Cliëntenraad-bijeenkomst blijkt eenrichtingsverkeer van bovenaf
Na drie ellenlange uren waren diverse uitkeringsgerechtigden in de zaal zo suf geluld door het technocratische jargon van de sprekers dat ze het gevoel kregen dat ze zojuist een verplicht reïntegratietraject hadden moeten afleggen. Dagvoorzitter en voormalig GroenLinks-Eerste Kamerlid Jan Laurier gaf zelfs na de stroperige spreekbeurten van een gemeente-ambtenaar, een vakbondsman, een vertegenwoordigster van het Landelijk Platform GGZ, en een vertegenwoordiger van de Landelijke Cliëntenraad, de uitkeringsgerechtigden in de zaal nog steeds geen kans om eindelijk eens hun hart te luchten en uiting te geven aan hun woede over het botte afbraakbeleid. In plaats daarvan mocht het publiek alleen informatieve vragen stellen, en kreeg wethouder Jan-Jaap de Haan daarna van Laurier volop de ruimte om uit zijn nek te kletsen. De aanwezige Doorbraak-activisten, die de zaal hadden voorzien van actieborden en flyers hadden uitgedeeld, raakten er opnieuw van doordrongen hoe belangrijk het is dat de strijd van uitkeringsgerechtigden een zaak blijft van henzelf. Voor links protest tegen het afbraakbeleid moet niet worden vertrouwd op al die bobo’s in vertegenwoordigende organen in het middenveld en de bovenlaag van de samenleving, zoals die voor deze middag door de Leidse Cliëntenraad waren uitgenodigd. Het risico is immers te groot dat het protest door bonzen en bazen wordt ingekapseld, het bos wordt ingestuurd en op een dood spoor wordt gezet.
Springplank
De sprekers hadden ieder voor zich een verhaal van bovenaf, waarbij het perspectief en zeker de strijd van de uitkeringsgerechtigden zelf volkomen ontbrak. De werklozen in de zaal moesten dan ook in hun eigen hoofd voortdurend een vertaalslag maken om te kunnen doorgronden hoezeer al die door de sprekers op macroniveau geschetste beleidsontwikkelingen hun eigen leven zouden beïnvloeden en aantasten. De gemeente-ambtenaar legde zonder een spoor van welk soort emotie dan ook uit hoe het kabinet Bruin I de diverse groepen uitkeringsgerechtigden wil fijnknijpen. De overheid ontwikkelt daarbij een andere visie op de laatste nog bestaande restjes van het welhaast vergane stelsel van sociale zekerheid. Een uitkering is voortaan geen “vangnet” meer, maar een “springplank” naar werk. “Activering” van werklozen staat voorop, met andere woorden: ze moeten allemaal opgejaagd worden naar banen die er niet zijn. Ze krijgen daarbij nauwelijks hulp meer, en moeten zoveel mogelijk zelf “de regie” nemen. Maar als het over hun toekomstige bazen gaat, dan kiest de gemeente plots een heel andere toon. Bazen hebben namelijk recht op “ontzorging”, want ze wensen “geen sores”. De gemeente wil hen zoveel mogelijk werk uit handen nemen, aldus de ambtenaar.
De “populatie” die nog kan werken, moet zo snel mogelijk aan de slag, waarschuwde hij. Want “misbruik van uitkeringen” moet worden tegengegaan. Alsof bijstandsgerechtigden per definitie fraudeurs zijn. Om hen tot werken te dwingen zet de overheid volgens hem “een technisch instrument” in: “loondispensatie”, dat in feite neerkomt op regelrechte ontduiking van het minimumloon en uitholling van arbeidsrechten. En zo ging het de hele middag maar door met dat verhullende en ontmenselijkende jargon: “een nieuwe mindset”, “maatwerk”, “transparantie”, “ontschotting”, “in- en aanbesteden”, “liever doelmatigheidsdenken dan denken in gelijkheid”. Voortdurend sprak de ambtenaar in termen van “wij” en “ons”, alsof “we” allemaal in hetzelfde schuitje zitten. Maar de een moet in een reddingsbootje roeien met de riemen die hij heeft, en de ander ligt te zonnebaden op het dek van een luxueus cruiseschip.
De vakbondsman die daarna aan het woord kwam, stelde zich gelukkig wat minder bureaucratisch op. Nogal voorzichtig liet hij zelfs een strijdperspectief zien tegen “de ordinaire bezuinigingen” van het kabinet, hoewel dat verhaal een hoog top-down gehalte had. In zijn betoog ontbrak de oproep aan uitkeringsgerechtigden om zelf in verzet te komen, om het heft in eigen hand te nemen. Dat is ook logisch, want de FNV is nog altijd meer een vakbond vóór arbeiders dan ván arbeiders, ondanks de aanhoudende pogingen van organizers en sommige vakbondsbestuurders om het sociale ANWB-karakter van de vakbond om te zetten in een strijdorganisatie van onderop, aangestuurd door de leden zelf. Over dwangarbeid nam de FNV-er een bijzonder slap standpunt in. Hij ging ermee akkoord dat uitkeringsgerechtigden “3 tot 6 maanden” zonder arbeidscontract aan de slag gaan. “Maar waarom accepteren jullie dat?”, kwam de vraag vanuit de zaal. “Omdat die mensen vaak eerst nog ingewerkt moeten worden”, was het antwoord. Maar moet elke arbeider dan niet eerst worden ingewerkt? Moeten we straks allemaal eerst 6 maanden gratis gaan werken? En wat weerhoudt de bazen ervan om na die 6 maanden gewoon verse werklozen op te halen, in plaats van de huidige werklozen een contract te geven? “Niets”, moest de vakbondsman erkennen, “maar daar moet de gemeente wel scherp op letten.”
De spreekster van het Landelijk Platform GGZ nam stelling tegen de stigmatisering van mensen die zijn aangewezen op geestelijke gezondheidszorg. Ook hekelde ze het gemak waarmee het kabinet de zorg en de aandacht voor deze mensen meer en meer doorschuift naar familie, vrienden en kennissen in hun omgeving. De vertegenwoordiger van de Landelijke Cliëntenraad hield vervolgens een oeverloos betoog dat in stijl en taalgebruik sterk overeenkwam met dat van de gemeente-ambtenaar. Het viel moeilijk te geloven dat de uitkeringsgerechtigden in de zaal in hem een behartiger van hun eigen belangen konden ontdekken.
Tot slot mocht de wethouder uitleggen dat ook hij zich “grote zorgen” maakte. Daarbij bleek hij onder meer te denken aan jongeren die “in beeld” moesten worden gehouden, ook als ze geen uitkering meer krijgen. “Ja, want het gaat jou om controle en disciplinering van de onderkant van de samenleving”, dacht een bijstandsgerechtigde in het publiek. Helemaal bont maakte de wethouder het door net te doen alsof hij kritisch was over landelijk beleid om “gratis arbeidskrachten” met behoud van uitkering te laten werken. Want hij is juist zelf de hoofdverantwoordelijke voor het systeem van dwangarbeid dat via het Participatiecentrum en de participatieplaatsen onlangs in Leiden is ingevoerd. “We” moeten ervoor oppassen dat het in de toekomst erg gaat worden, zo liet hij ernstig weten. Ondertussen worden onder zijn bewind bijstandsgerechtigden nu al onbetaald tot werk gedwongen, zonder arbeidsrechten en zonder uitzicht op een reguliere baan. Wie die dwangarbeid weigert, verliest zijn uitkering. Het had allemaal tot een luid boegeroep vanuit de zaal moeten leiden, maar in de pauze was een aantal uitkeringsgerechtigden al boos en teleurgesteld vertrokken. De rest was de moed in de schoenen gezakt, of ze waren vrijwel in slaap gevallen, ingedut door het bureaucratische jargon.
Harry Westerink
Heel herkenbare analyse geschreven van hoe dit soort bijeenkomsten gaat. Dat taalgebruik van ze…..! Frustrerend om mee te maken. Maar Doorbraak zoekt mogelijkheden om tegen de dwangarbeid in te gaan, zoals met de actie tegen opening van het ‘ participatiecentrum’ , en dat geeft hoop!
Voor mij is dit ook zo herkenbaar! Ik weet nog goed hoe dit soort bijeenkomsten waren van de periode dat ik nog bij de Leidse Uitkeringsgerechtigde Overleg (UGO) van de FNV zat. Binnen die club was het voor mij als uitkeringsgerechtigden vechten tegen de bierkaai. Die lui zitten daar (in de UGO) alleen voor hun eigen status…
Jullie weten nu in ieder geval dat je niet bij dit soort bijeenkomsten moeten zijn. Ik ben benieuwd hoe het verder zal gaan met jullie axiegroep… Succes ermee!
De waarheid is dat de actievoerders zich helemaal niet aan het woord meldden, laat staan de discussie aangingen. Daarvoor was genoeg gelegenheid en het was nadrukkelijk de bedoeling, zoals ook in de aankondiging stond. Jan Laurier en ik verbaasden ons zeer over de timiditeit van deze actievoerders.
Een wel heel merkwaardige ‘waarheid’, mijnheer Meijer.
Men organiseert een volkomen eenzijdig en langdradig toneelstuk, en gaat dan na afloop klagen dat het publiek onvoldoende zijn mond roert.
Het was kennelijk voor de Cliëntenraad een brug te ver om een panel neer te zetten met minimaal 1 uitkeringsgerechtigde erin, laat staan een panel met minstens evenveel uitkeringsgerechtigden als hotemototen. Met allemaal vanaf het eerste moment een gelijkwaardige positie in de zaal (achter de tafel, met eigen microfoon), met allemaal even lange inleidingen en het recht om vragen te beantwoorden (in plaats van ze alleen te mogen stellen). De uitkeringsgerechtigden zijn namelijk ook deskundigen, al was het maar op het gebied van de strijd om te overleven.
Het is niet vreemd dat een flink aantal uitkeringsgerechtigden, toch de ‘achterban’ van de Cliëntenraad, in de pauze met de voeten stemde, gedegradeerd als ze waren tot klapvee voor hotemtoten die stuk voor stuk haarfijn uitlegden hoe ze aangepakt gaan worden de komende jaren.
Mocht de Cliëntenraad nog eens zo’n bijeenkomst organiseren, dan zijn er vast wel uitkeringsgerechtigden en actievoerders te vinden die die raad op organisatiegebied wat tips willen geven.
Het was een openbare discussiebijeenkomst en iedereen die wilde kon zijn mening uiten. Je had in de pauze ook Jan of mij kunnen benaderen om je kritiek te spuien. Jullie bleven echter zwijgen, hoewel dat van niemand hoefde. Dat was dus jullie keuze. Klaag dan achteraf niet zo. Wie allemaal met “de voeten stemde” weet ik niet en jij evenmin, maar veel mensen waren dat niet. Van een aantal aanwezigen wist ik dat ze halverwege de bijeenkomst weg moesten.
Het belangrijkste doel van de middag was een eerste oriëntatie op de nieuwe wetgeving, maar, zoals op de aankondiging was te lezen, onderwerpen als re-integratie (zo noemen ze dat nu eenmaal), werken met behoud van uitkering en de positie van mensen met een functiebeperking zouden ook aan de orde komen. Er is een vervolgbijeenkomst gepland, met een meer lokaal karakter. Ga alvast maar oefenen.
Het is te hopen dat het Cliëntenraad lukt om bij die volgende bijeenkomst de uitkeringsgerechtigden minstens een gelijkwaardige positie aan te bieden. Zo moeilijk is dat niet: gewoon minimaal evenveel mensen van onderop in het panel, met een uitgebreide inleiding elk, en het recht om vragen te beantwoorden in plaats van te stellen.
Veel mensen herkennen Harry’s beschrijving van de middag, want zo gaat het nu eenmaal altijd, zeggen ze ons: hotemetoten praten, de rest luisteren en af en toe een vraagje stellen als aanleiding voor nog weer een hoop gelul van bovenaf. Dat jij die ervaring niet herkent, is voor mij wel een teken aan de wand.
Ik herken feiten. Een van die feiten is dat jullie donderdag bleven zwijgen, terwijl dit van niemand hoefde.
Meneer Meijer,
Aangezien niet iedereen naar die bijeenkomsten kan komen, kunt u dan hier ingaan op de inhoudelijke bezwaren tegen deze plannen?
Waarom moeten mensen onder het minimumloon werken? Ze kunnen ook gewoon betaald krijgen voor het werk dat ze doen. Bovendien zijn al die arbeidsvoorwaarden en het minimumloon er gekomen om uitbuiting tegen te gaan, door die af te schaffen komt die uitbuiting weer terug.
Graag wil ik aan uw ene feit, heer Meijer, nog wat feiten toevoegen. Dat zwijgen van Doorbraak-leden valt namelijk best wel mee, hoor. We hebben bij de ingang van de zaal heel herkenbaar met actieborden gestaan, en daar en in de zaal zoveel mogelijk flyers uitgedeeld en actieborden neergezet, met onze ongezouten mening over het Leidse systeem van dwangarbeid via het Participatiecentrum en de participatieplaatsen. We zijn in de zaal aanspreekbaar geweest en hebben mensen via de flyers opgeroepen om contact met ons op te nemen. We hebben vooraf, in de pauze en na afloop volop met uitkeringsgerechtigden gesproken. Dat was inhoudelijk echt veel bevredigender dan het hele officiële programma bij elkaar. We hebben met een aantal van hen ook naderhand contact gelegd en inmiddels afspraken voor gesprekken gemaakt. We hebben onze nek uitgestoken door bij de opening van het Participatiecentrum actie voeren tegen de dwangarbeid, de ontduiking van het minimumloon en de uitholling van arbeidsrechten. En we hebben inmiddels ook gepost en mensen aangesproken bij de ingang van het gebouw van De Zijl Bedrijven, waar het Participatiecentrum zit. Tot slot heb ik in de vorm van een artikel kritiek geleverd op de opzet van de Cliëntenraad-bijeenkomst, omdat in het programma nauwelijks ruimte zat voor uitkeringsgerechtigden om zelf aan het woord te komen. Het lijkt me dat we onze mening over de keiharde aanpak van uitkeringsgerechtigden voldoende duidelijk maken. Het probleem is dat veel anderen juist zoveel mogelijk zwijgen over die dwangarbeid en het rechteloos maken van werklozen. Heer Meijer, ga de bobo’s in het maatschappelijke middenveld maar eens vragen om zich wat vaker en scherper uit te spreken tegen het controleren, disciplineren, koeioneren, opjagen en omlaag halen van bijstandsgerechtigden.
Stef, ik ben het met u eens. Ontduiking van minimumloom, CAO’s en arbeidsrecht en uitkeringsgerechtigden te verplichten om te werken met behoud van uitkering zijn uiterst verwerpelijke praktijken.
is er al nieuws over de vervolgbijeenkomst?