De “basisbaan” van CDA-leider Buma: hetze tegen bijstandsgerechtigden en verdere afbraak van de sociale zekerheid
De verkiezingstijd is weer aangebroken en dan komen er onvermijdelijk weer allerlei hetzes op gang tegen moslims, migranten en vluchtelingen, en ook tegen baanlozen. Deze keer gaf CDA-leider Sybrand Buma de aftrap voor het zoveelste rondje stigmatiseren en disciplineren van mensen met een bijstandsuitkering.
Het CDA wil de bijstand radicaal “hervormen”, zo werd uit recente mediaberichten duidelijk. Bijstandsgerechtigden zouden voor 20 uur per week betaald aan de slag moeten in wat de regeringspartij een “basisbaan” blijkt te noemen. Wie in de bijstand belandt, moet volgens Buma een ondersteunende functie gaan krijgen in de zorg, het onderwijs of de gemeentelijke plantsoenendienst. Wie een “basisbaan” heeft, zou in plaats van 70 procent van het mimimumloon 85 procent van het minimumloon ontvangen. Zo wil het CDA de steeds verder oprukkende vormen van dwangarbeid via een “basisbaan” van 20 uur als algemene verplichting gaan invoeren voor de honderdduizenden mensen die in de bijstand zitten, terwijl ze gevangen blijven zitten in het uitkeringsregime.
Met het plan varieert Buma op het in 2018 gelanceerde voorstel van de VVD die de bijstandsuitkering wil verlagen voor wie geen “tegenprestatie” zou willen leveren. Volgens de VVD zou iedereen standaard een lagere bijstandsuitkering moeten krijgen. Alleen mensen die zich “nuttig” maken, zouden dan een verhoging kunnen krijgen van die lagere uitkering. Het CDA-plan doet nog eens dunnetjes over wat in de loop der jaren een rechtse volkssport is geworden: het opjagen en rechteloos maken van baanlozen. Bij het treiteren van baanlozen hoort: hen dwingen om gratis of zo goedkoop mogelijk te werken, hen straffen met verlies van inkomen als ze weigeren om zich rechteloos te laten maken, en hen verplichten om genoegen te nemen met flexwerk dat onder het minimumloon ligt. Dat geldt ook voor dit plan.
Het CDA heeft het “basisbaan”-plan gelanceerd als vervanging van de huidige “tegenprestatie”-regeling in de bijstand. Daaruit blijkt nog eens duidelijk dat het bij de “basisbaan” gaat om gedwongen arbeid, met het risico van strafkorting op de uitkering. Zoals het er nu naar uitziet, zou het plan in fasen moeten worden uitgevoerd. Eerst zouden de bijstandsgerechtigden aan de beurt komen die al langer dan drie jaar in de bijstand zitten, Zij zouden als eerste groep ertoe moeten worden aangezet om via een “basisbaan” voor 20 uur te gaan werken. Daarbij gaat het om werk waarvoor vroeger nog minstens het minimumloon werd betaald en de werknemer arbeidsrechten had. Het CDA-plan dreigt die verworvenheden af te breken. Als mensen met een “basisbaan” nog steeds in het uitkeringsregime blijven zitten, dan staan ze in principe ook nog steeds bloot aan alle stigmatisering, disciplinering en criminalisering die eigen zijn aan dat regime.
Verdeel en heers-politiek
Voor een hongerloontje gedwongen worden om betaalde arbeid te gaan verrichten onder het wettelijk minimumloon, met het risico van strafkorting op de uitkering. Het betekent de zoveelste stap in de afbraak van het minimumloonstelsel, dat de basis is van onze sociale zekerheid. Na twee of drie jaar houden die basisbanen op. En dan? Wat als je er niet in bent geslaagd om ander betaald werk te vinden? Het grote gat van het niets? En de arbeidsongeschikten die nu in de bijstand zitten, krijgen die niets meer? Buma wil beginnen met de groep die langdurig in de bijstand zit. Houdt dat in dat er verschillende regimes komen voor verschillende groepen mensen met een bijstandsuitkering, met andere woorden: een grote rechtsongelijkheid?
Veel onduidelijkheden in het plan en wisselende reacties op het plan, maar zoveel is duidelijk: de aanval op de bijstand als laatste vangnet is begonnen. En daar is het Buma, net als zoveel andere rechtsen, om te doen. Daarom heeft hij dit balletje opgegooid. Deze aanval is gerelateerd aan het debat over het migratievraagstuk. D66 pleit voor meer migranten, omdat die voor “onze economie” nodig zouden zijn. Het CDA maakt bij de verdere afbraak van de sociale zekerheid handig gebruik van de sentimenten tegen de komst van migranten door met dit “basisbaan”-plan aan te geven dat meer migranten niet nodig zouden zijn, omdat bijstandsgerechtigden de arbeid kunnen gaan verrichten.
Onder de slechte voorwaarden van vandaag de dag? Nee, onder de nog veel slechtere voorwaarden van het CDA-plan. De regeringspartij heeft de cursus “hoe bevorder ik racisme om mensen tegen elkaar uit te spelen en de laatste sociale zekerheid en het minimumloon af te breken” goed begrepen. Maar wij, aan de onderkant van de arbeidsmarkt en samenleving, moeten op onze beurt goed begrijpen dat we een vuist dienen te maken tegen deze verdeel en heers-politiek door de onderlinge solidariteit te gaan versterken en door de strijd tegen de rijken en de machthebbers van onderop te gaan organiseren.
Piet van der Lende en Harry Westerink
Op 13 maart is het deel van de tekst dat gaat over de hoogte van de uitkering enigszins aangepast.