Alevitisch Nieuws 8 (29 augustus – 26 september)

Een bloemlezing van de berichten op de Facebook-pagina “Alevitisch Nieuws” van 29 augustus tot en met 26 september.

6 september – Duitse alevieten winnen zaak tegen Perinçek

Eind 2020 erkende de Duitse deelstaat Nordrhein-Westfalen de Federatie van Alevitische Verenigingen in Duitsland (AABF) als formele vertegenwoordiger van de alevitische geloofsgemeenschap. Daarop publiceerde het ‘nationaal-linkse’ Turkse dagblad Aydınlık een smadelijk hoofdartikel met de kop “De PKK raakt uitverkocht, maar we hebben wel een AABF” (foto). Het dagblad, spreekbuis van de Turkse Vaderlandpartij (VP) van Doğu Perinçek, beweerde daarin dat de Duitse alevitische federatie “bekend staat om haar nauwe banden met de PKK” en dat ze een instrument zou zijn in de handen van de “imperialistische Duitse staat” gericht tegen de Turkse belangen.

Daarop startte de AABF een rechtszaak tegen Aydınlık. De Duitse alevieten zijn recentelijk in het gelijk gesteld. In een verklaring viert de federatie haar overwinning en noemt Perinçek openlijk “racistisch en fascistisch”. De marginale Perinçek-beweging is een voormalig maoïstische stroming die vandaag de dag fungeert als een kleine, maar ergerniswekkende bondgenoot van het Erdoğan-regime. Een uitgebreid Nederlandstalig artikel over de achtergronden van deze ‘nationaal-linkse’ beweging kun je hier lezen.

7 september – Kenanoğlu stelt vragen over schrijn Hacibektaş

Het alevitische parlementslid Ali Kenanoğlu (HDP) heeft schriftelijke vragen gesteld aan minister Ersoy (Cultuur en Toerisme) over een plaat die is aangebracht op een muur van de schrijn van Hacı Bektaş Veli in het plaatsje Hacıbektaş. Op de plaat wordt aangegeven dat het gebouw op de voorlopige werelderfgoedlijst van UNESCO staat, maar daarbij wordt de term “schrijn” (“dergah” in het Turks) gemeden en het woord “külliye” gebruikt. Hacı Bektaş Veli leefde in de dertiende eeuw en is een van de belangrijkste heiligen in het alevitisme.

Kenanoğlu (foto) windt zich op over de karakterisering van de schrijn als “külliye”. Een “külliye” is namelijk een gebouwencomplex waarin een moskee centraal staat. Alevieten spreken steevast van een schrijn (“dergah”). Dat is ook de juiste term omdat het complex is gebouwd rondom het graf van Hacı Bektaş Veli. Bovendien zien alevieten de moskee niet als hun gebedshuis. Er staat wel een moskee bij de schrijn in Hacıbektaş, maar deze is pas in 1834 op last van de Ottomaanse sultan gebouwd. In 1925 is de schrijn overigens door de Turkse regering gesloten, om in 1964 heropend te worden als museum. Alevieten eisen al jaren de teruggave van de schrijn aan de alevitische gemeenschap.

Kenanoğlu vermoedt dat de term “külliye” bewust is gekozen door de minister als onderdeel van het gevoerde soennitische assimilatiebeleid tegenover alevieten. De Turkse staat erkent het alevitisme en zijn gebedshuizen (cemhuizen) niet. Het parlementslid eist dat de plaat wordt verwijderd.

9 september – Aynur Doğan wint Womex Award 2021

De in Dersim geboren Koerdisch alevitische vocaliste Aynur Doğan heeft de prestigieuze muziekprijs Womex 2021 Artist Award toegekend gekregen. Womex is een internationale organisatie die wereldmuziek promoot. In een persverklaring zegt Womex: “De prijs is toegekend aan Doğan vanwege haar langdurige toewijding aan het behoud en de innovatie van de Koerdische en alevitische cultuur en vanwege de hoge artistieke integriteit die ze aan de dag legt in een context van politieke druk. Daarmee is ze een rolmodel voor iedereen die zingen tegen diegenen die zangers willen laten zwijgen.”

Aynur Doğan (1975) vluchtte in 1991 vanuit Dersim naar Istanboel vanwege de toenemende politieke repressie in haar geboorteregio. Vanuit Istanboel is ze gevlucht naar Nederland. Naast haar eigen liederen zingt ze eeuwenoude Koerdische en alevitische liederen uit Dersim. Haar eerste album kwam in 2002 uit.

15 september – Haat tegen alevieten in vertalingen

In Turkije is ophef ontstaan nadat is gebleken dat bij de Turkse vertaling van Vladimir Nabokovs roman “Lolita” het woord “incest” is vertaald als “kızılbaşlık”. Het gaat om een vertaling uit 1982 van de hand van vertaler Fatih Özgüven. “Kızılbaş” betekent letterlijk “roodhoofd” en wordt door niet-alevieten gebruikt om alevieten te beledigen. Alevieten gebruiken de term als geuzennaam.

Özgüven heeft inmiddels zijn excuses aangeboden aan de alevitische gemeenschap en verklaard dat hij de schaamte nog altijd bij zich draagt. De vertaler benadrukt dat vanaf de tweede druk (1988) de pijnlijke fout is rechtgezet. Uit verder onderzoek is gebleken dat deze hatelijke vertaling al veel eerder is toegepast. In 1947 is bij de Turkse vertaling van “Lolita” “incest” voor het eerst als “kızılbaşlık” vertaald. Saillant detail: de roman is destijds vertaald onder auspiciën van het Turkse ministerie van Onderwijs. Ook is gebleken dat in de Turkse vertaling van Bertrand Russells “Why I am not a christian” “incest” eveneens als “kızılbaşlık” is vertaald door vertaler Ender Gürol.

Onderdeel van het eeuwenoude vertoog van haat tegen alevieten op de Balkan en in Anatolië is de absurde beschuldiging dat zij incestueuze handelingen plegen tijdens hun religieuze ceremonieën.

16 september – Oproep slachting onder alevieten onbestraft

Een rechtbank in Istanboel heeft vandaag een twittergebruiker vrijgesproken die twee jaar geleden had getweet: “Wij willen een slachting onder alevieten #Alevi” (foto). De bewuste twitteraar, Mahmut Ekinci, verklaarde voor de rechter “een grapje” te hebben gemaakt. De rechtbank vond deze verklaring afdoende en Ekinci kon straffeloos naar huis.

De advocaat van de klagende partij, Aysemin Gülmez, reageerde verbijsterd. Ze waarschuwde de rechtbank dat geen enkele aleviet zich zal laten overtuigen door de argumenten voor vrijspraak. Gülmez vroeg zich ook hardop af of burgers die worden vervolgd wegens vermeende belediging van president Erdoğan ook zullen worden vrijgesproken wanneer ze verklaren “een grapje” te hebben gemaakt.

26 september – Alevitische koepels eisen aftreden burgemeester Isparta

Zeven alevitische koepelorganisaties, waaronder de Europese confederatie (AABK), eisen het aftreden van burgemeester Şükrü Başdeğirmen van Isparta (foto). De AKP-burgmeester misdroeg zich afgelopen zaterdag tijdens de plechtige opening van een nieuw cemhuis in de stad.

Tijdens de opening hield Gani Kaplan, voorzitter van de Pir Sultan Abdal Culturele Vereniging (PSAKD), een toespraak waarin hij kritiek leverde op Diyanet en gelijke burgerrechten eiste voor alevieten. De bij de opening aanwezige burgemeester Başdeğirmen verstoorde daarop Kaplans speech, waarbij hij schreeuwend de PSAKD-voorzitter beledigde en bedreigde. Daarop weigerden alle andere alevitische sprekers nog het podium te betreden.

Alevitische organisaties eisen nu het aftreden van de AKP-burgemeester. Ze vinden dat hij de alevitische gemeenschap heeft gekleineerd en met zijn agressieve houding de geweldscultuur in Turkije tegen alevieten heeft gestimuleerd.