Leiden Canal Pride – ijskoude gemeentelijke bureaucratie leidde tot geweld tegen queeractivisten

Op 2 september vorig jaar werden tijdens de Leidse Pride queeractivisten ‘s ochtends weggedreven en ingesloten , en ‘s middags in elkaar geslagen door de politie. In de week erna vertelde de burgemeester hierover leugens in de gemeenteraad, waar ook vijf mensen naar aanleiding van het politiegeweld inspraken. Dit alles was aanleiding voor Leidse activisten, onder andere van Doorbraak, die aanwezig waren bij beide protesten, om onderzoek te gaan doen naar het politiegeweld en de besluitvorming van zowel de gemeente als de politie die hierachter lag. Waarom werden vreedzame lhbtqia+ activisten buitengesloten van een Pride die ook voor hen zou moeten zijn? Hoe kan het dat het onmogelijk gemaakt werd om kritiek te uiten en queer mensen geslagen en opgepakt werden bij de Pride? En hoe bestaat het dat de gemeente vervolgens met tevredenheid terugkijkt op die dag?

Voor de interpretatie van de via een Woo-procedure verkregen stukken moet je weten dat de gemeente Leiden niet één groep ambtenaren is met één aansturing, maar een verzameling aan ambtenaren in verschillende interne organisatiestructuren met verschillende doelen en taakomschrijvingen. Al die verschillende ambtenaren werken samen om de doelen van de gemeente te bereiken, zoals die zijn bepaald door de wet, de gemeenteraad, en het college van burgemeester en wethouders. Als men zegt dat ambtenaren goed zijn in hun werk, dan betekent dat dat ze efficiënt de taken uitvoeren die hen van hogerhand zijn toegewezen. Politieke en morele afwegingen worden ze daarbij niet geacht te maken. Natuurlijk zouden ze daar wel voor kunnen kiezen, maar uit de stukken blijkt dat ze dat niet doen. En zo kan het gebeuren dat een efficiënte ambtelijke bureaucratie overgaat tot geweld tegen gemarginaliseerde groepen en het inperken van fundamentele grondrechten, zoals we meemaakten bij de Leidse Canal Pride 2023. En zo gebeurde het ook dat het ambtenarenapparaat op kritiek na afloop alleen maar kon reageren in het kader van schadebeperking, politici weigerden in gesprek te gaan met de organiserende groep, als dat niet honderd procent op de eigen voorwaarden kon.

Onze berichtgeving over de Leidse Prides

Onderzoek naar het geweld op 2 september 2023
1. Leiden Canal Pride – de weggemoffelde achtergrond en geschiedenis (6 juni 2024) (in English)
2. Leiden Canal Pride – waarom er van de gemeente geen objectief antwoord kwam over het politiegeweld (12 juni 2024) (in English)
3. Leiden Canal Pride – ijskoude gemeentelijke bureaucratie leidde tot geweld tegen queeractivisten (14 juni 2024) (in English)
4. Leiden Canal Pride – volgens politie Haaglanden is een losgeslagen ME-er “gepast geweld” (25 september 2024)
5. Leiden Canal Pride – afzwaaiend burgemeester Van der Velden heeft niets geleerd (1 oktober 2024)

Alles rond de Leidse Canal Pride van 2 september 2023
– Aankondiging anti-kapitalistisch blok bij de Leidse Pride (24 augustus 2023)
– Aankondiging actie “Geef fascisten geen kans om drag queen-voorleesuurtje te verstoren” (30 augustus 2023)
– Live verslag van de Leidse Pride op Twitter (2 september 2023)
– Leidse burgemeester accepteert geen links geluid bij de Pride (en legt fascisten geen strobreed in de weg) (2 september 2023)
– Verklaring van Queer Pride March Leiden over politiegeweld tegen queer-activisten bij Canal Pride (4 september 2023)
– Leidse pers en Canal Pride verzwijgen excessief geweld tegen deel van lhbtqia+ gemeenschap (5 september 2023)
– Wat de vijf queer activisten vanavond aan de Leidse gemeenteraad vertelden over het politiegeweld tijdens de Canal Pride (7 september 2023)
– Weerlegging van het verhaal van de burgemeester over het politiegeweld tijdens de Leidse Canal Pride (8 september 2023)
– De Mare: eerste krant die serieus aandacht besteedt aan het politiegeweld tijdens de Leidse Canal Pride (8 september 2023)
– Regenboogkapitalisme: Leidse Canal Pride wint ondernemersprijs (22 januari 2024)
– Queers pakken politiegeweld en pinkwashing terug op Catharinabrug met straatperformance (2 juli 2023)

Alles rond de Leidse Queer Pride March van 25 september 2021
– Aankondiging van de Queer Pride March (13 september 2021)
– Toespraak bij de Queer Pride March: “Plots was ik homo en bruin” (video) (25 september 2021)
– Leiden Queer Coalition: “Tussen droom en daad staan gezin en staat” (video) (26 september 2021)
– Mila bij the Queer Pride March: “Queer cultuur moet inclusief zijn” (video) (26 september 2021)
– Terugkijken naar de Leidse Queer Pride March (27 september 2021).

Bolwerk

Voor het geheel aan ambtenaren dat de gemeente vormt begint de Leiden Canal Pride op 20 maart 2023, als de Stichting Canal Pride Leiden een vergunningsaanvraag doet voor een evenement op 2 september. Een Pride, zelfs eentje met een commerciële opzet, laat zich echter niet zo makkelijk categoriseren langs de lijnen die het aanvraagformulier voorstelt. Zoals we in het eerste deel van dit drieluik schreven, waren de Nederlandse voorlopers van de Pride, de Roze Zaterdagen, zowel demonstraties als feesten. Categorieën als “optocht of corso”, “festival” of “muziekevenement” zijn niet helemaal toepasselijk, en, zoals de Stichting Canal Pride het zich voorstelt, is het ook geen “betoging of demonstratie” of “cultuur- of kunstevenement”. Een Pride is een combinatie van al deze elementen, idealiter met input vanuit de gehele lhbtqia+ gemeenschap.

Op de Leidse Canal Pride heeft de Stichting Canal Pride de touwtjes in handen. Op vrijdag 19 augustus ziet men op Instagram dat een anti-kapitalistisch blok een kritisch geluid wil laten horen bij de Pride. Dat ziet de stichting onmiddellijk als een bedreiging van “hun” Pride. Zonder enig bewijs meldt men de gemeente dat het zou gaan om “dezelfde **** (gecensureerd door gemeente, red.)” die “toen het homomonument op de Haarlemmerstraat beklat (sic) hadden”, van “de (sic) Bolwerk op de middelstegracht”. De enige daadwerkelijke connectie is dat er destijds over die bekladding een debat georganiseerd was in Vrijplaats Leiden aan de Middelstegracht. “Ik weet het niet zeker”, stelt de Pride-organisator weliswaar, maar dat deert hem blijkbaar niet in het uiten van deze ongefundeerde beschuldigingen. Omdat de gemeente Stichting Canal Pride Leiden als “eigenaar” van het evenement ziet, neemt men het “tegenstander”-frame over. Op 23 augustus schrijft een onbekende ambtenaar dan ook: “In het kort: Anti-kapitalistisch blok wil demonstratie houden op 2 september 15.15 uur bij de Catharinabrug, tegen de Canal Pride”. Let op: tégen de Pride. Maar een “blok” is een onderdeel van een demonstratie, dat wel meedoet, maar met een eigen boodschap. Het is geen “tegendemonstratie”, zoals de gemeente het protest op diverse plekken in de stukken noemt. In de uiteindelijke versie van het aanwijzingsbesluit, waarin de gemeente de door hen opgelegde voorwaarden voor de demonstratie uiteenzet (een besluit dat wij nooit ontvangen hebben), staat zelfs dat “het doel van de demonstratie is om een geluid te laten horen tegen de Pride Leiden/Canal Parade” (vetgedrukt toegevoegd), terwijl het in eerdere versies nog een “anti-kapitalistisch tegengeluid” werd genoemd.

De gemeente wil een veilig feest, zonder “wanorde”. Dat bleek ook al uit de woordvoerderslijn. De gemeente ziet het protest als een “verstoring” van de feestelijkheden, in plaats van als een kern van wat een Pride ís. De organisator wil een Pride die ook vooral biertjes, kaartjes en bootjes verkoopt, en Leiden commercieel op de kaart zet. Zowel de gemeente als de organisatie willen een “ordelijke” gezellige dag, en zien geen reden om enig kritisch geluid te faciliteren. De focus is hierbij op “veiligheid”. Maar veiligheid voor wie?

Activisten of radicalen

Een voorbeeld van deze focus is de “risicoscan” van de gemeente. Dit invulformulier helpt de Veiligheidsregio, en dus de “Senior Vergunningverlener Evenementen”, het evenement te categoriseren. Hoe groter het risico, hoe gedetailleerder het veiligheidsplan voor de dag moet zijn en hoe meer inzet van “hulpdiensten” kan worden verwacht, waarmee ook de politie wordt bedoeld. Op basis van 18 vragen krijgt een evenement een aantal punten, waardoor het in categorie A (laag risico), B (middelmatig risico) of C (hoog risico) kan worden ingedeeld. De Canal Pride haalt met 26 punten nét de categorie C. Dat komt onder andere omdat het een buitenevenement is, aan en op het water (5 punten), en omdat het evenement zowel statisch als dynamisch is. Ook krijgt het evenement 5 punten vanwege de verhoogde kans op “specifieke groepen”, die op het formulier afgaande, mogelijk “activisten of radicalen”, of “conflicterende- of rivaliserende groepen” kunnen zijn.

Door gebruik te maken van “geobjectiveerde” factoren proberen de gemeente en de Veiligheidsregio arbitraire beslissingen over de veiligheid te voorkomen. Maar een evenement reduceren tot een checklist kan arbitraire beslissingen juist in de hand werken. Zo wordt blijkens de door de gemeente geopenbaarde stukken niet stilgestaan bij de rijke geschiedenis van Pride en de Roze Zaterdagen waarover we in het eerste deel schreven. Het maakt de Senior Vergunningverlener Evenementen op professioneel vlak ook niet uit of de veiligheidsscan rekening houdt met de nuances van de Pride. De gemeente is bezig met de Pride als evenement, en niet met hoe een Pride representatief zou moeten zijn voor de hele gemeenschap en egalitair zou moeten zijn. Terwijl de gemeente dat doet, claimt zij eigenaarschap van de Pride, en ontzegt queer mensen zelf eigenaarschap, door ons alleen te zien als een risico dat moet worden ingedamd.

Op donderdag 27 juli meldde de organisator van de Canal Pride bij de Senior Vergunningverlener Evenementen dat er in de bibliotheek op de ochtend van de Pride een dragqueen komt voorlezen aan kinderen. De wijkagent, zo geeft de organisator aan, wilde dat hij het bij de gemeente zou melden. Het Team Vergunningen stuurt dit door naar een Adviseur Crisisbeheersing. Die verwacht op dat moment nog geen rottigheid, maar vraagt wel na “of er voor het voorlezen ook reclame wordt gemaakt of extra aandacht op de dag zelf”. Dat zou natuurlijk het risico vergroten.

In het Engels is er een gezegde: “when all you have is a hammer, everything becomes a nail”. Met andere woorden, als je één soort gereedschap hebt, dan ga je alles zien door de lens van dat gereedschap. Zo is het ook met functies. Omdat de taak van een Adviseur Crisisbeheersing is om crises te beheersen, ziet die alles door de lens van crises. Dat leidt, net als bij de Senior Vergunningverlener Evenementen, tot een insteek waarbij risicominimalisatie prioriteit heeft boven alle andere overwegingen.

Veiligheidsdenken

Op 23 augustus laat de Adviseur Crisisbeheersing een bericht sturen naar Queer Pride March Leiden, de organisator van de demonstratie op de Catharinabrug, met een verzoek om een gesprek. Die gaan daar echter niet op in, omdat ze al aanvoelen dat de gemeente dan “afspraken” zal gaan afdwingen: inperkingen op de plaats, het tijdstip, aantal deelnemers van de demonstratie, en zelfs op de wijze van demonstreren, met het dreigement van een verbod als stok achter de deur. In ons tweede deel gingen we al uitgebreid in op waarom “in gesprek” gaan helemaal niet garandeert dat je protest doorgang kan vinden op een manier die jijzelf voor ogen hebt. Een dergelijk verbod, of beperkingen, worden vervolgens vaak pas kort van tevoren aangekondigd, waardoor het moeilijk is om ze op tijd aan te vechten bij de rechter. Op 2 september vorig jaar was er echter helemaal geen besluit bekend gemaakt, en was het dus sowieso onmogelijk geweest naar de rechter te stappen. Het gebrek aan rechtsgang, en de focus op veiligheidsdenken zijn overigens twee van de kritiekpunten die Amnesty aanwijst bij de stand van zaken van het demonstratierecht in Nederland.

Het is de Adviseur Crisisbeheersing die op 24 augustus, een dag na het verzenden van het berichtje, Queer Pride Leiden op de agenda zet van het “PO Veiligheid”. Dat is een overleg waar ook de burgemeester op is aangehaakt, en uit de naam blijkt al wat daarbij centraal staat. Er bestaat ook geen “PO Demonstratierechten” of “PO Historische Context” of zelfs een “PO Grondrechten” waar zo’n situatie wordt besproken. Het anti-kapitalistisch blok wordt dus alleen beschouwd als een “veiligheidsissue”, in plaats van een leuk en bovendien belangrijk onderdeel van de Pride.

In alle Woo-documenten komt de Projectleider Leiden Inclusief, de expert binnen de gemeente op lhbtqia+-discriminatie, maar één keer aan bod. We weten natuurlijk niet in hoeverre die op allerlei andere vlakken bij de organisatie van de Pride betrokken is, omdat ons informatieverzoek gaat over de omgang met de demonstraties. Maar het is opvallend dat bij deze demonstraties, die queer thema’s hebben, en waarvan in ieder geval het protest op de brug door een queer organisatie is georganiseerd, blijkbaar niet van de gemeente vergen dat deze projectleider erbij wordt betrokken. Alleen op dinsdag 29 augustus, vier dagen voor de Pride, als er een vraag bij de gemeente binnenkomt over “de reden dat dit ook in Leiden georganiseerd wordt als er al een heel groot Pride evenement in Amsterdam wordt georganiseerd?”, duikt de Projectleider Leiden Inclusief in de stukken op. Die schrijft dat de gemeente het belangrijk vindt dat iedereen zichzelf kan zijn, en dat in Leiden ook behoefte bestaat aan een positief evenement over lhbtqia+-emancipatie. Dat antwoord wordt door de Newsroom teruggekoppeld aan de vraagsteller, en dat is de enige rol die de gemeente blijkbaar voor deze projectleider in het kader van demonstraties ziet.

Verbloemen

De Newsroom is de ogen, oren, neus en tong van de gemeente in de wereld van de (sociale) media. De Newsroom wordt bemenst door communicatieadviseurs, wat meteen duidelijk maakt wat hun rol is. Ze adviseren over hoe de gemeente zich zo goed mogelijk kan profileren. Hun taak is om het imago van de gemeente te beschermen: zowel via communicatie als door het ondersteunen van collega’s, zoals dus de Adviseur Crisisbeheersing. Door te cureren naar welke informatie wordt verzocht, en te bepalen welke ambtenaren worden geïnformeerd, hebben ze bewust of onbewust een grote invloed op het beleid van de gemeente. Voor hun communicatietaak is het van groot belang dat de Pride positief in het nieuws komt, en ook weer dat eventuele “crises” worden “beheerst”. Zo wordt de Adviseur Crisisbeheersing op 30 augustus door de Newsroom op aanvraag geïnformeerd over wat er zoal op de socials langs komt over de voorleessessie van Dina Diamond. Het gaat er hierbij over dat de FvD komt demonstreren, en dat er op Twitter wordt gehetzt over zogenaamde “seksualisering” van kinderen. Ook probeert de Newsroom in contact te komen met Doorbraak, omdat die tegen die tijd een protest vóór het voorleesuurtje, en tégen extreem-rechts hebben aangekondigd.

Deze twee aangekondigde demonstraties zijn de reden dat er een noodverordening wordt aangemaakt door de gemeente. En die moet worden gepubliceerd op de gemeentesocials, via een nieuwsbericht. De gemeente kiest hiervoor “insteek: positief”, zo schrijft een anonieme ambtenaar op 1 september: “Vanuit de kinderen beredeneerd (beschermen, zij moeten plezier kunnen hebben).” In een van de eerste versies van de berichten voor de socials worden de demonstranten “die het initiatief waarderen” zelfs expliciet genoemd, maar later die dag is dat er weer uitgehaald als de woordvoerder van burgemeester Van der Velden het bericht ter goedkeuring aan B&W stuurt. De nadruk ligt nu op de noodverordening, waarschijnlijk omdat de gemeente het vooral van belang vindt om uit te stralen dat ze controle heeft over de situatie. Dat komt ook terug in de concepttekst om te plaatsen op de socials na afloop van de ochtenddemonstraties: “Het voorlezen werd druk bezocht en de kinderen en ouders waren enthousiast. In de omgeving waren demonstraties. Zowel bij het Burchtplein als op de Hooglandse Kerkgracht werd geprotesteerd tegen én voor de voorleesactie. Met het oog op het welzijn van bezoekende kinderen besloot burgemeester Peter van der Velden tot een noodverordening voor de Nieuwstraat. Snel na het eindigen van de voorleessessie was het weer rustig in de omgeving van de bibliotheek. De noodverordening geldt niet meer en het feest is verschoven naar andere delen van de stad.”

Maar de positieve berichtgeving wordt ook ingezet om te verbloemen dat het niet voor iedereen een feest was bij de Pride. In de beantwoording van de vragen van de pers hanteert de woordvoerder van de burgemeester een algemeen statement, wat die heeft afgestemd met de politie, zoals in het tweede deel van dit drieluik al bleek. Daarin stelt de woordvoerder onder andere: “Leiden faciliteert de vrijheid van meningsuiting en demonstratie. De genomen maatregelen tijdens Leiden Pride waren gericht op het waarborgen van de veiligheid van bezoekers én demonstranten. Het evenement is zonder grote incidenten verlopen. […] We zijn tevreden over de manier waarop Leiden Pride is verlopen.” Dit zijn holle frasen, want de gemeente heeft niets onderzocht. Dus de woordvoerder kan deze stellingen alleen baseren op wat de gemeente goed zou uitkomen.

Niet reageren

Dat statement komen we in de stukken voor het eerst tegen op maandagochtend 4 september. Op 2 september, tijdens de Pride, hadden wij de gemeente al getagt in de Twitterdraad van Doorbraak met het verslag van wat er allemaal gebeurde. Diezelfde avond plaatsten wij al een verslag over het politiegeweld én de inperkingen op onze demonstraties. In de stukken van de gemeente zien wij echter alleen het verslag van de politie dat die avond aan de gemeente wordt gestuurd. Dat lijkt de enige bron te zijn van de woordvoerder, als die maandagochtend de eerste versie van het statement tikt. Maandagmiddag echter is de woordvoerder wel “gewezen op een post van Queer Pride March Leiden”, waarschijnlijk deze waar het politiegeweld duidelijk uit de doeken wordt gedaan. Toch stuurt de woordvoerder daarna ook nog steeds hetzelfde statement rond aan de pers.

Op maandagavond sturen raadsleden van GroenLinks en PvdA raadsvragen op aan de gemeente, die zoals eerder gezegd ingaan op het politieoptreden richting demonstranten. Dinsdagochtend worden die opgepikt binnen de gemeente en doorgestuurd, met de frase: “Kun jij deze vragen beantwoorden voor de commissie LB (leefbaarheid, red.) van donderdag? Deels worden ze beantwoord in de brief waarin de burgemeester de raad informeert over de noodverordening.” De bijgevoegde brief van de burgemeester, die op dat moment nog niet naar de raad is verstuurd, is duidelijk gebaseerd op het algemene statement wat zijn woordvoerder de vorige dag al naar de pers heeft gestuurd, gezien de nagenoeg zelfde formuleringen die erin terugkomen. Zo wordt het verhaal herhaald en herhaald zonder dat er ingegaan wordt op wat er door queer mensen op sociale media is gepost.

En dat is niet toevallig zo. In de mail van die maandag, over de post van Queer Pride March Leiden, schrijft de woordvoerder: “verzoek van de BGM (burgemeester, red.) is om naar hen niet te reageren. Ik denk dat hij gelijk heeft. Agenten die hen verplaatst hebben, hebben gisteren al uitleg gegeven over de keuzes rondom beveiliging – en dat deden ze volgens mij heel kalm en netjes. Iets wat ik ook in de lokale media zag terugkomen trouwens…” Dit is natuurlijk een cirkelredenering van de woordvoerder, aangezien de lokale media worden gevoed door… de woordvoerder zelf.

Het is hen te doen om aandacht

De gemeente wil de Pride als een succes claimen, ook al zijn er queer mensen in elkaar geslagen en is de Pride hen zo afgenomen. Het is alleen zo lastig voor de gemeente dat die activisten hun verlies niet nemen, en er op sociale media allemaal berichten over blijven plaatsen. Dit blijkt ook na de gemeenteraadsvergadering van 7 september, waar vijf mensen inspraken over het politiegeweld. Op 8 september schrijft de woordvoerder van Fleur Spijker, een van de wethouders die bevraagd is door activisten over het politiegeweld, over de “lijn” van de gemeente: het “advies blijft om niet proactief te reageren. Het YouTube-kanaal van Doorbraak eu heeft 346 abonnees. Dat is niet veel. Er zijn 0 reacties en 3 likes op deze video gekomen. Natuurlijk is filmpje (sic) via sociale media veel vaker verspreid dan alleen via YouTube, maar los van het bereik, lijkt er verder weinig ophef over te bestaan in de buitenwereld”, zo vat deze woordvoerder de analyse van vermoedelijk de Newsroom samen. Dit is blijkbaar de reden voor de gemeente om er niets mee te doen, en helemaal als op 11 september uit een “omgevingsanalyse” van de Newsroom blijkt dat de video van de wethouders “739 weergaven op YouTube heeft” en “er geen reacties onder de video staan. Daarnaast heeft de organisatie op hun website verslag gedaan over de inspraakavond bij de gemeenteraad van donderdag 7 september. Onder het websiteartikel staan geen reacties.” Volgens de woordvoerder betekent dit “dat de video’s geen grote impact hebben gemaakt”.

De conclusie van de woordvoerder: “Het is deze groep mensen ook te doen om de aandacht. Beter om daar (op dit moment) niet in mee te gaan. We begrijpen wel dat het onder raadsleden leeft, zeker omdat het filmpje van het protest doet vermoeden dat een en ander er heel heftig aan toe gaat.” Het advies om er niets mee te doen wordt opgevolgd, en daarmee verdwijnt het gebeuren van de politieke radar.

Of tenminste… bijna. Er is op 11 september nog een evaluerend driehoeksoverleg tussen burgemeester, politie en Openbaar Ministerie waarin men zeer tevreden terugkijkt op de Pride. In de notulen kun je de zelffeliciterende toon waarop gesproken moet zijn bijna horen: “Burgemeester Van der Velden gaf aan dat het een mooie introductie was voor hem. De betrokkenheid van alle professionals wordt zeer gewaardeerd. Gevoel dat we goed hebben gehandeld, als het niet zo nauwgezet was voorbereid dan was dit mogelijk anders verlopen. De heer **** (geanonimiseerd) heeft hetzelfde gevoel als de burgemeester. Zeer intensieve voorbereiding. Informatie was laat beschikbaar, het werd in korte tijd heel groot. Iedereen heeft veel werk verzet om het in goede banen te leiden. […] Het is duidelijk wat er van demonstrerende partijen gevraagd wordt als je in Leiden wil demonstreren. Er is actief contact gezocht, maar niet gevonden.”

En in het PO Veiligheid van 25 september worden alle voor de gemeente loshangende draadjes afgehecht, als de ambtenaren schrijven over de te beantwoorden vragen van de insprekers over het politiegeweld: “Met de nodige empathie beantwoorden maar ook wijzen op de veiligheid voor iedereen in de stad. De demonstranten hebben zich niet gemeld. Ze hebben ook hun boodschap niet kunnen overbrengen. Hierover ook nog iets opnemen in de brief.” Oftewel, het is allemaal goed gegaan, de demonstranten hebben het over zichzelf afgeroepen, en over het buitensluiten van queer mensen op zich hoeft het verder niet meer te gaan.

Bestuurlijke desinteresse

Uit de rollen van de Senior Vergunningverlener Evenementen, de Adviseur Crisisbeheersing en de Newsroom blijkt dat de gemeente drie prioriteiten heeft: het organiseren van commercieel aantrekkelijke evenementen, het behouden van controle over die evenementen, en het beschermen van de goede naam van de gemeente (en in het verlengde die van de Canal Pride). Wie het eerste deel van deze reeks heeft gelezen, weet dat een demonstratie, en in het bijzonder een Pride, juist onvoorspelbaar en kritisch moet zijn. Dat is wat een Pride zo krachtig maakt, maar het is precies het soort onzekerheid waar de gemeente en de Stichting Canal Pride Leiden zo huiverig voor zijn. En die huiverigheid leidt uiteindelijk tot geweld.

De focus op risicomijding en schadebeperking, de werking van de bureaucratie, en de bestuurlijke desinteresse in wat een Pride is, maakt niet alleen dat de gemeente het protest als een “verstoring” van de “feestelijkheden” heeft gelabeld, maar dat ze ook totaal onverschillig blijft als een groep mensen voor wie het event bedoeld zou moeten zijn, getuigen van uitsluiting. De “verstoring” van de festiviteiten, en de verstoring van het positieve beeld dat de gemeente van zichzelf wilde optuigen, moest geneutraliseerd en onschadelijk gemaakt worden.

En wat deden de gemeenteraadsleden, die de inwoners van Leiden vertegenwoordigen, inclusief de queer activisten? Voor de meer kritische onder hen zou het politiegeweld, onder het gezag van de burgemeester, aanleiding moeten vormen om de gebeurtenissen scherp te bekijken, zoals wij in deze artikelenreeks hebben gedaan. Maar de raadsleden worden geïnformeerd door hetzelfde ambtenarenapparaat dat samen met de politie heeft opgetrokken en die dus ook deels de verantwoordelijkheid draagt voor het geweld. Uit de geopenbaarde stukken blijkt dat de ambtenaren die de raadsvragen en de vragen van de insprekers beantwoorden, dezelfde zijn wiens werk wordt bekritiseerd. Dan kan je geen eerlijk antwoord verwachten.

Maar waarom hebben die raadsleden nauwelijks verder gekeken dan de voorgekookte informatie van de gemeente? Tijdsgebrek? Het is wel een keuze waar ze hun tijd aan besteden. En ze hadden geen genoegen hoeven nemen met de onvolledige informatie die hen werd voorgeschoteld. Vorig jaar hebben Studenten voor Leiden (SVL) en andere partijen nog een motie ingediend om het “demonstratierecht te beschermen”. Daarin namen de politieke partijen aanbevelingen van Amnesty International over. Maar al snel werd de motie al weer ingetrokken, om eerst “in gesprek te gaan met de burgemeester”. Voor hem ging de motie namelijk te ver, want hij wil dat de focus blijft liggen op dat demonstraties vooraf worden aangemeld. Maar daar gaat het juist om: óók zonder aanmelding blijven de demonstratierechten gelden, iets waar Van der Velden nadrukkelijk aan voorbij lijkt te willen blijven gaan. Hij wil voor zichzelf de mogelijkheid open houden, ook al is dat in strijd met de wet, om demonstraties die niet zijn aangemeld, alleen al om die reden monddood en vleugellam te kunnen maken. En dat deelnemers zonder waarschuwing in elkaar worden gerost door de politie, daar haalt hij zijn schouders over op.

Dat deze motie, die slechts gaat over het expliciet maken van de rechten zoals die al bestaan in de wet, is ingetrokken, nemen we de gemeenteraad zeker kwalijk. Ook dat gemeenteraadsleden collectief hebben besloten niet in te gaan op de uitnodiging van queer activisten om op hun voorwaarden te praten over het geweld van de politie is zeer kwalijk. Het laat zien waar we staan in het huidige bestel: er wordt door politici meer waarde gehecht aan een goede relatie met wethouders en de burgemeester dan aan een eigen kritische houding en positie.

Het werk van activisten

Het plaatsen van een verslag op de Doorbraak-website, het verspreiden van de filmpjes van politiegeweld door Queer Pride March Leiden op sociale media, het aanspreken van wethouders en het inspreken in de gemeenteraad heeft deze kwestie nog enigszins op de kaart gezet. Zonder al dat werk van activisten zelf had de rest van de samenleving nauwelijks geweten dat de Pride 2023 de eerdere Prides actief heeft verzwegen, dat onze demonstraties in grote mate zijn ingeperkt en onmogelijk zijn gemaakt, dat er geweld tegen ons is gebruikt, en dat queer mensen zijn buitengesloten van een dag die voor hen zou moeten zijn, terwijl de gemeente hierover zwijgt.

Zelfs nu nog blijkt hoe hard de onverschilligheid van de autoriteiten is. Wij hebben uren en uren gestoken in het opvragen van informatie, het doorspitten van documenten, en het analyseren daarvan zodat we hierover konden publiceren. Nog steeds wachten we op stukken van de politie, die we al maanden zouden moeten hebben, waar zelfs de rechter hen al toe heeft bevolen. Wij worden verplicht dit te doen, want de macht zelf is onverschillig. Het is in de geschiedenis, op allerlei strijdterreinen, keer op keer gebleken dat in een situatie van onrecht, van onderdrukking, de underdog altijd moeite moet doen om de machthebbers te begrijpen en te analyseren, al was het maar voor de eigen veiligheid. Een begin van rechtvaardigheid zou zijn dat de gemeente een fractie van de door ons gedane moeite steekt in het begrijpen van de bezwaren vanuit de lhbtqia+-gemeenschap. Maar nee, de machthebbers zelf halen hun schouders op over een perspectief van onderop. Zo houden ze het politiegeweld van Canal Pride 2023 in stand. Maar dát voldoet niet, nu niet, en ook niet bij de Pride van 2024.

Mariët van Bommel en Bo Salomons

Op 28 juni, op Stonewall rememberance day, organiseert Theater De Generator een theatrale performance om de brug waar het geweld vorig jaar plaatsvond terug te pakken.