De wortels van het geweld – politieke beschouwing over de arrestatie van Daniela Klette

Na dertig jaar opsporing werd een van de drie nog altijd gezochte (voormalige) RAF-leden gearresteerd. Geschiedschrijving verandert voortdurend, zeggen historici. Maar dat blijkt niet uit de krantenkoppen na de arrestatie van Daniela Klette. Het jargon en het gedepolitiseerd kader zijn nog altijd hetzelfde gebleven.

Ook 54 jaar na het ontstaan van de RAF, 31 jaar na hun laatste actie en 26 jaar nadat ze zichzelf hebben opgeheven. Men telt de doden. De dode leden van de gewapende groepen, de vele doden in de gevangenis. De “bijkomende schade” door de politie bij de opsporing wordt daarbij vaak niet genoemd. Evenmin als de toestand van de post-nazi Bondsrepubliek, waar in de politiek, de politie, justitie en de media nazi’s zaten in nieuwe pakken, vaak massamoordenaars van de eerste orde. Om maar te zwijgen over de “verdediging” van Berlijn tijdens de Vietnamoorlog. Er wordt aanstoot genomen aan de overvallen op geldtransporten door de ondergedoken RAF-leden, maar de daarbij geroofde hoeveelheid geld valt te verwaarlozen in vergelijking met de roof van miljarden in de CumEx-zaak (vert: belastingfraude met dividendhandel) door politiek en economie.

Ik zou hier graag een ander beeld willen schetsen: was de RAF echt de meest gewelddadige groep die uit de beweging van ’68 is voortgekomen? Ik twijfel daar sterk aan. Mensen als Joseph Fischer, die in de jaren zeventig nog de slogan “Gooi de wapens weg, pak stenen” hanteerden, hebben toen ze nog maar net machtsposities hadden veroverd, hun inherente bereidheid tot het plegen van geweld met de staat uitgeleefd, niet in de laatste plaats met de oorlog tegen Joegoslavië, die in strijd was met het volkenrecht. Wie tegenwoordig de Groene munitie-experts Anton Hofreiter of Marielouise Beck en haar echtgenoot Ralf Fücks, ooit functionaris van de Kommunistische Bund Westdeutschland (vert: maoïstische groep in West-Duitsland, 1973-1985) hoort, raakt ontzet van de mateloze bereidheid tot geweld en oorlogshetze, die straks door niemand meer beheerst kan worden. En die opnieuw tot verwoesting van Europa kan leiden.

Ik zou nog op een ander fundamenteel verschil willen wijzen: de RAF heeft zich tegenover het imperialistische systeem van het kapitalisme geplaatst. Een relevant deel van de naoorlogse generatie en hun kleinkinderen treedt tegenwoordig met alle geweld op vóór het voortbestaan van juist dit kapitalisme. Ze voelen zich moreel gelegitimeerd door hun “op waarden gebaseerde liberalisme” om de concurrerende vormen van kapitalisme weg te vagen, omdat de concurrenten niet “liberaal” maar “autoritair” zijn. Alsof ze niet aan dezelfde warenwetten onderworpen zouden zijn. Daarbij komt dat het “liberalisme” van het westen uiteindelijk slechts kan blijven bestaan zolang het de uitgangspunten dient: de onderwerping van mens en natuur onder het principe van de kapitalistische productie.

Wanneer ik de geschiedenis van de RAF en andere gewapende groepen beschouw, dan stonden die, zoals veel mensen toentertijd, op tegen de economisch bepaalde voortzetting van het verleden, dat na ’68 niemand meer had moeten willen voortzetten. De toekomst die steeds barbaarser wordt, was te voorzien. Wanneer dit inzicht het uitgangspunt van maatschappelijk handelen was gebleven, dan zouden we ons tegenwoordig niet bevinden waar we nu zijn: een steeds versnellende vernietiging. De RAF had dat als uitgangspunt. Het gaat mij er niet om de praktijk van de RAF te legitimeren, of zelfs als heldhaftig voor te stellen. Gefaald betekent gefaald. Maar toch dwingen de nu steeds duidelijker wordende gewelddadige wereldwijde bestaande verhoudingen ons hier tot een andere evaluatie. Het gaat daarbij ook om de mate van leugenachtigheid die tegenwoordig op alle politieke terreinen tot normaliteit is geworden, en die gebaseerd is op een vernieuwde oude moraal, waar oorlog “vrede” betekent en de eis van vrede en een einde van de oorlog “capitulatie” betekent.

Een andere toekomst

Daarom is het voor mij niet zo belangrijk of Daniela Klette, of de anderen die worden gezocht, ook werkelijk geldtransporten hebben overvallen. Ze moesten ergens van leven. Het gehele kapitalisme is gebaseerd op diefstal en ongelijke ruil. Belangrijker is het volgende: diegenen die deze transporten hebben overvallen, hebben hun politieke bepaling daarbij niet verloren. Ze hebben vanuit hun kwetsbare positie van rond te moeten komen, niet het leven van anderen genomen, en hun acties eerder afgebroken dan ze verder op de spits te drijven.

Er is nog iets dat we aan deze RAF-leden hebben te danken. Ze hebben in 1998 de pijnlijke waarheid ingezien dat ze hebben gefaald. Ze hebben dat falen geaccepteerd en de lange fase van de gewapende strijd beëindigd. Nergens in de politiek en binnen grote delen van de samenleving bestaat daarentegen de bereidheid om de onvermijdelijkheid van de wereldwijde grote veranderingen te accepteren, en op basis daarvan te handelen – in plaats van weer een fase tot de laatste Oekraïner te strijden of de mateloze vergelding in Gaza als “ legitiem” te beschouwen. Willen we een andere toekomst dan een algehele vernietiging, dan moeten we de bestaande logica en achterhaalde rationaliteit achter ons laten.

Stop de oorlog. Vrijheid voor Julian Assange. Voor een politieke, en daarmee op vrijheid gerichte toekomst voor Daniela Klette, en voor Burhard Garweg en Ernst-Volker Staub die nog worden gezocht.

Karl-Heinz Dellwo

(Dit artikel verscheen op 2 maart 2024 in Junge Welt onder de titel “Wurzeln der Gewalt – Politische Betrachtungen zur Verhaftung von Daniela Klette”. Dellwo is een voormalig lid van de RAF.)