(Archief) NTR komt niet over de brug

Deze tekst verscheen eerder op de website van “NTR komt niet over de brug” (2018). TW voor veelvuldig blackface-racisme.

Over ons: NTR komt niet over de brug vindt dat Zwarte Piet moet verdwijnen uit het Sinterklaasjournaal. We proberen de druk op te voeren op de NTR, de producent van het Sinterklaasjournaal, die al jarenlang weigert om afscheid te nemen van de racistische karikatuur. Sterker nog, ze buiten de controverse rond Zwarte Piet uit om hogere kijkcijfers te halen, en weigeren stelling te nemen tegen racisme. Afgelopen november voerden we actie tegen de NTR door de loopbrug bij station Hilversum Mediapark voor ruim een uur te blokkeren. We willen door gaan met acties tot de NTR definitief afscheid neemt van Zwarte Piet.

Zwarte Piet in het Sinterklaasjournaal

De NTR staat al jaren onder druk om Zwarte Piet te verwijderen uit het Sinterklaasjournaal. Er zijn wel veranderingen ingevoerd, maar die zijn nogal halfslachtig. Hieronder een verslag van hoe het journaal er afgelopen jaar (in 2018) uit zag.

Sinterklaasjournaal 2018

Introductie – Wat is het Sinterklaasjournaal?

Het Sinterklaasjournaal is een fictief nieuwsprogramma over de avonturen van Sinterklaas en zijn pieten dat wordt uitgezonden in de weken voorafgaand aan het sinterklaasfeest (vanaf enkele dagen voor de intocht tot aan pakjesavond, 5 december). Het programma bestaat sinds 2001 en Ajé Boschhuizen is vanaf het allereerste begin zowel scenarioschrijver als eindredacteur geweest. In 2018 trok de eerste aflevering zo’n 1,2 miljoen kijkers. Dat was fors meer dan eerdere jaren, mogelijk mede een gevolg van de strijd die activisten al jaren voeren tegen de blackface-figuur beter bekend als Zwarte Piet.

Inmiddels is het gebruikelijk dat er voorafgaand aan de eerste uitzending van het Sinterklaasjournaal buitengewoon veel media-aandacht is voor het programma. Activisten bereiden zich voor op de jaarlijkse strijd tegen de zwartepietfiguur en de media maakt handig gebruik van de backlash die dat met zich meebrengt. De strijd is een verdienmodel geworden; iets wat Ajé Boschhuizen ook erkent als hij zegt dat je er als programmamaker alleen maar van kunt dromen dat je programma zo in het middelpunt van de belangstelling staat.

Sinterklaasjournaal 2018

In 2018 deed de NTR een aankondiging die leek te suggereren dat het gedaan zou zijn met blackface in het Sinterklaasjournaal. Veel media pakten dit ook zo op en het leidde er onder andere toe dat één van de sinterklaascomités die onderdeel van de nationale intocht zouden zijn, de medewerking aan de intocht met veel bombarie opzegde.

Al gauw bleek dat het statement dat de NTR had uitgevaardigd (opzettelijk?) misleidend was. De NTR ‘nuanceerde’ het eerder gemaakte statement. Er was helemaal geen sprake van dat blackface verdween uit het Sinterklaasjournaal, want ervaren pieten zouden nog steeds echt zwart zijn.

Huispiet

De ‘huispiet’ (vanaf het begin in 2001 gespeeld door Maarten Wansink) is in 2018 nog altijd volledig zwart, mét roodgeverfde lippen en weliswaar geen kroespruik meer, maar wel een zwarte pruik. De pieten dragen de pagepakjes die leraar Jan Schenkman ze in 1850 toebedacht, met als inspiratiebron de kleding die tot slaaf gemaakte kinderen (die regelmatig als ‘cadeau’ werden gegeven aan hooggeplaatste personen) aan moesten. Dezelfde soort pagepakjes die de pieten in het Sinterklaasjournaal (en overal in Nederland) dragen, zijn te zien op schilderijen uit de zestiende tot en met de negentiende eeuw waarop jonge zwarte tot slaaf gemaakten en hun ‘eigenaars’ staan afgebeeld.

Hoewel de meeste pieten in het sinterklaasjournaal in 2018 ‘roetveegpieten’ zijn, dragen ze nog steeds zwarte pruiken, maar dit zijn geen kroespruiken meer. Vreemd genoeg blijft de kleding van de pieten kennelijk brandschoon als zij door de schoorsteen gaan en daardoor steeds zwarter in hun gezicht worden worden, maar hun haar wordt wel (volledig) zwart. Op een gegeven moment is er sprake van een portret van een piet waarbij Sinterklaas opmerkt dat de betreffende piet toch echt veel zwarter moet worden aangezien hij zeer ervaren is.

Dom

Vrijwel alle pieten in het Sinterklaasjournaal worden neergezet als ontzettend dom; ze pakken de hele tijd cadeaus uit terwijl dat niet mag, ze pakken de hele tijd cadeaus verkeerd in etcetera. Zwarte Piet wordt van oudsher uitgebeeld als een domme/onnozele figuur en dat is geen toeval maar een bekend kenmerk van racistische karikaturen van zwarte mensen. Als het ’t Sinterklaasjournaal menens zou zijn om alle sporen van racisme te verwijderen uit het Sinterklaasjournaal, dan zouden ze een gedegen analyse doen van de racistische elementen in de mythes rond Sinterklaas en Zwarte Piet en dan zouden ze de hele figuur heruitvinden (zoals bijvoorbeeld de stad Amsterdam wel heeft gedaan).

Analfabeet

Het plot van het Sinterklaasjournaal 2018 draait er onder andere om dat de pieten analfabeet blijken te zijn. Ook dit is weer een pijnlijke en genânte link met stereotypen over zwarte mensen. We zien dat (witte) schoolkinderen de (zwarte) pieten moeten leren lezen en schrijven. Wederom: als het Sinterklaasjournaal ook maar enige intentie had om alle schijn van racisme te vermijden, dan zouden ze verre blijven van dit soort plots. Ongetwijfeld worden dit soort verhaallijnen niet opzettelijk verzonnen om maar zoveel mogelijk verwijzingen naar het slavernijverleden te injecteren, maar het resultaat is er niet minder wrang om gezien de geschiedenis van de zwartepietfiguur.

Inconsequent

Het verhaal is dat een piet met meer ervaring steeds zwarter wordt. Op een gegeven moment krijgen alle nieuwe, onervaren pieten een veer omdat zij hebben leren lezen. In het massale groepsshot van de ‘geslaagden’ bij het Pietenhuis zien we diverse pieten met full blackface, dus men houdt zich niet aan de zelf gecreëerde mythe van ‘meer ervaren = zwarter’. Als het Sinterklaasjournaal zich zo druk maakt om geloofwaardigheid in het veranderingstraject (zoals ze steeds beweren), waarom dan niet ervoor kiezen de mythe écht opnieuw uit te vinden?

Intocht

Bij de intocht (die integraal onderdeel is van het Sinterklaasjournaal) doen ook lokale sinterklaascomités mee en die leveren voor een gedeelte ’traditionele’ zwarte pieten, mét kroeshaar, mét blackface, mét overdreven dikke rode lippen. Wel wordt bij de TV-registratie voornamelijk gefocust op de roetveegpieten van het Sinterklaasjournaal en op roetveegpieten van lokale comités.