Amazone Sociaal Forum: bescherm Moeder Aarde!

In juni kwamen 1.400 mensen vier dagen bijeen in Rurrenabaque en San Buenaventura, twee fraaie, kleine Boliviaanse stadjes in het Amazone gebied, voor het Foro Social Pan Amazónico (FOSPA, Amazone Sociaal Forum). Dit is een tweejaarlijkse bijeenkomst van activisten en leiders van inheemse en Afro-gemeenschappen om ideeën uit te wisselen over hoe het Amazone woud het best te verdedigen. Het is alweer het elfde FOSPA sinds 2002, en het is een levendige bijeenkomst van een inspirerend netwerk.

Het FOSPA begon met een demonstratie waar jong en oud, bruin, zwart en wit, leuzen scandeerden als: “Agua si! Minería no!” (“Water ja! Mijnbouw nee!”) en “Viva Amazonia!”, en borden droegen met teksten als “Nunca Más Un Mundo Sin Nosotros,” (“Nooit meer een wereld zonder ons”), of met de naam van hun organisatie, zoals bijvoorbeeld “Vrouwen van het noordelijke Amazone gebied”.

Drie dagen lang discussieerden deelnemers in talloze werkgroepen met elkaar. Zo vertelde de Peruaanse inheemse leider Mariluz Canaquiri hoe zij samen met andere Kukama-vrouwen en met hulp van een groep milieu-advocaten jarenlang gestreden had om de sterk vervuilde rivier Marañon erkend te krijgen als een levend wezen, met alle rechten die daarbij horen. De uiteindelijke positieve uitspraak van de rechtbank kan je zien als een juridische vertaling van het wereldbeeld van de inheemse bevolking.

Graciela Choque zei dat ze zich ook in de hooglanden zorgen maken over het Amazone gebied, nu de regen vaak uitblijft wanneer die nodig is voor de landbouw. Ze legde uit dat ze niet alleen voedsel voor hun eigen gemeenschap verbouwen, maar ook voor nabijgelegen steden. En dat we dus allemaal afhankelijk zijn van Moeder Aarde.

María Chindoy benadrukte dat het bij “het verdedigen van het Amazone gebied gaat om het leven en voortbestaan van inheemse bevolkingen”. Het is niet alleen maar bescherming van een bepaald grondgebied, maar “het behoeden van verbondenheid, en van Moeder Aarde”. Ze voegde eraan toe dat we weliswaar in verschillende landen, provincies en gemeenten leven, maar dat het Huis van iedereen is. Tenslotte wees ze er op dat de huidige crisis niet alleen te maken heeft met het klimaat, maar ook met het uiteenvallen van de samenleving.

Vrouwenstrijd

Er waren vier clusters, elk bestaande uit een hele serie werkgroepen die hun lange uitwisselingen afsloten met een heleboel aanbevelingen, kritiekpunten en oproepen. We doen hier een greep uit de eindverklaring van de vrouwenstrijd cluster.

– Op deze dag, 15 juni 2024, sluiten we de elfde editie van het Amazone Sociaal Forum af met delegaties uit Bolivia, Brazilië, Colombia, Ecuador, Guyana, Peru, Suriname en Venezuela. We danken de mensen van Rurrenabaque, San Buenaventura en het FOSPA Bolivia Comité, die deze energieke bijeenkomst mogelijk hebben gemaakt, evenals de vele organisaties en bewegingen die de grote diversiteit van de gemeenschappen van het Amazone gebied vertegenwoordigen. In vier dagen van debatten, bijeenkomsten, culturele acties, bespreking van actie-initiatieven, zelf georganiseerde evenementen, een vrouwentribunaal en bezoeken ter plaatse aan inheemse gemeenschappen, versterkten we onze bereidheid om vanuit het Amazone gebied te strijden voor de mensheid en de planeet. Tweeëntwintig jaar na zijn oprichting is het Amazone Sociaal Forum nog steeds een proces dat de strijd van de Amazone bevolkingen samenbrengt en aanzwengelt.

– De toestand in het Amazonegebied is kritiek. De ineenstorting van het klimaat, de ontbossing, mijnbouw en grootschalige landbouw bedreigen het voortbestaan van het Amazonegebied en van de gemeenschappen die er wonen, en brengt het leven van de hele planeet in gevaar. De landen die verantwoordelijk zijn voor de opwarming van de aarde moeten hun ecologische schuld erkennen en zich inzetten voor het herstel van het Amazonegebied, en de Amazonelanden moeten overstappen op “buen vivir”, dat wil zeggen een “goed leven leiden”, in harmonie met Moeder Aarde. We moeten het kapitalistische systeem afschaffen en niet het klimaat veranderen.

– We hebben elkaar ontmoet op een gevaarlijk moment in de geschiedenis van de de mensheid en de planeet. Oorlogen, honger en klimaatrampen zijn processen die elkaar en de algehele crisis van het kapitalisme versterken. In een verschrikkelijke race naar de afgrond komen de machthebbers aan met een reeks ‘groene’ projecten, valse oplossingen zoals mega-energie overgangsprojecten, geo-engineering en kernenergie, die een nieuwe golf van uitbuiting van Moeder Aarde en verarming van mensen zullen veroorzaken.

– Op politiek gebied zien we opleving van extreem-rechts, fascisme, patriarchaat, racisme en fundamentalisme. Zelfs in de meer democratische landen van onze regio nemen schendingen van de mensenrechten, vervolging, criminalisering en het vermoorden van de verdedigers van Moeder Aarde toe. Daarom eisen we strikte naleving van het Escazú-akkoord (een Latijns-Amerikaans verdrag uit 2018 ter bescherming van Moeder Aarde en haar beschermers).

– Vanaf de oevers van onze rivieren en vanuit onze wouden en de woonwijken van onze steden wijzen wij vrouwen, lhbtqi+ mensen en mannen uit het Amazonegebied de huidige situatie af en zullen we vechten voor een wereld waarin gemeenschappen zichzelf democratisch kunnen besturen. Een wereld waarin iedereen de rechten van het Amazonegebied en van Moeder Aarde in het algemeen respecteert, waarin ongelijkheid tussen mannen en vrouwen niet langer bestaat, de lhbtqi+ mensen volwaardig meetellen en gemeenschappen hun cultuur, voorouderverering en etnische identiteit vrij kunnen beleven. Een wereld waarin cultuur harmonie en solidariteit bevordert.

Zelfbestuur en culturele rijkdom

– Onze strijd voor de toekomst gaat ook over de situatie nu. Wij betuigen van harte onze solidariteit met de bevolking van Palestina, we eisen dat er een einde komt aan de genocide en roepen op tot een Vrij Palestina! We zijn solidair met alle mensen die vechten tegen koloniale overheersing, in het bijzonder met de Kanaks in de Stille Oceaan, en de Saharawi in Afrika. Wat betreft het Amazonegebied eisen we dat de Verenigde Naties Frans-Guyana weer op de lijst zetten van gebieden die gedekoloniseerd moeten worden, met erkenning van de rechten van de inheemse bevolking.

– We zijn er zeker van dat politieke problemen niet op te lossen zijn zonder inspraak van de betrokken mensen. Het is van essentieel belang dat vertegenwoordigers van bewegingen en gemeenschappen bij wereldconferenties over klimaatverandering en biodiversiteit vrije toegang hebben tot de vergaderingen, hun voorstellen en alternatieven kunnen presenteren en dat die de aandacht krijgen die ze verdienen. Geen enkele regering kan spreken namens ons, inheemse gemeenschappen van het Amazone gebied. Wij bestonden al lang voordat hier staten waren, wij zijn hier geworteld en daarom eisen we ons recht op autonomie op. Dat wil zeggen: volledig zelfbestuur en zelfbeschikking voor de wederopbouw van onze gebieden.

– Wij zijn trots op de culturele rijkdom van onze gemeenschappen en eisen respect voor onze culturele diversiteit, onze tradities, ons wereldbeeld en onze voorouderlijke gebruiken. We willen onderwijs in onze moedertalen. We eisen goede gezondheidszorg die onze voorouderlijke wijsheid en onze verschillende soorten traditionele artsen, hun medicijnen en praktijken respecteert.

– Geïnspireerd door de gevarieerde vormen van communicatie van onze gemeenschappen in het Amazonegebied, waarmee we relaties weven tussen ouderen, volwassenen, jongeren, adolescenten, meisjes en jongens en met de vele andere soorten levende wezens in ons gebied, zullen we alle vormen van contact stimuleren die in het belang van het Amazonegebied zijn en die helpen alles dat daar leeft te beschermen. Zonder goede communicatie en uitgebreide informatie is er geen democratie mogelijk.

– We verdedigen de rechten van de natuur, de bron van ons leven. Tijdens deze vier dagen hebben we samen geleefd, geleerd en een proces van collectieve discussie ontwikkeld. We zijn er zeker van dat het gevoel dat we hier beleefd hebben, ons pad zal verlichten en de strijd van onze bevolkingen zal bevorderen. Leve het Amazone Sociaal Forum!

Klimaatcrisis

– In het Amazonegebied hebben verdedigers van mensenrechten en van Moeder Aarde te maken met talloze problemen: projecten van grote bedrijven, corruptie, illegale vergunningen, gebrek aan toegang tot rechtbanken, criminalisering en moorden. Met name vrouwelijke activisten zijn kwetsbaar. Door middel van bijeenkomsten, trainingen, het bevorderen van lokaal leiderschap, het gebruik van sociale media en door samenwerking op lokaal, nationaal en internationaal niveau, proberen we onze verdedigers zo goed mogelijk te beschermen.

– De watercyclus van het Amazone- en het Andesgebied – waarbij het ijs van de gletsjers hoog in de bergen langzaam smelt en het water via de rivieren, de wouden en de akkers naar de oceaan stroomt en dan weer via de wolken terug naar de gletsjers gaat – is ook in gevaar. Het is van het grootste belang om onze voorouderlijke kennis over waterbeheer door de lokale gemeenschappen te benutten, zodat alle levende wezens over voldoende water kunnen beschikken. Wij stellen een Andes-Amazone verdrag voor dat gletsjers, rivieren en ondergrondse waterbekkens erkent als levende wezens met alle rechten die daarbij horen, en dat gericht is op het behoud van de watercyclus. Er zou een Permanente Vergadering van de Andes-Amazone gemeenschappen moeten komen om het water en de biodiversiteit in ons gebied te verzorgen en te beschermen.

Mijnbouw, oliewinning

– In het Amazonegebied is al bijna een miljoen vierkante kilometer oerbos verloren gegaan door houtkap en bosbranden. Nog eens een miljoen vierkante kilometer is aangetast. Om het “point of no return” te vermijden is het dringend noodzakelijk om regels die ontbossing veroorzaken af te schaffen en strenge straffen te stellen op activiteiten die onze oerwouden en andere ecosystemen aantasten. We moeten subsidies stopzetten die mijnbouw en oliewinning in onze wouden stimuleren. We stellen voor om de export en import van producten die ontbossing veroorzaken te verbieden en een Amazone-keurmerk in te stellen voor ecologisch verantwoorde bosproducten.

– We roepen al onze regeringen op de Amazoneregio tot verboden gebied te verklaren voor iedere vorm van mijnbouw. Zij moeten verder alle bedrijven die in ons gebied actief zijn dwingen zich te houden aan internationale mensenrechten- en milieunormen. Ook de regeringen van de landen waar deze concerns gevestigd zijn, moeten hierop toezien.

– We eisen concrete en onmiddellijke acties om de georganiseerde misdaad die verband houdt met legale en illegale mijnbouw aan te pakken.

– Wij verwerpen de energietransitie die het mondiale noorden bepleit, die het kapitalistische en neo-liberale systeem in stand wil houden en die de winning van nikkel, koper en andere zogenaamde “kritieke” mineralen wil opvoeren, waarbij het Amazonegebied opgeofferd mag worden. Wij zijn solidair met de gemeenschappen die strijden tegen lithiummijnen.

– Laten we openbaar vervoer bevorderen op basis van alternatieve energiebronnen. We moeten ons niet laten misleiden door het sprookje dat we de klimaatcrisis kunnen oplossen via individuele elektrische auto’s die een nieuwe golf van mijnbouw en monoculturen voor biobrandstoffen in gang zullen zetten.

– Wij eisen dat onze regeringen het Amazone- en Andesgebied en de bijbehorende kustgebieden tot speciale zones verklaren die vrij zijn van mijnbouw en oliewinning, naar het prachtige voorbeeld van de Yasuní. De overheid moet de bestaande mijnen sluiten en boortorens afbreken en herstelbetalingen regelen voor de getroffen gemeenschappen en Moeder Aarde.

Landbouw

– Veeteelt en het verbouwen van veevoer voor de agromultinationals is de belangrijkste oorzaak van ontbossing in de meeste landen in het Amazonegebied. We zijn voorstanders van kleinschalige veeteelt en traditionele familieboerderijen, die zonder kunstmest en landbouwgif werken. We verwerpen monoculturen waarbij steeds meer land en water in handen van steeds grotere bedrijven en grote boeren komen en waarbij kleine boeren het nakijken hebben. We veroordelen het smokkelen en importeren van voedsel met weinig of geen invoerbelasting dat voor ons oneerlijke concurrentie betekent, vanwege de enorme subsidies van de exporterende westerse landen. We vragen aandacht voor de campagne “Tegen honger in het Amazonegebied en vóór voedselsoevereiniteit, voedselzekerheid, veilig water en agro-ecologie.”

– Wij verwerpen de palmolieprojecten voor biodiesel in Bolivia en andere landen van het Amazonegebied omdat ze: a) de rechten van inheemse gemeenschappen schenden, b) voornamelijk particuliere bedrijven ten goede komen, c) het brandstoftekort niet oplossen en d) niet bijdragen aan het bestrijden van de klimaatcrisis. Wij waarderen de vastberadenheid van de Inheemse Raad van de Tacana’s en het Blok van Boeren- en Inheemse Organisaties van het Boliviaanse Amazonegebied om het palmolieprogramma in Bolivia te stoppen.

– We veroordelen genetische manipulatie, het patenteren van zaden en het vervangen van inheemse zaden door commerciële zaden die ons genetisch erfgoed bedreigen. Inheemse en Afro-boerenzaden zouden tot collectief erfgoed van de mensheid verklaard moeten worden.

– Het bevorderen van ecotoerisme is een vorm van verzet van onze inheemse gemeenschappen tegen mijnbouw, oliewinning en grootschalige landbouw. Het is goed te combineren met lokaal bestuur, bescherming van wilde dieren en behoud van onze culturele identiteit, en levert wat extra inkomsten op.

Tot slot

– Amazonevrouwen staan in de frontlinie van de strijd ter verdediging van onze gebieden, van Moeder Aarde, maar ook van onze eigen lichamen. We tolereren niet langer seksueel geweld, vrouwenmoorden en verdwijningen.

Onze lichamen en gebieden worden niet aangeraakt, niet geschonden, niet gedood!

Jan Paul Smit

Voor meer informatie zie: Foro Social Panamazónico..