De nederlaag van het nazisme was een sprookje
Deze week kondigde de Britse Labourpartij plannen aan om baanlozen met overgewicht afslankmedicijnen te geven om hen aan het werk te krijgen. De volgende dag gingen ze nog een stap verder en kondigden ze aan dat jobcoaches zouden worden ingezet om patiënten in psychiatrische ziekenhuizen te bezoeken om hen weer aan het werk te krijgen. Allemaal ongelooflijk luguber gedoe van het kleinste kwaad van Groot-Brittannië.
Er is geen bewijs dat overgewicht een belangrijke oorzaak is van baanloosheid en het is bijna altijd een gevolg van een onderliggende ziekte, niet van een levensstijl die met een prikje kan worden genezen. Daarentegen lijden 9,3 miljoen mensen in het Verenigd Koninkrijk elke dag honger. Hier zijn geen plannen voor.
En het idee dat iemand die opgenomen is geweest in een ziekenhuis of een andere instelling voor geestelijke gezondheidszorg alleen maar aanmoediging en motivatie nodig heeft om een baan te vinden, staat volledig los van de realiteit. Zelfs los van de basale menselijkheid. Dit zijn de meest ernstige gevallen, mensen met complexe behoeften die niet kunnen werken. Daarom liggen ze in een ziekenhuis.
Dit heeft me, net als veel van wat er de afgelopen jaren is gebeurd, aan het denken gezet over het soort samenlevingen waarin we eigenlijk leven. Het zette me aan het denken over hun kern, hun fundamentele elementen. Het zette me aan het denken over vooruitgang. Het zette me aan het denken over de nazi’s.
In de populaire mythologie gaan de laatste 80 jaar ongeveer als volgt. Halverwege de twintigste eeuw vond er een epische strijd plaats tussen goed en kwaad. De goeden (wij) wonnen en we vestigden westerse zones van moraliteit, menselijkheid en fatsoen, onder toezicht van mensenrechtenwetten. Op internationaal niveau, via de machtdelende structuren van de VN, spraken we over mensenrechten en waardigheid voor iedereen en zwoeren we: nooit meer.
Maar dat is een verhaaltje van niks. Een sprookje om ons vrij te pleiten van zonden uit het verleden. De Tweede Wereldoorlog was geen strijd tussen goed en kwaad. Het was een strijd om te beslissen welke vorm van koloniaal kapitalisme de wereld mocht blijven domineren. De nazi-partij en haar bondgenoten hebben dan misschien verloren, maar op veel concrete manieren heeft de nazi-ideologie gewonnen.
Een blik op het nieuws, op een willekeurige dag, maakt dit steeds duidelijker. Neem afslankkuren, jobcoaches voor geesteszieken of het andere beleid van Labour om langdurig zieken te dwingen werk te zoeken. De motivatie voor dit alles is het verhogen van de productiviteit – gedefinieerd door hoeveel mensen een baan hebben – ten dienste van de natie. Ze zeggen het zelf. Zieke mensen zijn een rem op de economie. In het verlengde daarvan zijn gehandicapten dan ook een rem op het land.
Precies dezelfde logica en taal werden door de nazi’s gebruikt als rechtvaardiging voor hun programma om gehandicapten en chronisch zieken systematisch te vermoorden. De nazi’s begonnen de holocaust niet met Joden. Ze begonnen met gehandicapten. Ze testten letterlijk eerst gaskamers als massamoordwapen op langdurig zieken.
Daarom hoor ik telkens wanneer ik vandaag de dag een politicus hoor praten over de noodzaak om de productiviteit te verhogen, een afstammeling van dezelfde ideologische lijn als de nazi-partij. De randen zijn misschien gladgestreken, het taalgebruik minder duidelijk fascistisch, maar de onderliggende overtuiging blijft hetzelfde.
Een minder verhuld voorbeeld van door de staat gesanctioneerde verwijdering van gehandicapten is te vinden in Canada, waar het euthanasieprogramma Maid wordt gebruikt om mensen te doden wier enige ‘ziekte’ armoede is. Oorspronkelijk was het programma bedoeld om de pijn te verlichten van mensen die echt terminaal ziek zijn, maar nu is het via de toepassing van vage regels uitgebreid naar mensen die gewoon niet genoeg geld hebben om te leven. Meer dan de helft van de Canadezen zegt dat ze het ermee eens zijn dat arme en dakloze mensen zichzelf zouden mogen doden.
Wat is dit anders dan een nazi-ideologie die springlevend is in het ‘verlichte’ westen?
In de VS hebben Trump en Harris het natuurlijk allebei over economische productiviteit omdat ze allebei uit hetzelfde fascistische hout gesneden zijn. Het hout dat betekent dat een genocide ononderbroken zal doorgaan, wie van beide kandidaten ook wint. Het hout dat betekent dat een militair budget voor wapens, die alleen in nachtmerrieachtige dystopieën zouden moeten bestaan, zal blijven uitdijen tot belachelijke niveaus. Het hout dat betekent dat er geen betaalbare gezondheidszorg zal zijn. Het hout dat betekent dat er geen universele gezondheidszorg zal zijn. Het hout dat betekent dat de VS ’s werelds grootste producent van olie en gas zal blijven.
Want echt, wie houden we voor de gek? We zijn geen nazi’s?
In hemelsnaam, er vindt op dit moment een genocide plaats. Een genocide gepleegd door een westerse bondgenoot en buitenpost, door de VS en het westen voorzien van alle wapens en politieke dekking die nodig zijn om genocide te plegen. Een aanzienlijk aantal mensen die de trekker van de genocide overhalen, hebben westerse paspoorten! Het zijn Amerikanen, Britten, Australiërs, Canadezen. Eén op de tien Israëli’s heeft een dubbele nationaliteit. In sommige video’s van Israëlische soldaten die oorlogsmisdaden begaan kun je Britse, Amerikaanse en Australische accenten horen. Israël heeft elke universiteit in Gaza vernietigd, bijna elke moskee. Mensen zitten letterlijk gevangen door een muur aan de ene kant en een zee aan de andere kant, in een moordzone. Duizenden zijn uitgehongerd. 300.000 zijn waarschijnlijk dood. In november vorig jaar waren meer dan zestig hele familielijnen uitgeroeid, elke persoon van elke generatie, soms wel 25 familieleden. Dat zijn honderden, zo niet duizenden bloedlijnen. Een duidelijker poging om een bevolking uit te roeien zal je nauwelijks kunnen vinden. Dus als ze zeggen dat er geen tekenen zijn van een genocide, zoals de VS heeft gezegd, zoals Groot-Brittannië heeft gezegd, zoals de Duitse Bondskanselier Scholz deze week heeft gezegd, dan eisen ze dat we onze ogen niet geloven en onze basale menselijkheid negeren.
Ze eisen dat we toegeven aan dat meest fascistische principe: dat gruwelijke, afschuwelijke militaire macht kan en mag beslissen over het lot van een hele bevolking.
Wie houden we voor de gek? Deze eeuw begon praktisch met een show van overweldigend moorddadig geweld door de VS en haar westerse bondgenoten. De oorlog in Irak, die gebaseerd was op een stiekeme, dubbelzinnige leugen, heeft naar schatting 600.000 tot 1 miljoen Irakezen gedood, de overgrote meerderheid onschuldige burgers. Enorme aantallen vrouwen en kinderen werden uitgeroeid voor de misdaad dat ze op een plek woonden die het imperialisme wilde opblazen. Guantanamo Bay was een letterlijk martelkamp. Verkrachting en moord door Amerikaanse strijdkrachten vonden plaats bij vele gelegenheden waarvan we weten, en van vele zullen we nooit weten. Deze fascistische brutaliteit door de ‘goede kant’ is recente geschiedenis, maar wat vergeten we dat snel.
Wie houden we voor de gek? Een systeem van kapitalisme, zo bruut en zo roofzuchtig, is bezig het leven op de planeet Aarde uit te roeien. Een systeem dat zijn wortels stevig in Europa had voordat het de wereld rondging. Een systeem dat totaal verschilt van oude systemen van wederzijdse handel. Een systeem van totale planetaire overheersing en controle. Een rapport dat deze week uitkwam, gaf een update van het dodental en vond een afname van 73 procent in populaties van wilde dieren in vijftig jaar, waarmee opnieuw werd bevestigd, zoals elke paar jaar, dat het leven overal wordt uitgeroeid als gevolg van het industriële kapitalistische model. 2024 wordt het heetste jaar in de moderne geschiedenis, terwijl de enige planeet in het universum die we kennen waarop we zouden kunnen leven, opbrandt voor geld.
Wie houden we voor de gek? Een nieuw virus, een virus dat gevaarlijker is dan enig ander virus dat algemeen in omloop is, heeft zich in onze wereld genesteld. En er is nul moeite om het ergens veiliger te maken voor mensen met een hoger risico. Geen moeite om de lucht in scholen schoon te maken. Geen moeite van bestuurders om de regels te veranderen, zelfs niet in ziekenhuizen of zorggebouwen. Geen moeite om het risico voor kwetsbare mensen te verminderen, laat staan te elimineren. Geen moeite om mensen te waarschuwen voor de gevaren. Geen inspanning om levens te redden buiten een vaccin dat niet eens meer universeel beschikbaar is in de meeste gezondheidszorgsystemen en dat niet voorkomt dat je in contact komt met de ziekte. Alles gewoon volledig genormaliseerd in dienst van het kapitalisme, zoals gewoonlijk.
Het is eugenetica ten voeten uit.
Niets van dit alles zou een verrassing moeten zijn voor degenen onder ons die verder kunnen kijken dan sprookjes. De geschiedenis van het westerse fascisme is lang en beschamend. Van de Britse concentratiekampen in Kenia tot de rabiate slachtpartij van koning Leopold in Congo en de vernietiging van inheemse Amerikanen door kolonialisten. In het licht van deze gruwelijke geschiedenis is het altijd verleidelijk om terug te vallen op het oude “maar dit is gewoon een menselijk probleem, het gaat niet over overtuigingen of ideologieën”.
Dat is onjuist, om twee redenen.
Ten eerste omdat het feitelijk gewoon onjuist is.
De oorspronkelijke bewoners van de Amerika’s, zowel in het noorden als in het zuiden, zijn niet naar Europa gezeild om daar tientallen miljoenen witten tot slaven te maken en te vermoorden. De bevolking van Afrika nam geen miljoenen witte Europeanen als slaven. Indianen verhuisden niet naar Groot-Brittannië en begonnen niet aan systematische moordcampagnes. Natuurlijk hadden sommige van deze culturen periodieke oorlogen, maar ze zijn simpelweg niet verantwoordelijk voor vergelijkbare aantallen doden en lijden als witte Europeanen en hun nakomelingen.
Het Britse rijk doodde honderd miljoen Indiërs in veertig jaar! De racistische opvattingen van Churchill waren heel duidelijk. In 1937, toen hij pleitte voor de vestiging van de Joden in Palestina, zei hij: “Ik erken niet dat inheemse bevolkingen onrecht is aangedaan door het feit dat een sterker ras, een ras van hogere rang, een meer wereldwijs ras om het zo maar te zeggen, is gekomen en hun plaats heeft ingenomen.”
12,5 miljoen slaafgemaakten werden verhandeld door Europeanen en 1,8 miljoen stierven alleen al tijdens de reis over de Atlantische Oceaan. Europese kolonialisten vermoordden 56 miljoen mensen in Midden- en Zuid-Amerika na hun aankomst, 90 procent van de inheemse bevolking. Negentig fucking procent!(*) Deze aantallen zijn zo groot, het lijden en de verwoesting die ze inhouden zo totaal, dat het moeilijk is om er op een kalme, rationele manier mee om te gaan. Witte Europeanen maakten niet alleen een einde aan levens, families en culturen, ze maakten een einde aan hele werelden.
Ten tweede omdat het argument toegeeflijk en nihilistisch is: mensen zijn waardeloos, altijd al geweest, er zal niets veranderen. Ik zeg niet dat dit frame om menselijk gedrag te begrijpen mij soms ook niet in verleiding brengt, maar ik laat dat niet toe. Het is niet waar. We weten dat niet alle mensen altijd slecht zijn. We weten dat. We moeten alleen de goeden sterker maken en de slechten verslaan. Of het tenminste proberen.
Maar om dat te doen moeten we erkennen wat we momenteel ondersteunen, het systeem waar we onder leven. Welk gedrag maakt ons medeverantwoordelijk, welk gedrag bevrijdt ons. We moeten erkennen dat er duidelijke fascistische draden lopen van de jaren 1930 tot vandaag de dag. Dat de nederlaag van de nazi’s de ideologie niet heeft verslagen. We moeten de draad van het kolonialisme erkennen die de economieën van het globale noorden blijft ondersteunen. Dat een neo-koloniaal controlesysteem, een systeem van crediteuren- en debiteurenrelaties, ontworpen is om ervoor te zorgen dat westerse landen nog steeds profiteren van hun voormalige koloniën. Een systeem dat ervoor zorgt dat grondstoffen, metalen, olie en goedkope arbeidskrachten nog steeds naar het noorden stromen, in een gedistilleerde en zuiverder, gefinancialiseerde versie van wat daarvoor kwam.
En we moeten erkennen dat al deze zaken met elkaar verbonden zijn. Het is niet intellectueel consequent om het ene wel aan de orde te stellen en het andere niet. Een deel van het werk van activisten, van iedereen die om verandering geeft, moet zijn om een zaak tegen het hele systeem op te bouwen, zodat we zoveel mogelijk leven kunnen behouden, nu en in de toekomst.
En in het licht van de Amerikaanse verkiezingen over drie weken moeten we erkennen dat we dit niet kunnen wegstemmen. Ik weet het, dat is hard. Het zou makkelijk zijn, toch? Maar er is veel meer werk voor nodig dan dat.
Nate Bear
(Dit is een vertaling van “The Defeat of Nazism Was A Fairy Tale” dat op 17 oktober 2024 verscheen op Do not panic!.)
Noot van de redactie:
(*) Een deel hiervan werd niet gedood, maar stierf aan de ziekten die de Europeanen met zich meebrachten.
Neoliberale maatschappelijke symptomen en een injectie tegen overgewicht
Ik heb dit artikel van Nate Bear met belangstelling gelezen. Nate Bear stelt dat de Britse politieke partij Labour plannen heeft om bij baanlozen met overgewicht een afslankmiddel te injecteren om hen aan het werk te krijgen. Ik plaats in deze reactie enkele opmerkingen bij onder andere overgewicht in vooral de Nederlandse neoliberale samenleving. Hierbij besteed ik met name aandacht aan de bijstandsgerechtigden. De opmerkingen kunnen, naar mijn mening, aanknopingspunten geven voor een verdere discussie.
Ik versta voor deze reactie onder overgewicht mede zwaarlijvigheid. Hierbij plaats ik een kanttekening. Zwaarlijvigheid wordt ook wel obesitas genoemd. Obesitas is, volgens de Wereldgezondheidsorganisatie en volgens de Gezondheidsraad, een ziekte. Mensen die de ziekte obesitas hebben, hebben ook overgewicht. In medisch opzicht is er een verschil tussen overgewicht en zwaarlijvigheid.
Mijn reactie is voor alle duidelijkheid maatschappelijk van karakter. Zowel overgewicht als zwaarlijvigheid hebben een maatschappelijke kant. Wat in maatschappelijk opzicht opgaat voor mensen met overgewicht kan in maatschappelijk opzicht ook opgaan voor mensen met zwaarlijvigheid.
Het inkomen
Vooral de factor inkomen speelt, volgens de vakliteratuur, een grote rol als het gaat om de verschillen in lichaamsgewicht in een bevolking statistisch te verklaren. Hoe hoger het inkomen hoe lager de kans op overgewicht en vooral hoe lager de kans op zwaarlijvigheid. Ik wijs er in dit verband op dat de uitkeringen in de Nederlandse neoliberale samenleving voor de bijstandsgerechtigden laag zijn. Ook zijn er in Nederland grote groepen mensen die wel werken maar een laag inkomen hebben.
De huisarts
Het is in Nederland in eerste instantie aan een huisarts om medicijnen aan iemand voor te schrijven. Iemand kan dan over het algemeen zelf beslissen om deze medicijnen al dan niet te gebruiken. De kosten van een door een huisarts voorgeschreven medicijn vallen in Nederland onder het eigen risico van een zorgverzekering. Dat kan voor de bijstandsgerechtigden en voor de lagere inkomensgroepen een financieel probleem vormen. Een injectie tegen overgewicht is, naar mijn inzicht, een medicijn.
Solliciteren en ontslagen worden
Een werkzoekende is in Nederland bij een sollicitatie wettelijk niet verplicht om te melden dat zij of hij overgewicht heeft. Een sollicitant is in Nederland wettelijk ook niet verplicht om te melden dat zij of hij bepaalde medicijnen gebruikt. Overgewicht is an sich in Nederland geen wettelijke reden voor ontheffing van een wettelijke sollicitatieplicht. In Nederland is overgewicht an sich ook geen wettelijke reden voor ontslag.
De kosten van sporten
Het lidmaatschap van een sportvereniging kan voor een gedeelte bijdragen aan het verminderen van overgewicht en aan een gezonde levensstijl. Sportverenigingen zijn in de Nederlandse neoliberale samenleving relatief duur voor de bijstandsgerechtigden en voor de lagere inkomensgroepen. De kosten van een sportvereniging kunnen in ruimere zin bijvoorbeeld bestaan uit: de contributie, de toernooigelden, de sportkleding (bijvoorbeeld een wedstrijdtenue, een trainingspak, de beschermers en de sportschoenen), de sportmaterialen (bijvoorbeeld een racket), de reiskosten en de consumpties in de sportkantine. Deze kosten tellen bij elkaar flink op. Dat kan voor de bijstandsgerechtigden en voor de lagere inkomensgroepen een financieel probleem vormen.
De sociale uitsluiting
In de Nederlandse neoliberale maatschappij hebben onder andere de bijstandsgerechtigden te maken met sociale uitsluiting. De ingewikkelde en de weerbarstige problematiek van de sociale uitsluiting speelt ook een grote rol in het sportieve leven. De wetenschappelijke wereld schreef hier vele artikelen en vele boeken over. De wetenschappers gebruiken in dit kader bijvoorbeeld het woord ostracisme en het woord disaffiliatie.
De kosten van gezond eten
Gezond eten kan, denk ik, bijdragen aan een gezond lichaamsgewicht en aan een gezonde levensstijl. Voor de bijstandsgerechtigden en voor de lagere inkomensgroepen kan in de Nederlandse neoliberale samenleving gezond eten duur zijn. Ongezond eten kan echter een winstgevender neoliberaal verdienmodel zijn voor de producenten en voor de winkels.
Ongezond werk
Veel banen en veel werkgevers dragen in de Nederlandse neoliberale samenleving niet bij aan een goede lichamelijke gezondheid en aan een gezonde levensstijl. Veel werkenden zitten op het werk veel te veel. Veel werkenden ervaren stress op het werk. Veel werkenden zijn depressief geworden door hun werk. Veel werkenden hebben mentale problemen gekregen door hun werk. Veel werkenden zijn overspannen geraakt door hun werk. Veel werkenden hebben een burn-out opgelopen door hun werk. Veel werkenden hebben lichamelijke problemen gekregen door hun werk. Het is dan ook, denk ik, de vraag of werken in z’n algemeenheid in de Nederlandse neoliberale samenleving bijdraagt aan een gezond lichaamsgewicht en aan een gezonde levensstijl.
Onvoldoende banen
Ook als de volledige beroepsbevolking een gezond lichaamsgewicht en een gezonde levensstijl zou hebben dan nog zouden er, denk ik, in de Nederlandse neoliberale samenleving niet voldoende betaalde banen zijn voor iedereen. In Nederland is eenvoudig niet genoeg betaald werk voor iedereen. Bovendien kan onder andere de vraag naar werknemers slecht aansluiten op het aanbod van werknemers.
De vacatures
Iemand die over een gezond lichaamsgewicht en over een gezonde levensstijl beschikt, kan over het algemeen, denk ik, makkelijker functioneren in de Nederlandse neoliberale samenleving. Ook kan deze persoon in de Nederlandse neoliberale samenleving een betere kans op een betaalde baan hebben. De meeste openstaande vacatures zijn overigens in Nederland ook in dit geval voor de werkzoekenden die al een betaalde baan hebben. De meeste openstaande vacatures zijn in Nederland niet voor de bijstandsgerechtigden die een gezond lichaamsgewicht hebben en een gezonde levensstijl hebben.
Meer vrije tijd maar minder geld
Een niet-werkende heeft, naar mijn inschatting, veelal meer tijd dan een werkende om aan een gezonde levensstijl te werken. De bijstandsgerechtigden hebben beperkte financiële middelen. Dat kan een probleem vormen voor een gezonde levensstijl.
Een verdienmodel
Overgewicht kan leiden tot een vraag naar medische zorg. De neoliberale politiek heeft in Nederland van de zorg een markt gemaakt. Ik denk bijgevolg dat bij het mede om sociaal-economische redenen toedienen van injecties om overgewicht te verminderen mogelijk ook sprake kan zijn van een soort neoliberaal verdienmodel.
Een ingewikkeld geheel
De oorzakelijke relaties en de statistische verbanden tussen de gezondheid en het werken zijn, volgens de vakliteratuur, ingewikkeld. Een slechte gezondheid kan de kans op betaald werk verkleinen. Zowel het werken als het niet-werken kunnen tot een verslechtering van de gezondheid leiden. Ongezond werk kan leiden tot ziekteverzuim en tot werkloosheid. De gezondheid heeft bovendien een psychische en een lichamelijke kant. Ook kent de gezondheid een subjectieve kant. Ieder mens ervaart haar of zijn gezondheid weer anders.
Geen reden voor paniek
Ik denk dat sommige bijstandsgerechtigden mogelijk in paniek kunnen raken na het lezen van dit artikel van Nate Bear. Ik wijs er hier voor alle duidelijkheid op dat het niet de bedoeling is van de minister van Volksgezondheid in Groot-Brittannië om de niet-werkenden met overgewicht onvrijwillig een injectie toe te dienen (link naar een video op youtube met de naam ‘Wes Streeting says weight-loss jabs for jobless obese people is not ‘dystopian’’: https://www.youtube.com/watch?v=90KzbcHx7mw). Er is sprake van een onderzoek.
Het onderzoek wordt gebruikt om te kijken of het verminderen van overgewicht mede de kans op een betaalde baan kan vergroten voor de niet-werkenden. Ook wordt onderzocht of onder andere een injectie tegen overgewicht het ziekteverzuim en het verliezen van betaald werk bij de werkenden kan verminderen. De injectie is onderdeel van een breder onderzoek. Daarin spelen onder andere meer bewegen, een gezonder dieet en een verandering van levensstijl een rol.
Het middel dat geïnjecteerd gaat worden tijdens het onderzoek is, volgens de pers in Groot-Brittannië, bewezen effectief. Het gaat in het onderzoek niet om het medisch testen van een middel op proefpersonen. De fabrikant van het middel draagt aanzienlijk bij aan de financiering van het onderzoek.
Een achtergrond van het onderzoek is onder andere dat het gezondheidssysteem in Groot-Brittannië grote financiële problemen kent. De resultaten van het onderzoek zijn overigens nog niet bekend. Het onderzoek duurt vijf jaar. Ook is op dit moment nog veel onbekend over de opzet van het onderzoek.
De stigmatisering
Mogelijke sociaal-economische politieke plannen die ervan uitgaan dat uit een beroepsbevolking alleen de niet-werkenden met overgewicht eventueel een injectie nodig hebben, vind ik stigmatiserend. Ten onrechte kan een beeld ontstaan dat alleen de niet-werkenden overgewicht hebben. Ook kan ten onrechte een beeld ontstaan dat alle niet-werkenden overgewicht hebben.
De absolute aantallen
In de Nederlandse beroepsbevolking zijn naar absolute aantallen bezien, naar mijn inschatting, meer werkenden met overgewicht dan niet-werkenden met overgewicht. Bij de werkenden valt bijgevolg (ook) een grote winst in de gezondheid te behalen. Dit kan mogelijk ook een flinke besparing op de kosten van de gezondheidszorg opleveren. Eventuele politieke plannen om uit een beroepsbevolking uitsluitend de niet-werkenden met overgewicht een injectie te geven, kunnen een gemiste kans zijn voor de zeer vele werkenden met overgewicht.
De vinger aan de pols
Een bijstandsgerechtigde is op grond van de Participatiewet wettelijk verplicht om naar vermogen betaald werk te verkrijgen, te accepteren en te behouden. Tevens mag een bijstandsgerechtigde geen activiteiten ontplooien die schadelijk zijn voor haar of zijn positie op de arbeidsmarkt. De Nederlandse neoliberale participatiesamenleving kent een streng bijstandsregime en kent een harde Participatiewet. Daarom is het, naar mijn mening, van belang om de vinger aan de pols te houden van sociaal-economische politieke plannen waarbij middelen tegen overgewicht een rol spelen.
Een lijst met achtergrondliteratuur:
– Sjoerd Beugelsdijk: ‘De verdeelde Nederlanden. Hoe een perfecte storm een klein land dreigt te splijten (en wat we daaraan kunnen doen)’ (2021).
– Koen Breedveld: ‘Sport en cohesie: de relatie tussen sportdeelname en sociaal kapitaal’ (in: K. Breedveld (red.), Rapportage Sport, Sociaal en Cultureel Planbureau, 2003).
– Koen Breedveld: ‘Sportparticipatie: uitdagingen voor wetenschap en beleid’ (Radboud Universiteit Nijmegen, 2014).
– Mike Collins en Tess Kay: ‘Sport and Social Exclusion’ (2014).
– Laura Donnelly: ‘Weight-loss jabs will get Britain working. Streeting to hand obese patients drugs and stop them ‘holding back our economy’’ (artikel in The Daily Telegraph van 15 oktober 2024).
– A.H.F. Elling en P. de Knop: ‘De sociaal-integrerende functie van sport. Een kwestie van interpretatie?’ (artikel in Beleid en Maatschappij, volume 25, nummer 4, 1998).
– Agnes Elling: ‘‘We zijn vrienden in het veld’. Grenzen aan sociale binding en ‘verbroedering’ door sport’ (artikel in Pedagogiek, jaargang 24, nummer 4, 2004).
– Agnes Elling en Inge Claringbould: ‘Mechanisms of Inclusion and Exclusion in the Dutch Sports Landscape: Who Can and Wants to Belong?’ (artikel in Sociology of Sport Journal, december 2005).
– Agnes Elling en Marian ter Haar: ‘Sport en sociale uitsluiting’ (hoofdstuk 6 in Jaarboek Sport & Strategie, editie 2015/2016).
– Ewald Engelen: ‘Ontwaak! Kom uit uw neoliberale sluimer’ (2021).
– Rein Haudenhuyse: ‘Sport voor allen blijft een utopie. We moeten het dringend over armoede hebben’ (artikel op de site van sociaal.net, 14 juni 2018).
– J. Hecker, K. Freijer, M. Hiligsmann en S.M.A.A. Evers: ‘Burden of disease study of overweight and obesity; the societal impact in terms of cost-of-illness and health-related quality of life’ (artikel in BMC Public Health, januari 2022).
– Bas Heijne: ‘Mens/onmens. Essay’ (2020).
– Roxane van Iperen: ‘Eigen welzijn eerst. Hoe de middenklasse haar liberale waarden verloor’ (2022).
– M.P. Jans, S.G. van den Heuvel, V.H. Hildebrandt en P.M. Bongers: ‘Overgewicht, obesitas en verzuim in de Nederlandse werkende bevolking’ (artikel in TSG, Tijdschrift voor Gezondheidswetenschappen, jaargang 85, nummer 5, 2007).
– Teun van de Keuken: ‘De supermarktsurvivalgids. Hoe overleef je de tocht langs de schappen’ (2018).
– Teun van de Keuken: ‘De mens is een plofkip. Hoe de voedingsindustrie ons ziek maakt’ (2024).
– Joris Luyendijk: ‘De zeven vinkjes. Hoe mannen zoals ik de baas spelen’ (2022).
– Ruud van der Meulen, Stijn Ruiter en Wout Ultee: ‘‘Bowling apart?’ Vier vragen over Nederlandse sportclubs en omgang tussen arm en rijk’ (artikel in Mens & Maatschappij, nummer 80(3), 2005).
– Ruud van der Meulen: ‘Brug over woelig water: lidmaatschap van sportverenigingen, vriendschappen, kennissenkringen en veralgemeend vertrouwen’ (Radboud Universiteit Nijmegen, 2007).
– Sandra Muilwijk-Vriend, Caren Tempelman, Lennart Kroon en Marloes Lammers: ‘Gezondheidsproblemen in WW en bijstand’ (SEO Economisch Onderzoek, 2019).
– Hilary Silver: ‘The process of social exclusion: the dynamics of an evolving concept’ (CPRC Working Paper, nummer 95, oktober 2007).
– Ramón Spaaij: ‘Samen spelen, samenleven? De sociale betekenis van sport in tijden van superdiversiteit’ (Universiteit van Amsterdam, 2014).
– Wes Streeting: ‘Jabs for jobs and a healthier Britain’ (commentaar in The Daily Telegraph van 15 oktober 2024).
– Hanne Vandermeerschen en Jeroen Scheerder: ‘Sportdeelname en sociale ongelijkheid’ (artikel in AGORA Magazine, 2015-1).
– Hanne Vandermeerschen: ‘Being poor, being benched? Sports participation and opportunities for people in povery: in search of an inclusive policy’ (KU Leuven, 2016).
– Hanne Vandermeerschen: ‘Hoe sport mensen in armoede uitsluit (en wat we daartegen kunnen doen)’ (artikel op de site van demos.be).
– Lex Veldboer, Nanne Boonstra, André Krouwel en Jan Willem Duyvendak: ‘De mixfactor van sport. Eenheid en verdeeldheid op het veld’ (hoofdstuk in Samenspel: studies over etniciteit, integratie en sport, 2010).
– Kipling D. Williams: ‘Ostracism’ (artikel in Annual Review of Psychology, nummer 58, 2007).