Boek: Een ander Iran

In 2009 was Iran veel in het nieuws vanwege de gestolen verkiezingen en de daaropvolgende massale demonstraties en rellen. De fundamentalistische regering van Iran heeft de macht stevig in handen, maar weet toch niet te voorkomen dat van onderop steeds opnieuw golven van verzet opkomen. In zijn boek “Een ander Iran”, geschreven voordat de recente protesten uitbraken, laat Peyman Jafari zien dat het democratische en linkse verzet in Iran een lange strijdbare geschiedenis heeft. Een geschiedenis die niet erg bekend is in het westen.

In zijn eerste hoofdstukken beschrijft Jafari de opkomst van Perzië, het huidige Iran, en de ontmoeting met het Westen en Rusland. Het leeuwendeel van zijn boek gaat echter over de twintigste eeuw. Iran blijkt een heel dynamisch land, waarin revolutie en reactie elkaar snel opvolgen. Aan het begin van de twintigste eeuw was er een sjah aan de macht die het alleenrecht op de exploitatie van olie aan de Engelsen verkocht. Hij sloot ook grote leningen af om al zijn buitenlandse reizen te kunnen betalen. Daardoor verslechterden de levensomstandigheden van veel Iraniërs. Dat leidde in 1905 tot de Constitutionele Revolutie die onder andere geïnspireerd was door de eerste Russische Revolutie in datzelfde jaar. Er werd een parlement ingesteld, maar in de jaren daarop werd het democratiseringsproces weer teruggedraaid. Na de Tweede Wereldoorlog ontstond er weer een nieuwe democratische golf, maar ook die werd om zeep geholpen, dit keer door Engeland in samenwerking met de VS. Die installeerden een nieuwe sjah, die op zijn beurt weer verdreven werd tijdens de revolutie van 1979. Een revolutie die gaandeweg overgenomen werd door de reactionaire moslimfundamentalisten die een eigen dictatuur stichtten.

Dit keer hebben de westerse machten duidelijk veel minder grip op de contrarevolutie. Dat maakt het een stuk minder overzichtelijk, zeker voor anti-imperialisten. Jafari, zelf lid van de Internationale Socialisten, lijkt in het boek terecht afstand te nemen van zowel de buitenlandse machten die zich steeds in het land willen inmengen, als van het fundamentalistische regime dat vooral de eigen bevolking terroriseert. Volgens hem zijn de westerse verhalen over de Iraanse nucleaire dreiging overtrokken, maar dat betekent zeer zeker niet dat hij gediend is van president Ahmedinejad en zijn antisemitisme. Met "Een ander Iran" heeft Jafari een zeer leesbare people's history van Iran afgeleverd. Een aanrader voor iedereen die behoefte heeft aan het achtergrondverhaal van de huidige Iraanse opstand.   

"Een ander Iran”, Peyman Jafari. Uitgeverij: Ambo, € 17,95. ISBN: 9789026321917.

Roel Nagel