaris uit Flevoland zette vanuit het team van Kees Loef de aanpak mede op. Bangma: “Het gaat gewoon om mensen die zich misdragen. Dat kan ook iemand zijn die zich niet aan de huisregels van het COA houdt.” Wat blijkt: in de aanpak is bewust niet gedefinieerd op basis van welk gedrag een asielzoeker in de pilot terechtkomt. In een intern pilot-document in handen van NRC staat dat dit vaag is gelaten, zodat er zo veel mogelijk “kansarme” asielzoekers in de aanpak kunnen worden geplaatst. (…) Vorige week vrijdag diende een eerste zaak van een Algerijnse asielzoeker die zijn verblijf aanvecht. “Je slaapt er op een matras op de grond”, vertelt deze 35-jarige Syfaks. “’s Ochtends krijg je een boterham, ’s avonds een diepvriesmaaltijd. Verder niets. Mensen worden gek van de honger. Er zijn steeds vechtpartijen, zonder dat de bewakers ingrijpen.” Vier dagen hield hij het er uit. Daarna klom hij over het hek van de PBL om brood te kopen. Toen hij terugkwam, werd hij bij het hek geweigerd: locatie verlaten – asielaanvraag vervallen. (NRC)

(Dit artikel verscheen eerder als draadje op Twitter.)