Een misdrijf en een voorbode

Bijna geen woord in de media over het nieuwste schandaal: het COA stopt vluchtelingen illegaal in isolement. Deze straf, die internationaal als foltering wordt gezien, is pas de laatste in een lange rij overtredingen.

Dus, wat achtergrond. Wat is er gebeurd? In Hoogeveen staat een zogenaamde Handhavings- en Toezichtslocatie (HTL) van het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA). Dat is een locatie waar zogenaamde “overlastgevers” heen worden gestuurd.

Wat een overlastgever is, bepaalt het COA zelf. Daarop wordt een zeer hard beleid gevoerd, onder meer door de minister van Justitie en Veiligheid die dit regime ernstig heeft verscherpt. Als je de HTL verlaat, verlies je het recht op opvang in een AZC.

De HTL is dus in feite een gevangenis, want niemand zal de locatie snel vrijwillig verlaten. Bovendien is de locatie ook gevestigd in een oude gevangenis, iets dat alleen maar bevestigt dat het gaat om vrijheidsbeneming en straf.

Een van de straffen die op de HTL worden uitgedeeld, is de plaatsing in de isoleerkamer (de ROV-kamer). In de ROV-kamer heeft de gevangene geen contact met anderen. Dit moet de gevangene buiten zoeken. Het is in feite een isoleercel light.

De rechtbank acht dit dan ook onrechtmatig. De COA heeft geen bevoegdheid om mensen in isolement te brengen. Dat onrechtmatige isolement maakt dat de gevangene recht heeft op een schadevergoeding.

Isolement wordt door de VN al langer aangemerkt als een vorm van foltering, ook bekend als marteling. De psychologische effecten van isolement zijn extreem en hebben langdurige consequenties. Mensen worden er niet rustig van, ze gaan eraan kapot.

Waarom mag dit niet zomaar? Dat komt door fundamentele mensenrechten: het centrale begrip in het strafrecht is dat de staat niemand mag opsluiten zonder dat daarvoor een wettelijke grondslag bestaat. Dat noemen we nulla poena sin lege: geen straf zonder recht.

Dit is van enorm belang. Zonder dit principe is namelijk niemand veilig: dan kan de politie, de gemeente of de staat simpelweg mensen opsluiten vanwege hun eigen regelingen, zonder enige democratische controle. Dat systeem schiet nu al tekort, blijkt maar weer.

Het moet opgemerkt worden dat de regeling waarop het COA haar bevoegdheden om mensen op te sluiten in een HTL, de Regeling verstrekkingen asielzoekers, een ministeriële regeling is. Dit betekent dat de staatssecretaris die eenzijdig aan kan passen.

Dit wordt in de toekomst relevant, aangezien er een kans is dat die positie door de PVV of de BBB wordt vervuld. Of door de NSC of VVD, die even vijandig naar vluchtelingen kunnen zijn. Het is juridisch dus heel makkelijk om dit regime nóg strenger te maken.

Dit is niet de eerste keer dat de HTL in opspraak komt. Eerder was de Inspectie J&V vernietigend over het jarenlange gebruik van gewapend geweld door BOAs. Daarvoor ontbreekt elke wettelijke grondslag. En ook dit was geen nieuws, want het was al langer bekend dat medewerkers van het COA vluchtelingen mishandelden.

Dit is een extreem gevaar voor vluchtelingen, maar ook andere mensen gaan hiermee te maken krijgen. Als zaken als detentie en geweld buitenwettelijk kunnen worden ingezet, kan iedereen zomaar ten prooi vallen aan staatsgeweld. En er is niets dat je dan kan beschermen.

Naast vluchtelingen zijn ook demonstranten, dakloze mensen en uitkeringsgerechtigden vaak slachtoffer van buitenwettelijk geweld. Dit komt alleen maar vaker voor. En toch weigert de politiek de bewindspersonen ter verantwoording te roepen:

Zonder verantwoording zal dit systeem steeds verder uitbreiden. Na gevangenen en vluchtelingen kan illegale detentie wellicht ook gebruikt worden voor demonstranten, toeslagenouders en Eritreeërs. En daarna voor politiek onwelgevalligen en Wilders-critici.

Natuurlijk wordt dit nieuws op verschillende manieren geframed. De Telegraaf, die op rap tempo de rol van De Dagelijkse Standaard (en Der Stürmer) over wil nemen, spreekt van Kassa! voor de vluchteling. Geen woord over grondrechten, natuurlijk.

Het steeds fascistischer worden van ons systeem hoeft alleen maar te rekenen op luid applaus vanuit de hoek van extreem-rechts, zolang zij er maar niet het slachtoffer van zijn. Uiteindelijk zullen zij ook tussen de tandwielen van de vleesmolen worden vermalen.

Want zo gaat de opmaat naar concentratiekampen. Het systeem kruipt steeds verder voorbij het betamelijke, wordt steeds onzichtbaarder, bewindspersonen worden steeds minder verantwoordelijk. Tot iedereen in de vergetelheid kan worden gestopt.

Ba Salomons

(Dit artikel verscheen eerder als draadje op Twitter.)