Vijf veel gestelde vragen over China (introductie)

Er wordt voornamelijk naar de VS gekeken wanneer linksen proberen om alle geopolitieke ontwikkelingen te begrijpen, die vaak al decennia spelen en die met de verkiezing van Trump in een stroomversnelling lijken te zijn gekomen. De situatie in China wordt daarbij veel minder meegewogen, mede vanwege een gebrek aan kennis. Terwijl dat land toch van wezenlijk belang is, zeker voor de wereldwijde klassenstrijd. Met een reeks van vijf artikelen heeft de organisatie Chuang een begin gemaakt met het beantwoorden van vragen die ook nog steeds bij veel linkse mensen en groepen spelen, zoals “Wat denken Chinese arbeiders over de communistische partij?”, “Is China een kapitalistisch land?”, “Is China een communistisch land?”, “Was China communistisch onder Mao?” en “Is China de sweatshop van de wereld?”. We vertalen hun antwoorden, te beginnen met hun introductie die je hieronder kunt lezen.

Als we het over “de economie” hebben, dan is het al lange tijd noodzakelijk om op zijn minst een basiskennis van China te hebben. In de afgelopen jaren is dat alleen maar onvermijdelijker geworden. Vandaag de dag is het niet overdreven om te stellen dat er bijna geen politiek gesprek meer mogelijk is zonder dat er “gewicht” moet worden gegeven aan wat we de “Chinese kwestie” noemen – die eigenlijk een reeks vragen is met betrekking tot het huidige karakter van de Chinese staat, de sociale strijd die in het land bestaat, de vooruitzichten van de Chinese economie, de veronderstelde neergang van de Amerikaanse hegemonie, de rol van Chinese investeringen in arme landen, de impact die dit alles zal hebben op het milieu, enzovoorts. Dit is het duidelijkst in de media, waar een bepaald clickbaitgenre van duister sinofuturisme zijn intrede heeft gedaan. Hier worden klassieke oriëntalistische tropen van het “gele gevaar” omgevormd tot mythen over een almachtige totalitaire staat die de wereld wil koloniseren met zijn supersterke staatsindustrieën en zijn massale bevolking, gehersenspoeld tot een onnadenkend nationalisme. Je kent het genre waarschijnlijk wel.

China-dossier
– Vijf veel gestelde vragen over China (2025). Introductie.
– Verzet en onderdrukking van arbeiders in China. (2025)
– Arbeidsmigranten in Hongkong organiseren zich, deel 1 en deel 2. (2025)
– China en de wereld – een inleiding voor activisten. (2023) Hoofdstuk 1. Leven in China, 2. Het politieke systeem van China, 3. Het economische systeem van China, 4. Sociale bewegingen in China, 5. Economische en militaire opkomst, 6. China en de planeet en een reactie erop.
– Aantekeningen voor een kritiek op het maoïsme (2021). Deel 1 en deel 2.
– China (2012-2015): protesteren met opvallend succes, economische stagnatie, dissidentie en sociale strijd, Media, mensenrechten en de manipulaties van de macht.
– Stakingsgolf van 2010 (2011): achtergrond, twee presentaties en verslagen daarvan.
– Leven en strijd van Chinese arbeidsters (2009): boekrecensie, twee infobijeenkomsten en de vertaalde brochure “Onlusten in China”.
– Boekrecensie “Wilde Zwanen” (1993).

In de kern zijn deze mythen geprojecteerde angsten over het dagelijks leven in de landen waarvan de heersende klasse de top van de imperiale hiërarchie vormt, zoals de Verenigde Staten, waar al een veel omvangrijkere politiestaat bestaat, gevoed door gewelddadige en virulente vormen van nationalisme. Die feitelijk bestaande politiestaat heeft al de “totalitaire” kenmerken die de media met China associëren, waaronder een uitgebreid “sociaal kredietsysteem” (in de vorm van het gecombineerde strafblad en kredietregister) dat systematisch tegen de armen is gericht, het grootste gevangenisapparaat in de geschiedenis van de wereld en het vermogen – of liever gezegd het enthousiasme – om bijna dagelijks buitenwettelijke moorden te plegen, vooral op etnische minderheden. Op dezelfde manier worden massale opstanden in de gedeïndustrialiseerde steden neergeslagen met politie-inzet op militaire schaal, en dat terwijl het eigenlijke leger – de VS heeft de grootste imperiale macht in de geschiedenis – op elke oceaan patrouilleert met zijn vloten en elk continent vanaf zijn talloze bases controleert, de aarde in de gaten houdt met zijn satellieten die raketten geleiden en dat regelmatig samenwerkt met gelieerde defensie- en inlichtingendiensten om staatsgrepen (zo niet regelrechte invasies) te plegen tegen oppositionele regeringen.

Maar sensatiepropaganda is niet de enige bron van verkeerde informatie over China. Het is immers normaal voor mensen die zich politiek machteloos voelen om verre voorbeelden aan te grijpen, die ze dan demoniseren tot totalitaire dystopieën (waardoor hun eigen leven in vergelijking beter lijkt) of idealiseren tot geweldige utopieën (waardoor ze hoop krijgen dat er een positieve kracht is in een verder duistere wereld). Voor China is dit niets nieuws. Al sinds Marco Polo hebben de staatsbestellen van het vasteland van Oost-Azië dit doel gediend voor Europeanen en hun koloniale afstammelingen. Sommigen projecteren hun angsten op China, anderen projecteren hun hoop. Degenen die bang zijn voor China en het afschilderen als een duister, totalitair rijk, hebben over het algemeen een chauvinistische houding ten opzichte van de rest van de wereld en maken gebruik van voor de hand liggende oriëntalistische stijlfiguren. Maar degenen die al hun hoop op China vestigen, zijn niet veel beter. Zelfs als ze op het eerste gezicht minder conservatief lijken, bouwen ze een even racistische karikatuur op om van een afstand te aanbidden, waarbij ze oppervlakkige aspecten van de Chinese cultuur fetisjeren en dit exotische beeld van een zogenaamd “socialistisch” China gebruiken als hulpmiddel in hun lokale politieke gevechten. Ironisch genoeg vervangt dit beeld vervolgens de stemmen die deze aanhangers juist proberen te promoten: die van de Chinese bestuurders en politieke theoretici die betrokken zijn bij wat zonder twijfel een van de belangrijkste staatsopbouwprojecten in de geschiedenis van de wereld is. In alle gevallen is het algehele effect dat er een fata morgana over de horizon van de wereld wordt neergezet, die verhult wat er in de verte zou kunnen naderen.

Chuang’s oprichtingsdoel was daarentegen om dergelijke illusies te doorbreken. We proberen om een heldere kijk te geven op China zoals het werkelijk bestaat, en de vele stemmen te vertalen van degenen die betrokken zijn bij de sociale strijd in het land zelf. Dit alles om waarschijnlijke toekomsten in zicht te houden, en op een of andere manier bij te dragen aan het wereldwijd opnieuw aanwakkeren van het communisme. Dit heeft noodzakelijkerwijs complexe, vaak esoterische verbintenissen met theorie en geschiedenis met zich meegebracht. Maar in wezen gaat het project niet over het produceren van communistische theorie. We beschouwen dit gewoon als een noodzakelijke stap in het opbouwen van substantiële banden van internationale solidariteit. Per slot van rekening is communisme een politiek van actie. Het kan niet gereduceerd worden tot een kwestie van individueel geloof of marxistische exegese, want zo verstikt zijn vitale kracht. Met andere woorden, wil de communistische theorie communistisch blijven, dan kan ze niet opgesloten worden in de gouden gevangenis van het academisch onderzoek. Ze moet van de bladzijde worden losgerukt en in het vuur en vlees van de wereld worden gezet. Ons doel is niet om een theoretisch bouwwerk op te bouwen, maar om macht op te bouwen.

Communisme is altijd een internationaal project geweest, ontworpen om de grenzen die ons verdelen te overbruggen. Het is ook een politiek van onderop en niet het domein van elitetheoretici. Om impact te hebben, moet theorie vertaald worden in de volkstaal en versierd worden met aantrekkelijke, toegankelijke reclame. Het maakt niet uit hoe gelijk je hebt, als niemand luistert. Elke theoreticus is ook verplicht om een effectieve leraar, vertaler en overbrenger van kennis te zijn. In ons geval betekent het feit dat China steeds centraler komt te staan in zelfs de meest alledaagse politieke gesprekken dat de tijd voor ons is aangebroken om te helpen bij het produceren van eenvoudige, handige en gemakkelijk reproduceerbare samenvattingen van het communistische perspectief op China.

Daarom starten we een doorlopende blogreeks waarin we reageren op veelgestelde vragen over China. Dit zijn het soort vragen die iedereen met enige kennis van China met enige regelmaat gesteld zal krijgen. Op een bepaald moment zouden ze beperkt zijn gebleven tot politieke of academische milieus. Hoewel sommige van de vragen die we hier presenteren nog steeds vooral te horen zijn in deze meer gespecialiseerde sferen, is het ook gebruikelijker geworden om veel van deze vragen gesteld te horen worden in de massamedia, of opgeworpen te krijgen in alledaagse sociale interacties. De antwoorden die we hier geven, zijn dus niet gericht op “links”, maar zijn bedoeld voor algemeen gebruik. Ze zijn allemaal beschikbaar in het Chinees en het Engels. De meeste zijn collectief opgesteld, maar sommige vragen hebben specifiek betrekking op de ervaringen van onze Chinese leden. In deze gevallen hebben we het collectieve antwoord opgesplitst in individuele stemmen, waarbij we vaak ook andere Chinese kameraden hebben gevraagd om hun zegje te doen.

Chuang

(Dit artikel verscheen eerder op de website Chuang.)