Charlie Hebdo, “moslims” en hoe de vrijheid van meningsuiting te verdedigen

Begin september verscheen de anti-islamitische video “Innocence of Muslims” op het internet, en een week later ontstond daarover wereldwijd ophef, met name in moslimfundamentalistische kringen. In reactie daarop plaatste het Franse satirische weekblad Charlie Hebdo op 19 september een aantal cartoons over Mohammed, de belangrijkste figuur in de islamitische mythologie. In Frankrijk ging het een week lang nauwelijks ergens anders over. Een standpunt van Yves Coleman van het tijdschrift “Ni patrie ni frontières” (“Geen vaderland, geen grenzen”) aan het einde van die week, op 25 september.

“Als je Mohammed beledigt, is het alsof je mijn eigen moeder beledigt”.
(Een luisteraar tijdens een debat op Radio Tropic FM, 20 september 2012)

Het begon allemaal met fragmenten uit een domme video op het internet. Toen ging het satirische Franse weekblad Charlie Hebdo zich er mee bemoeien. Dat weekblad heeft altijd bekend gestaan om zijn slechte smaak, openlijk machismo, grof taalgebruik dat is bedoeld om grappig te zijn, en goedkoop anti-racisme. Deze typische Franse vorm van pseudo-anti-racisme heeft een bijzonder kenmerk: het gebruikt allerlei racistische en antisemitische cliché’s onder het voorwendsel te vechten tegen… racisme. Dat maakt haar ‘humor’ vaak ook acceptabel voor extreem-rechtsen. Een voorbeeld daarvan is de cover van het meest recente nummer van Charlie Hebdo: die laat een traditionele jood met hoge hoed zien die een rolstoel voortduwt waarin een moslim (of Mohammed?) zit. De titel is: “Intouchables 2” – wat ook de naam is van een succesvolle Franse film die, naar men zegt, anti-racistisch is. Op het eerste gezicht moedigt deze cartoon de lezer aan om te denken dat joden en moslims in Frankrijk van kritiek gevrijwaard zouden zijn, hetgeen duidelijk impliceert:
– dat katholieken (cultureel dominant in Frankrijk) veel toleranter zijn als het om blasfemie gaat dan aanhangers van de andere twee “religies van het boek”.
– dat Franse joden, zelfs al zijn ze een kleine minderheid, een machtige lobby vormen (een gedachte die ook geuit werd door de moslim-luisteraar van Tropic FM die hierboven geciteerd werd).
– dat “moslims” (1) een schrikbewind voeren met hun intellectuele terrorisme, fysieke dreiging of zelfs bomaanslagen.

Feitelijk greep Charlie Hebdo zo de verschijning van “Innocence of Muslims” slechts aan om de ‘kritische’ stroming te versterken die ernaar neigt om elke moslim als fanaticus en terrorist neer te zetten.

Vrije media

Vijftien jaar geleden werd Charlie Hebdo door de anders-globalismebeweging gezien als een van de schaarse voorbeelden van “vrije media” (volgens Serge Halimi, redacteur van het anders-globalistische maandblad “Le Monde diplomatique”). Later kwam Charlie Hebdo onder leiding van voormalig stand-up comedian en toneelschrijver Philippe Val te staan (een hoffilosoof van niemand anders dan president Sarkozy) en konden radicaal-linksen het blad natuurlijk niet meer waarderen. Maar vooral ook omdat een feministische reformist, Caroline Fourest, in Charly Hebdo schreef. Zij had kritiek op elk fundamentalisme, inclusief moslimfundamentalisme, en dus ook op Tariq Ramadan, een icoon van het anders-globalisme en een deel van radicaal-links.

Antisemitische ‘grappen’ van cartoonist Siné (die een lange ervaring met antisemitische opmerkingen had) zorgden voor een schijndebat tussen Siné-supporters (die links en extreem-links zouden zijn) en Phillipe Val-supporters (Charlie Hebdo-lezers, die allemaal sarkozysten en islamofoben zouden zijn). De uitgangspunten van het debat deugden niet omdat geen van beide kampen echt tegen antisemitisme (inclusief zijn reactionaire vorm van anti-zionisme) én anti-Arabisch racisme was, zelfs wanneer het vermomd was als kritiek op de islam. Uiteindelijk werd Siné ontslagen bij Charlie Hebdo en begon hij zijn eigen maandelijkse satirische blad, en werd Val manager bij de staatsradio waar hij zichzelf al snel onderscheidde door twee anti-Sarkozy stand-up comedians te ontslaan (Didier Porte en Stephan Guillon). Charlie Hebdo ging door met slechte grappen maken over van alles.

Het is duidelijk dat het nieuwe nummer van Charlie Hebdo, gewijd aan karikaturen van Mohammed en moslims (het vorige nummer dat daarover ging zorgde voor een brand in het hoofdkantoor, politiebewaking en verschillende aanklachten wegens ‘islamofobie’), maar één doel had: een hype creëren om meer exemplaren te verkopen, profiterend van de sfeer rond “Innocence of Muslims”. ‘Vrijheid van meningsuiting’ had helemaal niets te maken met deze provocatie.

Verder weten we dat recent, zowel in Frankrijk als Europa, extreem-rechts haar fascistische en racistische ideeën verbergt onder de vlag van de vrijheid van meningsuiting, kritiek op “de dictatuur van de politieke correctheid”, enzovoorts. Daarom moeten we ons ervan bewust zijn dat vrijheid van meningsuiting in de verkeerde handen een misbruikte term wordt. Tegelijkertijd is een klein deel van de moslims in de val getrapt: ze wilden demonstraties organiseren, die allemaal verboden werden door de nieuwe sociaal-democratische regering. Op haar beurt greep Marine le Pen, de nieuwe leider van het Nationaal Front, de kans om een verbod op hoofddoekjes en keppeltjes op straat te eisen.

Schijndebatten en afleidingen

Kortom, er werd een nieuw schijndebat in de media gelanceerd, opgeblazen door de radio en publieke media, waarin we gedwongen werden een keuze te maken tussen de kant van “alle moslims”, wat hun mening ook was (er waren ook moslimleiders die opriepen om de provocatie te negeren, en niet te demonstreren) of de kant van Charlie Hebdo, dat geacht werd de voornaamste spreekbuis te zijn van islamofobisch links.

Maar er is een scala aan belangrijker zaken vandaag de dag dan de discussie over de mogelijkheid om cartoons te publiceren over een profeet-strijder die vijftien eeuwen geleden dood ging. Zoals de golf van collectieve ontslagen en sluitingen van fabrieken, groeiende werkloosheid, gebrek aan leerkrachten op scholen, repressie van mensen zonder papieren, de controle op iedereen die bijstand ontvangt, toename van productiviteit en ongelukken op het werk, toename van zelfmoorden door het verslechteren van werkomstandigheden, intimidatie door bazen, enzovoorts. Al deze onderwerpen verdienen honderden artikelen, tientallen radio- en tv-programma’s en duizenden discussies. Maar de media geven de voorkeur aan schijndebatten met luisteraars of met verwarde islamofiele of islamofobe intellectuelen, terwijl ze bijna nooit atheïsten of rationalisten vragen om hun zienswijze uit de doeken te doen, alleen maar om het enige onderwerp dat ze interesseert onder de aandacht te brengen: de vrijheid van meningsuiting.

Wat is “vrijheid van meningsuiting” precies?

De mening van de luisteraar aan het begin van dit artikel, en menig andere uitlating op het internet, illustreert duidelijk de huidige ideologische verwarring. Persoonlijke beledigingen worden beoordeeld binnen het frame van het burgerlijke rechtssysteem. Mensen die beledigd worden, kunnen een klacht indienen als ze zich belasterd voelen. En er is een heel arsenaal aan wetten voor dat doel, waar niets meer aan toe te voegen valt. Een snelle oplossing is ook mogelijk, zoals gesuggereerd lijkt te worden door de geciteerde luisteraar (dat wil zeggen: het gezicht inslaan van degene die je moeder of religie beledigt), maar is dat echt de beste oplossing? Tenslotte kun je je voorstellen hoe het zou kunnen werken in een andere samenleving, waarin buurten, scholen of bedrijven door bijeenkomsten of comité’s van bewoners of arbeiders hun ruzies zouden kunnen oplossen zonder naar rechters of advocaten te gaan…. Maar dat zou impliceren dat de deelnemers het erover eens moeten zijn om hun ruzie op te lossen door middel van collectieve en niet-gewelddadige methoden.

Vrijheid van meningsuiting heeft, in tegenstelling tot wat de Tropic FM-luisteraar denkt, niets met triviale persoonlijke beledigingen te maken. Vrijheid van meningsuiting rust op een kwetsbare verzameling van collectieve rechten die alle media reguleren, van een simpele flyer tot een tv-programma, nieuwsblad of boek, maar ook het recht op demonstratie en samenscholing. Collectieve rechten die afgedwongen zijn door decennia van strijd, inclusief arbeidersstrijd. Deze vrijheid van meningsuiting wordt tot een minimum beperkt in de westere wereld. Niet door een paar demonstraties van fundamentalistische moslims of door islamitische aanslagen, maar door de macht van kapitalisten. De financiële en industriële magnaten die de media controleren, ondersteunen zelden de vrijheid van meningsuiting. En de woorden van arbeiders, werklozen en uitgebuitenen worden bijna nooit gehoord, of gefilterd door journalisten die de belangen van hun bazen nauwkeurig in de gaten houden.

Vrijheid van meningsuiting vanuit een links visie

Ook binnen de zogenaamde linkse partijen en vakbonden is de situatie niet veel beter. Het is welbekend hoe de Franse Communistische Partij al decennialang honderden trotskisten en anarchisten zwart maakt, aangeeft bij de politie en het ziekenhuis inslaat. Tenminste, als ze niet vermoord worden, zoals tijdens de Duitse bezetting, het stalinisme in het Oostblok, of de Spaanse burgeroorlog.

We weten dat de Franse Socialistische Partij alleen macht en vrijheid van meningsuiting geeft aan individuen uit de bourgeoisie en de middenklasse. Dat is te zien aan de media die gelinkt worden aan de partij, de sociale samenstelling van haar afgevaardigden, de huidige bezuinigingsmaatregelen, het anti-migranten beleid dat door de huidige regering uitgevoerd wordt, haar ondersteuning van de politie, de Franse interventieteams in het buitenland, enzovoorts. We weten dat de vakbonden de vrijheid van meningsuiting en van actie van arbeiders tegenwerken als ze tegen hun ‘eigen’ bureaucratie ingaan, als ze die al niet simpelweg meteen uitsluiten. We weten ook hoe de kleine pseudo-linkse en anti-imperialistische groep “De inwoners van de republiek” met hulp van een paar intellectuelen (Saïd Bounmama en Pierre Tevanina) recent voorkwam dat Caroline Fourest, een seculiere, anti-racistische en reformistische feministe zou spreken over het Nationaal Front op een feest van de Communistische Partij, op 16 september 2012. Allemaal uit naam van anti-fascisme… en de strijd tegen de ingebeelde ‘islamofobie’ van deze feministe. Om de onjuistheid van die beschuldiging in te zien hoeft men alleen maar Fourests boek over Marine le Pen te lezen. Of het boek waarin ze de Bengaalse schrijfster Taslima Nasreen interviewt, die al bijna 20 jaar bedreigd wordt door moslimfundamentalisten, en waarin Fourest een veel gematigder visie blijkt te hebben dan Nasreen!

We moeten dus ook letten op deze linkse en radicaal-linkse groepen die in de arbeidersbeweging, vakbonden en op straat hun ideeën willen opleggen met knokploegen wanneer het hen uitkomt. En ook op hen die claimen de vrijheid van meningsuiting te verdedigen, maar die die vrijheid niet hebben in hun eigen politieke organisaties en publicaties.

Het recht om te demonstreren

Sommige ‘moslims’ eisten het recht om te protesteren tegen de cartoons in Charlie Hebdo en tegen “Innocence of Muslims”. De Franse regering heeft diverse demonstraties verboden en de paar die wel doorgingen, werden spectaculaire mislukkingen (van 1 tot 150 demonstranten, uiteenlopend per stad). Dat laat zien dat de grote meerderheid van ‘de moslims’ niet in de val trapte, zelfs wanneer ze constant worden blootgesteld aan collectieve beschuldigingen.

Als aanhanger van vrijheid van meningsuiting zie ik niet in waarom ik enig verbod van de Franse staat zou moeten ondersteunen. Deze demonstraties moeten worden toegestaan, wat men ook denkt van de dubieuze, reactionair politieke of religieuze inhoud. En activisten moeten ook het recht hebben te protesteren tegen deze demonstraties (het is symptomatisch dat de enige ‘moslim’-demonstrant die in de cel is beland na de demonstratie van 15 september, een knuppel bij zich had om zich te beschermen tegen… joden. Een typisch voorbeeld van het antisemitisme geïnspireerd door anti-judaïsme uit de Koran, fascistisch antisemitisme en extreem-rechts anti-zionisme.

Godslastering en Gallisch pseudo-secularisme

Als rationele atheïst zie ik niet in waarom ik mensen zou moeten ondersteunen die een wet in Frankrijk willen invoeren tegen blasfemie, of die de vrijheid van meningsuiting ten opzichte van kritiek op alle religies willen beperken, inclusief de islam.

We weten dat de Organisatie van de Islamitische Samenwerking (met 57 lidstaten), de VS en de Mensenrechtencommissie van de Verenigde Naties willen dat Frankrijk een nieuwe wet aanneemt tegen blasfemie. We weten dat de Franse regering regelmatig bekritiseerd wordt als “anti-religieus” en “islamofobisch” vanwege de wetten tegen de hoofddoek en niqaab, en dat men pretendeert dat de kerk van Scientology vervolgd wordt in Frankrijk.

De Franse staat is seculier wanneer het haar uitkomt voor haar binnenlands beleid. Men financiert de katholieke, protestantse, joodse en islamitische sekten. Men onderhoudt katholieke kerkgebouwen en financiert religieus privaat onderwijs door het hele land. Er is geen reden om de Franse staat te steunen, maar we moeten ons ook verzetten tegen iedereen die wetten wil instellen die de kritiek op religie aan banden legt, omdat gelovigen, God of profeten beledigd worden.

Echte en nepvijanden van ‘de moslims’

Net zo is er geen reden om degenen te ondersteunen die het hoofdkwartier van Charlie Hebdo willen vernietigen, of die hun journalisten of cartoonisten bedreigen, of die hun redactie willen aanklagen bij de rechter wegens slechte smaak of blasfemie. Als atheïst kan ik alleen maar tegen een anti-blasfemie wet zijn, tegen alle restricties van kritiek op religies, gesteld dat een regering, links of rechts, die wil opleggen in Frankrijk. Tegelijkertijd moeten we ook alle mensen veroordelen, inclusief linksen, die kritiek hebben op één religie (de islam), terwijl ze andere religies sparen, zodat ze hun anti-Arabische kritiek of hun steun aan de Franse, Europese of Amerikaanse interventies in Afrika, Libië of Afghanistan als progressief kunnen doen lijken.

We moeten de poging van Iran afkeuren om het initiatief terug te krijgen dat die staat had verloren sinds dictators aan het wankelen zijn geraakt, of afgezet werden door de bevolking, zoals in Tunesië en Egypte. Iran waar een religieuze stichting meteen profiteerde van “Innocence of Muslims” door de premie te verhogen voor het vermoorden van Salman Rushdie. We moeten het afkeuren dat het extreem-rechtse Front National probeert om deel te nemen aan dit debat en daarmee haat tegen joden en Arabieren opjut, of ze nu moslim zijn of niet. En als laatste moeten we het afkeuren dat de media de aandacht afleiden naar deze non-events. Enkele fascistische groepen (waaronder l’Oeuvre française en Les Jeunesses nationalistes) organiseren een ’tocht’ naar Parijs met bussen en een “nationalistische rally” op 29 september 2012, terwijl de media helemaal geen aandacht aan deze demonstratie hebben besteed. Maar juist de thema’s van deze demonstratie zouden al de zogenaamde pleitbezorgers van de vrijheid van meningsuiting moeten alarmeren: namelijk een “algemene mobilisatie van Franse patriotten en nationalisten. Laten we na de opstand van autochtone Fransen in Lyon deelnemen aan de mars naar de hoofdstad! Tegen wetteloze gebieden, tegen het anti-nationale beleid van de regering, tegen anti-wit racisme: wij willen de baas zijn in ons vaderland! Tegen de immigratie-invasie , tegen de schending van onze rechten door VS-zionistische en euro-globalistische krachten, tegen de voorkeur voor het buitenland: laten we vechten om Frankrijk terug aan de Fransen te geven en weer baas in eigen land te worden!” Dit walgelijke stukje proza is een voorbeeld van xenofobie, racisme, antisemitisme en een fascistische vorm van anti-zionisme dat floreert op het internet vandaag de dag.

Nationale, culturele en religieuze identiteiten worden gepromoot door staten, kerken en allerlei soorten fascisten en populistische demagogen. Islamitische arbeiders worden veel blootgesteld aan hatelijke propaganda, maar dat betekent niet automatisch dat ze hun onafhankelijkheid van geest en kritisch denkvermogen moeten verliezen. Ze hebben een keuze: of ze steunen hun uitbuiters en demagogische leiders die claimen dat ze hetzelfde geloof delen, of ze ontmaskeren al het politieke misbruik van hun overtuigingen. En voor wat betreft de atheïsten of ongelovigen: we moeten opstaan tegen stromingen, links of rechts, populistisch of fascistisch, die claimen de erfenis van de Verlichting of mensenrechten te bewaken om hun reactionaire en verhullende projecten beter te kunnen verbergen!

Yves Coleman

Vertaald uit het Engels door Joris Hanse.

Noot
1. De term “moslim” staat tussen aanhalingstekens in dit artikel, omdat journalisten, demografen, sociologen en vele radicale en linkse of anti-globalistische activisten in het algemeen het label moslim plakken op iedereen die uit een land komt waar de islam de staatsreligie is, ongeacht of hij of zij de islam praktiseert, of die een “Arabisch” klinkende naam heeft, alsof er geen atheïsten zouden zijn onder deze zogenaamde “moslims”…