Het anti-racisme van Gloria Wekker springt niet ver genoeg

Ik beluisterde via het internet de conferentie van professor Gloria Wekker in het Kaaitheater over “white innocence”. Vrijwel met alles wat ze zegt, ga ik akkoord. En dat vrijwel alles slaat op de vreemde mix van onwetendheid, verdringing en bewuste ontkenning door “witte” mensen van de materiële voordelen die slavernij en kolonialisme “het noorden” opbrachten, en hoe dat gepaard gaat met gevoelens van “superioriteit” tegenover de volkeren die deep down under werden geëxploiteerd. Helemaal mee eens. Het klinkt me zelfs banaal in de oren, ik ben dan ook al drie decennia bezig met mensen te herinneren aan het koloniale verleden van België en zijn buurlanden. Even pertinent is de aandacht vestigen op de micro-agressies waaraan niet-witte mensen vrijwel permanent worden blootgesteld, en die zijn ingegeven door monoculturele, xenofobe en/of racistische opvattingen en houdingen, diep ingesleten in onze samenlevingen en waar we allemaal, willen of niet, op een of andere manier dragers van zijn. Prima. Al is het niet zo dat er op het discours van Wekker niets aan te merken valt: ze verschaft geen inzicht in hoe onze “witte” samenlevingen in het noorden moeten geanalyseerd worden als een reeks van klassenmaatschappijen waarin niet iedereen op dezelfde manier van die exploitatie heeft geprofiteerd, en evenmin komen we te weten hoe dat superieur besef verschillend inwerkte op verschillende sociale groepen en hoe daartegen is gestreden en nog wordt gestreden. Wekker brengt een louter beschrijvend discours. Het blijft een analyse aan de oppervlakte, gefocust op microrelaties en gevangen in een moreel en etnisch-cultureel frame, zonder een inbedding in een historische analyse van macht en krachtsverhoudingen tussen groepen en klassen.(Binnenkort kom ik daarop terug, met een historisch-materialistische analyse.) Hier ga ik in op slechts één problematisch aspect van Wekkers visie. Wat opvalt aan haar conferentie in het Kaaitheater, is dat ze tijdens die volle twee uur met geen woord rept over de rol van het actuele imperialisme in de handhaving van dat “witte” superioriteitsdenken. Met geen woord. Het voortwerken van racistische denkbeelden uit de koloniale tijd in onze collectieve psyche en zoals die worden veruitwendigd in de publieke ruimte zijn natuurlijk problemen die moeten worden geanalyseerd en aangeklaagd. Het kolonialisme werkt vandaag door, zoveel is zeker. Maar het volstaat niet, hoe goed op zich ook, om met pedagogie en acties rond standbeelden van Leopold II en pleidooien voor Lumumbastraten het racisme uit de wereld te helpen. Er is immers een krachtiger drijfveer van racistische denkbeelden en houdingen dan ons koloniaal verleden aan het werk, en dat schijnt Wekker te ontgaan.

Ludo De Witte in Het anti-racisme van Gloria Wekker springt niet ver genoeg (Dewereldmorgen)