#Beeldenstorm: 1 monument, 2 vuilniszakken en een hele reeks racistische huilebalken

Iets na 11:00 uur op maandag 30 mei deden wij twee vuilniszakken om een drietal koloniale beeldjes in een parkje in Leiden. Twee dagen later kwam de gemeente erachter. Die liet de zakken stante pede verwijderen, stapte op hoge poten naar de pers en bracht een reeks extreem-rechtse zieltjes aan het huilen met een verhaal over vermeend “vandalisme”.

De gemeente zei direct aangifte te gaan doen, maar kwam daar later op terug toen bleek dat de beeldjes helemaal niet beschadigd waren. Wij moesten onze “boodschap op een andere manier uiten”, zo vond de gemeente, en we konden altijd met hen in gesprek gaan hierover. Veel zin heeft zo’n gesprek voor ons niet, tenzij de gemeente graag mondeling wil doorgeven wanneer ze nu eindelijk de beeldjes van de koloniale moordenaars gaat verwijderen.

Indonesiërs als daders

De uiterst rechtse Federatie Indische Nederlanders mocht vervolgens bij de lokale omroep Sleutelstad haar zegje komen doen. Net als de gemeente repte men met geen woord over de inhoud van onze kritiek, over de 100.000 Indonesiërs die tijdens de bevrijdingsoorlog door Nederlandse soldaten zijn vermoord.

“Niemand wil terug naar de koloniale tijd. Deze monumenten zijn bedoeld voor de slachtoffers die zijn gevallen”, zei Micha’el Lentze van de federatie. De soldaten gingen om de Nederlanders te beschermen die daar woonden, meende hij te weten. Die “en masse werden afgeslacht” door Indonesiërs en dat had “niet zoveel met kolonialisme of koloniale oorlog te maken”. Voor de federatie bestaan de Indonesiërs alleen als daders. En waren alle slachtoffers Indische Nederlanders. Er is best veel aan te merken op het eerder dit jaar verschenen onderzoeksrapport “Onafhankelijkheid, dekolonisatie, geweld en oorlog in Indonesië 1945-1950”, maar het zou beslist geen kwaad kunnen als de leden van de federatie eens kennis namen van het Nederlandse oorlogsgeweld destijds.

Rechts roept vaak dat we zuinig moeten zijn op de koloniale beelden opdat we ons de geschiedenis herinneren. Alsof het initiatief tot zulke beelden genomen is door lokale historische verenigingen die vrezen dat we anders ons verleden vergeten. Alsof we geen geschiedenisboekjes en musea hebben. En alsof de Tweede Wereldoorlog al bijna uit ons collectieve geheugen verdwenen is omdat er geen beelden staan van Duitse soldaten.

Irrelevant

Maar de federatie is er tenminste eerlijk over. Het monument staat er “om mensen die gevallen zijn te herdenken en eer te bewijzen”, zei Lentze. “Omdat het voor veel mensen een emotionele waarde heeft.” Maar de verwrongen emoties van de achterban van de federatie zijn geen argument om ons park te laten domineren door racistische beeldjes. En wat over de emoties die Indonesiërs zullen voelen bij het zien van de beeldjes ter ere van de moordenaars van hun voorouders? Die gevoelens doen er voor de federatie volstrekt niet toe. Indonesiërs werden tijdens de koloniale onderdrukking door vrijwel alle Nederlanders inferieur geacht en hun gevoelens irrelevant. En voor de federatie is dat kennelijk nog steeds zo.

“Doorbraak is een anonieme groep”, beweerde Lentze ook. “Ik denk dat het goed is dat deze mensen uit de anonimiteit worden gehaald, want ze moeten gewoon verantwoording afleggen voor dit soort daden.” Natuurlijk wist hij best dat we gewoon woordvoerders en een openbaar adres hebben, maar het ging hem erom een negatief beeld van ons neer te zetten. Aansluitend stelde huisjesmelker Wybren van Haga van de extreem-rechtse partij Belang Van Nederland (BVNL), met wie de federatie kennelijk erg korte lijntjes heeft, snel Kamervragen. Daarin roept hij de minister van Justitie op om Doorbraak te verbieden. Hij wil ook “weten hoe politie en Justitie verder gaan ingrijpen om dit zooitje ongeregeld een halt toe te roepen (…) nu vernielzucht de nieuwe mores is bij doorgeslagen woke-fanaten?”. Veel meer dan een goedkope scheldpartij is het niet, maar de Telegraaf en Telegraaf-dochter Leidsch Dagblad maakten er graag gebruik van voor hun krantenkoppen.

Vergeefse intimidatiepogingen

Mislukte VVD-er Van Haga was niet de enige die ons uitschold en bedreigde. Een hele reeks Twitter-fascisten deed ook verwoede, maar vergeefse pogingen om ons te intimideren. We zullen hier de ergste opmerkingen achterwege laten, maar we werden onder meer uitgemaakt voor “raddraaiers”, “tuig”, “vandalen”, “linkse criminelen” en “imbecielen”. Sommige reacties spraken elkaar tegen, leek het. Voor de een waren we namelijk een “tering anarchist” en voor de ander “marxistische idioten”, en eerlijk gezegd weten we het zelf ook niet precies: we hebben in beide politieke stromingen wel enige wortels. We zouden ook “levensgevaarlijk” zijn, “een gevaar voor onze democratie” vormen, Nederland haten en “door de media gepamperd” worden. “Pak ze op”, werd er geroepen, en we verdienden van de een “jarenlange opsluiting” en van een ander moesten we “de cel in met alleen water en brood”. Kritiek op kolonialisme maakt wat los.

In lijn met de frames van de bij PowNed lopende vierdelige documentaire-serie “Ik woke van jou”, werd onze strijd gedepolitiseerd door te doen alsof het gaat om psychologische problemen waar Doorbrakers persoonlijk mee worstelen. Actievoerders als wij zouden “onvrede over de persoonlijke situatie” hebben en die “negativiteit projecteren op de omgeving”, terwijl er in werkelijkheid helemaal niets aan de hand zou zijn.

Anderen meenden dat we lui waren en niets te doen hadden. “Ga toch werken”, werd ons herhaaldelijk toegevoegd. De reaguurders haten het kapitalisme intens, voelen zich erin gevangen en zich compleet machteloos, en haten daarom iedereen waarvan ze vermoeden dat die zich er lekker wel aan zou weten te onttrekken. Zo reageert gezagsgetrouw Nederland nu eenmaal op mensen die een ander geluid durven te laten horen: “Heb je geen baas?” En wanneer iemand de tijd neemt om hun park racisme-vrij te maken, roepen ze: “Je bent lui!” Het kapitalistische arbeidsethos zit er zo ontzettend diep ingestampt.

Graantje

Terug naar de parlementaire politiek. De Leidse VVD wilde vanzelfsprekend niet achterblijven bij concurrent BVNL, en probeerde snel ook nog een graantje mee te pikken. Raadslid Alyssa Voorwald kondigde aan om er donderdag 9 juni in de raad op terug te komen. Ze wil dat de gemeente alsnog aangifte doet van vandalisme, ook al was daar volgens diezelfde gemeente geen sprake van, want anders “wordt een signaal afgegeven dat vandalisme wordt beloond”, twitterde ze volkomen onnavolgbaar. “Boosheid is nooit een reden om spullen te vernielen”, berichtte ze eerder al. Via social media vielen velen haar bij met opmerkingen als “van andermans spullen blijf je af”. Dat heel het kolonialisme, dat de geëerde Leidse soldaten met moorddadig geweld gingen verdedigen, één grote roof van “andermans spullen” was, is natuurlijk de olifant in de kamer, het grote taboe in ons nog steeds niet gedekoloniseerde land. Overigens: dekoloniale activisten typeren als boze mensen die handelen uit emoties, en daarmee jezelf impliciet tot rationeel en redelijk benoemen, heeft op zichzelf diepe wortels in koloniaal en racistisch denken.

Naast alle scheldpartijen en bedreigingen kregen we via social media ook allerlei reacties binnen die niet direct fascistisch waren, maar die er wel van getuigden hoe dominant dat koloniale denken nog steeds is, bijna 77 jaar na de Indonesische onafhankelijkheid.

Dienstplichtigen

Zo werd er beweerd dat die beeldjes ons culturele verleden vertegenwoordigen, dat we die oorlog inmiddels hebben verwerkt en dat we er dus verder niet over moesten zeuren. Maar wanneer en hoe heeft die verwerking dan precies plaatsgevonden? Hadden we die oorlog en de 350 jaar bezetting daadwerkelijk verwerkt, dan zouden we niet langer koloniale moordenaars eren met beelden, dan zouden we hun slachtoffers een gezicht hebben gegeven en voor hen beelden hebben neergezet, en belangrijker: dan hadden we herstelbetalingen gedaan!

Ook werd er beweerd dat met de beeldjes slechts dienstplichtigen herdacht werden, en geen goedkeuring werd gegeven aan de oorlog die Nederland voerde tegen de Indonesiërs die vrijheid wilden. Maar die gedwongen soldaten waren wel medeplichtig aan massale moordpartijen. Dat geweld moeten we veroordelen, daar kunnen we niet neutraal in staan. En dat willen degenen die de beeldjes hebben neergezet ook helemaal niet, want ze plaatsten er het koloniale ereteken “orde vrede” op. Twee veelzeggende woorden waarmee destijds gepoogd werd om de militaire moordcampagnes te rechtvaardigen.

Ook bracht iemand ter verdediging van de dienstplichtigen in dat ze “weinig nieuws kregen te horen/lezen. Als ze konden lezen. Een radio hadden op het moment dat ze tijd hadden om naar de radio te luisteren. Na de oorlog moest er veel puin geruimd. Eten gezocht. Schoenen.” Dat zal best allemaal, hoewel ook toen al bijna iedereen in Nederland kon lezen. De omschrijving die zo gegeven werd van die ‘arme’ dienstplichtigen gaat waarschijnlijk meer op voor de slachtoffers van de mannen die in het park op een voetstuk gezet worden. Nederland heeft hun land leeggeplunderd, honderden jaren lang, en de bevolking onderdrukt en uitgebuit. En slechts enkele Indonesiërs kregen onderwijs, op het laatst, voornamelijk om beter dienstbaar te kunnen zijn aan de koloniale bezetters. Het is echt absurd hoe velen in Nederland nu zo hun best doen om zich in te leven in die ‘zielige’ massamoordenaars, en totaal niet in hun slachtoffers. Dat toont dat de racistische denkwijzen van de koloniale tijd nog lang niet verleden tijd zijn.

Weigeraars

Wat verder gemakshalve vergeten wordt, is dat er massale protesten waren toen de troepen gezonden werden en dat veel dienstplichtigen besloten niet te gaan. Die hebben vaak hun hele verdere leven voor hun dappere keuze moeten boeten. Als er al een beeld voor dienstplichtigen had moeten staan, dan had het voor die dienstweigeraars moeten zijn. Maar wat er eigenlijk moet komen is een beeld voor de meer dan 100.000 Indonesische slachtoffers van die ‘gewone Leidse jongens’ en hun collega’s.

Ook werd er gevraagd wie we met onze actie willen treffen. Moeten we niet bij de staat zijn? Bij het leger? Nee, we willen sowieso niemand ’treffen’. Wat we willen is geen militaire koloniale propaganda en racisme in ons park. En dat is precies waar noch de gemeente, noch de politici, op in zijn gegaan: dat de beeldjes super problematisch zijn. Het enige waar men over wil praten is ‘vandalisme’, en zodra daar geen sprake van bleek te zijn, stond men met de mond vol tanden. Want kolonialisme en racisme zijn nog steeds onbespreekbaar in Leiden. Of beter: de gemeente wil graag dat we praten over racisme als een individueel probleem, als een kwestie van onze onderlinge communicatie. Maar erkennen dat men er zelf elke dag weer voor kiest om een racistisch monument te laten staan in onze publieke ruimte, in een park waar ook kinderen spelen, daar is men niet toe bereid. Niet toen het beeld werd neergezet, en bijna 25 jaar later, na onder andere de massale Black Lives Matter-protesten en het genoemde onderzoeksrapport, nog steeds niet.

Campagne

We zijn blij met alle aandacht van de gemeente en de rechtse politici. Zij hebben goed bijgedragen aan de bekendheid van onze actie en campagne. We hopen dat anderen in het land vergelijkbare acties willen gaan doen en dat we zo samen kunnen bijdragen aan het bewustzijn van koloniale straatpropaganda en de bijbehorende ideologie. We hopen op den duur voldoende mensen bijeen te kunnen brengen om overal in het land daadwerkelijke verwijdering van de koloniale en racistische beelden te kunnen afdwingen. We eindigden ons eerste filmpje niet voor niets met een foto van het in de haven gooien van het beeld van slavenhandelaar Colston in Bristol, tijdens een Black Lives Matter-demonstratie precies twee jaar geleden. Het beeld kwam niet terug. De gemeente maakte daar van de situatie gebruik om het beeld snel naar een museum te sturen, ongemakkelijk als men er toch al mee was. De actievoerders die later voor de rechter moesten komen, werden vrijgesproken. Goed voorbeeld doet goed volgen!

Eric Krebbers