Algemene staking in India

India beleefde gisteren een algemene staking. Daarmee kwamen elf vakbondsfederaties in actie voor eisen als een hoger minimumloon, een landelijk sociale zekerheidsfonds voor ongeorganiseerden, pensioenzekerheid, geen uitbesteding/outsourcing van werk, en gelijke arbeidsvoorwaarden en lonen voor mensen met losse contracten. Tevens was de actie een protest tegen prijsstijging. De eisen drukken ongenoegen uit van arbeiders met het regeringsbeleid. Maar het zou verkeerd zijn om hier een actie van arbeiders zelf in te zien, althans niet in de zin dat arbeiders aan de touwtjes van hun protest trekken. De werkelijkheid is complexer, cynischer ook. De staking verklankt ongetwijfeld arbeiderswoede, maar op indirecte wijze, en schakelt die tegelijk in ten bate van de positie en ambitie van vakbondsbestuurders en politici.

Belangrijk is de actie echter wel. “Voor het eerst hebben alle grote vakbonden samen een protest tegen het anti-werkbeleid van de regering”, zo zei een leider van een van die vakbondskoepels, de All-India Trade Union. Zoiets is inderdaad opmerkelijk, want de vakbeweging in India is grondig verdeeld, langs partijpolitieke lijnen. Je hebt bijvoorbeeld het INTUC, verbonden aan de Congrespartij, je hebt AITUC, verbonden aan de Communistische Partij van India, de CITU, verbonden aan de Communistische Partij van India – Marxistisch; en zelfs een aan de uiterst rechtse BJP verbonden Bharatiya Kamgar Sena. Zo zijn vakbonden tegelijk methoden voor politici om steun onder arbeiders te bouwen en te mobiliseren.

Voor een onafhankelijke arbeidersstrijd is zoiets een obstakel. Dat die vakbonden nu één stakingsdag houden, is op zich natuurlijk beter dan elke vakbond een eigen actie: het maakt het ontstaan van banden tussen arbeiders van verschillende politieke binding makkelijker, en verzwakt daarmee het belang van die politieke binding. Maar de grote greep die de partijpolitiek op de vakbondswereld – en indirect dus op arbeiders – heeft, is daarmee nog niet weg. Overigens gaat het bij die twee communistische partijen niet om erg radicale organisaties. Het zijn feitelijk sociaal-democratisch geworden partijen, die plaatselijk soms meebesturen, daarbij ondernemers tegemoet komen, soms botsen met hun aanhang, en afgezien van veel rode vlaggen en dergelijke nauwelijks nog ideologische veren hebben die ze af kunnen schudden.

Het vakbondsprotest is, hoe ingekapseld en aangestuurd van hogerhand ook, op zich zeker wel terecht. Arbeiders in India hebben te maken met corruptie, armoede, bestaansonzekerheid en met prijsstijgingen vanwege een inflatie, die weliswaar eind vorig jaar zakte naar 7,5 procent, maar die de jaren ervoor meestal rond 9 procent bedroeg. De corruptie was vorig jaar keer op keer een steen des aanstoots bij veel mensen. Een tijdlang trok een campagne daartegen onder Anna Hazare veel aandacht. Die hield herhaaldelijk een hongerstaking om de regering tot steviger wetgeving te bewegen, en bracht daarmee af en toe duizenden sympathisanten op de been. Steeds trad de politie met grof geweld op tegen deze acties. Maar heel principieel en positief zagen die protesten er ook niet uit, de leider ervan had indirect ook partijpolitieke bindingen, met uiterst rechts nog wel. En de leegheid van zijn maag leek tijdens zijn acties vaak meer dan gecompenseerd door de volheid van zijn ego. Dat zijn acties een brede en terechte onvrede aan de oppervlakte brachten, is evengoed wel waar.

De staking van vandaag stuitte bij de regering op voor de hand liggende afkeuring. “Een algemene staking is zinloos, omdat het leidt tot grote verliezen voor de schatkist”, aldus de minister van arbeid, Kharge. Hij had de bonden ook tot gesprekken opgeroepen. “We zijn niet klaar om zo’n ritualistische verklaring van de regering te overwegen”, zeiden de bonden. Stoere taal, maar duidelijk onderdeel van een proces van overleg en compromis, waarin de vakbonden zich als geschoffeerde onderhandelingspartners gedragen. De klacht is dat het regeringsverzoek om te onderhandelen wel erg laat kwam. Het is alsof je minister Henk Kamp en Agnes Jongerius hoort kibbelen over de pensioenen. Tegen onderhandelen zijn die vakbondsbestuurders dan ook helemaal niet, en voorvechters van zelfstandig bevochten arbeidersrechten evenmin.

De effectiviteit van de staking wisselde, met sterke regionale verschillen. In Mumbai lag de financiële sector goeddeels stil. In deelstaten waar de communistische partijen sterk zijn vonden wegblokkades en dergelijke plaats. Maar in New Delhi, waar de banken ook dicht waren, reed het openbaar vervoer, net als trouwens in Mumbai. In Haiderabad waren botsingen tussen linkse demonstranten en de politie. Binnenkort zullen er wel meer berichten komen over de impact en het verloop van de staking.

Hoe het verder gaat? Vandaag gaan de arbeiders weer aan het werk, morgen wordt er wellicht weer ‘constructief overleg gevoerd’. Je hebt immers geen windmolens nodig om er toch een poldermodel op na te kunnen houden. Dit soort stakingsdagen zijn in India ook helemaal niet uniek, al is de samenwerking tussen vakbondskoepels dat dus wel. De staking is maar liefst de veertiende algemene staking sinds ook in India neo-liberaal beleid wordt doorgevoerd. Om een idee van de omvang te geven: een eerdere algemene staking, in 2005, zag maar liefst 50 miljoen deelnemers, en zulke aantallen zouden ook gisteren wel eens in staking kunnen zijn geweest. Hoe indrukwekkend ook, het zijn toch vooral manieren voor vakbondsbestuurders om regeringen onder druk te zetten door te dreigen, door de kracht van arbeiders te laten zien. Dat is nog iets anders dan dat arbeiders hun kracht daadwerkelijk en onder eigen zeggenschap inzetten op tijden en manieren die ze zelf willen, en niet als deel van een steekspel tussen bureaucratische bestuurders en politieke functionarissen. Maar, als arbeiders in dit soort stakingen iets van hun eigen kracht beginnen te voelen, en als ze daarin banden met mede-arbeiders vormen die haaks staan op de greep van partijpolitiek en bureaucratisch vakbondsbestuur, dan kan ook de staking van gisteren toch de klassenstrijd die arbeiders ook in India voeren ten goede komen.

Peter Storm
Maker van het weblog Rooieravotr

Bronnen:
– “Massale staking in India” (Nu.nl)
– “India: striking for workers’rights” (Fifthinternational.org).
– “Millions of Indian workers strike for rights” (Aljazeera.com).
– “All-India strike hits banking, transport services” (Hindustantimes.com).
– “Anti-corruption campaign fails reality check” (Aljazeera.com).
– “Indian working class flexes its muscles” (Marxist.com).