De coöptatie van XR

Sinds de klimaatmars van afgelopen zondag gaat het veel over XR. “Nu zijn ze me kwijt”, wordt veel gezegd. Wat we hier zien, is het witwassen van een radicale beweging, om zo tegen activisten gebruikt te worden. Een tactiek met een lange geschiedenis.

Allereerst een reconstructie van wat er is gebeurd. Op zondag 12 november vond de Mars voor Klimaat en Rechtvaardigheid plaats. Klimaatrechtvaardigheid houdt in dat wordt gestreden voor een goed klimaat voor iedereen, niet alleen voor westerse rijken.

Ook liep in de mars een groot anti-racistisch en dekoloniaal blok mee, dat ook door de organisatie werd gesteund.

Op het Museumplein werd gespeecht. Sahar Shirzad gaf een deel van haar spreektijd aan de Palestijnse Sara, die wees op de gaande genocide tegen Palestijnen in Gaza. Hierop werd haar microfoon uitgezet. Toen Greta Thunberg later op het podium kwam, nodigde ze Sara uit om haar speech af te maken. Daarop probeerde een man de microfoon van Thunberg af te pakken om te stellen dat hij niet naar een klimaatdemonstratie kwam voor “politiek”.

XR sprak daarop steun uit voor Thunberg, Shirzad, Sara en het gebruik van de leus “From the river to the sea, Palestine will be free”. XR op X: “De door de organisatie uitgenodigde Sahar Shirzad werd door de organisatie de mond gesnoerd toen zij zich uitsprak over de genocide in Palestina en de al decennia gebruikte leus ‘From the river to the sea’ gebruikte. We zijn als deel van de organisatie van de mars niet gehoord in de keuze om Sahar haar speech niet te laten afmaken en distantiëren ons van deze keuze. Als er een moment is om ons uit te spreken in solidariteit met Palestina, is het op een mars voor rechtvaardigheid.” Dit, nadat XR eerder steun heeft uitgesproken voor Palestina. En daar valt men nu over.

“Verspeelt klimaatbeweging krediet met haar pro-Palestina standpunt?” Het Parool verwoordt de vraag goed in deze kop. De angst is dat de klimaatbeweging, en XR in het bijzonder, hun krediet verspelen door zich voor Palestina uit te spreken. Veel mensen stellen dat XR hen “kwijt” is door dit standpunt.

De vraag is dan: welk krediet? Tijdens de XR-blokkades riep de gehele rechterkant van het politieke spectrum op tot vervolging van activisten en verbod van hun organisaties. Juist tijdens hun acties werd gesteld dat XR mensen wegjaagt met hun radicaliteit

Voor XR was het nooit het doel om “lief” gevonden te worden, en machthebbers te charmeren. Het doel was altijd om aandacht te vragen voor problematiek en machthebbers tot actie te dwingen. Zoals Petra Verdonk ook uitlegt in een draadje op X.(1)

Dit heet coöptatie. Een radicale groep wordt in de geschiedschrijving neergezet als gematigd, omdat de door hen nagestreefde doelen (door hun radicale actie!) gemeengoed is geworden. Vervolgens wordt het als voorbeeld gebruikt waarom je juist géén radicale actie moet voeren.

Hoewel ik de impact en moed van de burgerrechtenbeweging niet wil vergelijken met XR, gebeurde daar hetzelfde. Dr. Martin Luther King Jr. was een radicaal in zijn tijd, die stelde dat een rel de taal is van de ongehoorden. Hij wordt herinnerd als een gematigde bruggenbouwer.

En ik ben geen leninist, maar ook Lenin omschreef dit proces. De scherpe randjes worden van een beweging gehaald, en iedereen doet alsof ze het ermee eens waren. Het is pure geschiedvervalsing.

Wederom wordt XR aangevallen op vorm. Het was niet anders bij klimaat: er waren geen inhoudelijke argumenten, dus viel men aan op de vorm van de bezettingen en de disruptieve actie. Ook nu wordt de pro-Palestinabeweging aangepakt op vorm, in plaats van inhoud.

Laat duidelijk zijn: het doel van XR was vanaf het begin om zich hard te maken voor een doel, dat door velen niet serieus werd genomen. Met zweet en tranen wisten ze een onderwerp aan te kaarten waar nu publiekelijk eensgezinde tegenstand tegen is. Dat was niet altijd zo geweest.

En hetzelfde moet nu gebeuren met Palestina. Mensen moeten gewezen worden op de ernst van de situatie, de gaande genocide, en wat Nederland kan beginnen tegen de bezetting en tegen Israël. En over een tijd zal iedereen zeggen dat ze vanaf het begin voor Palestina waren.

Iedereen die XR neerzet als een club met “krediet” die dat “verspeelt”, is bezig met een proces van geschiedvervalsing. Dat ze denken dat XR krediet nodig heeft, zegt veel over dat ze zich pas voor een zaak inzetten als het populair wordt.

Dus: from the river to the sea, Palestine will be free! Voor de strijd tegen elke vorm van onderdrukking, hoe onpopulair die strijd ook mag zijn.

Bo Salomons

(Dit artikel verscheen eerder als draadje op X.)

Noot

1. Voor wie niet op X kan of wil, hier de tekst van het betreffende draadje van Petra Verdonk:

“XR heeft een lange geschiedenis van niet sympathiek te worden gevonden in de media. De blokkades, bezettingen, sit-ins, allemaal enorme ophef in de kranten en elders. Overlast, ergernis, drammen. Er was een solidariteitsverklaring. Af en toe deden mensen acties met KOZP, of kwamen ze op voor de Palestijnse zaak, er kwam anderhalf jaar geleden een statement over Palestina, er kwam een statement tegen de genocide tegen de Oeigoeren. Allemaal te vinden op de website. Toen gooide iemand van Just Stop Oil in de UK soep tegen een glasplaat en was de ophef zo mogelijk nog groter. Ondertussen was een groep gestart met #stopfossielesubsidies-acties op de A12. Ook daarover poeh-poeh-tut-tut in de media.

Tot het OM mensen van hun bed lichtte. De A12-actie werd enorm, sympathie nam toe, en we namen een selfie met het A12-orkest voor op onze socials. XR was ineens heel warm en gezellig en zorgzaam en goed georganiseerd. En met die groei zwelde andere, bestaande, kritiek aan – op de witte identiteit van XR. Die A12-selfies, dat konden allerlei mensen zich helemaal niet veroorloven, mensen die politiegeweld ervaren. Waar was de solidariteit met mensen van kleur?! Hoe doordrongen waren rebellen van machtsstructuren, kolonialisme, en van racisme in de eigen beweging? De roep om verdere uitwerking van Demand 0 Klimaatrechtvaardigheid werd, terecht, sterker. En die fossiele subsidies? Daar bleken we uiteindelijk ongeveer tien keer meer bedonderd dan ons eerst was voorgeschoteld.

Was de fossiele subsidies-campagne niet politiek?! Tuurlijk wel. We legden bloot dat onze eigen overheid vele malen meer investeerde in onze ondergang dan in ons leven. Dat er geen vat is op het bedrijfsleven. Dat we decennia zijn misleid. En de overheid maakte een knieval. Het depolitiseren van de A12-actie en van XR is gevaarlijk. Waarom? Omdat het de systeemkritiek van XR doet verdwijnen, dat systeem dat maakt dat er zomaar volop geïnvesteerd kan worden in het onleefbaar maken van de planeet. XR is altijd politiek geweest – niet partijpolitiek. Want de klimaatcrisis is een politieke crisis, is een sociale crisis, is een gezondheidscrisis, is een crisis van de relatie tussen macht en burger. Solidariteit met Palestina is niet de splijtzwam van de “klimaatbeweging” – het gebrek aan erkenning van hoe we de wereld zijn gaan runnen als een koloniale plantage is de splijtzwam. Het doorgaan met koloniseren van de atmosfeer met CO2 is de splijtzwam. Dat moet gezegd.

XR reduceren tot een actiegroep met heldere ‘apolitieke’ targets zoals fossiele subsidies past binnen het narratief waarin de organisatie van de wereld, al dan niet met zon of wind of kern, zo door kan blijven gaan. De klimaatcrisis tot ‘klimaat’ reduceren kan niet. Voor veel mensen van kleur binnen en buiten XR, voor onderdrukte groepen hier en elders, voor toekomstige generaties (en ook voor veel jongeren die iedere keer weer gedesillusioneerd raken omdat (veelal witte) mensen dit moeilijk snappen), is dat gewoon geen optie. De discussie die nu plaatsvindt binnen onze beweging, en in de samenleving als geheel, is daarom een teken van een levendige en oplevende democratie waarin een diversiteit aan stemmen te horen is. En zo organiseert XR Demand 0 Klimaatrechtvaardigheid-workshops, en wordt het debat niet geschuwd. Wat is klimaatrechtvaardigheid, wat betekent dat voor acties voor een leefbare planeet? Hoe dan ook: inzicht in en aanpakken van kolonialisme en racisme, dat moet.”

Petra Verdonk