De ontroerende én krachtige alternatieve herdenking van 3 mei heeft de toekomst
Gisteravond vond bij het homomonument in Amsterdam een indrukwekkende herdenking en wake plaats voor Gaza en de Holocaust, onder het motto “Nooit meer is nooit meer voor iedereen”. Mensen met een Palestijnse, Joodse en Armeense achtergrond en anderen kwamen daar vanaf 18:00 uur bijeen omdat ze zich niet welkom voelen bij de dodenherdenking van vandaag, op 4 mei. De alternatieve herdenking was “een burgerinitiatief bestaande uit een brede groep vrijwilligers met diverse achtergronden”.
Meer over de herdenking en wake
Waarom we een alternatieve herdenking organiseren op 3 mei
Verslag van de herdenking en wake
Toespraak van Janneke Stegeman
“Als nazaten van genocide, verdrijving en onderdrukking zijn we geschoffeerd door de Nederlandse houding die wil dicteren wie we mogen herdenken en op welke manier. Wij vinden het ongepast dat de staat wil bepalen hoe mensen een plek geven aan hun rouw. De houding die stelt dat sommige mensen wel waardig zijn om te herdenken, en anderen niet, druist in tegen de lessen van de Tweede Wereldoorlog”, zo lieten drie van de organisatoren weten voorafgaand aan de herdenking.
De organisatoren hadden vooraf opgeroepen om bloemen, kaarsen en knuffels mee te nemen. De ongeveer honderdvijftig deelnemers brachten daarop vooral veel knuffels mee, die waren voorzien van stickertjes met korte tekstjes als “Love, not genocide” en “Gaza, we see you”. Het bleek dat er sinds 2007 van Israël geen knuffels meer Gaza in mogen. De talloze bij elkaar gelegde knuffels gaven de herdenking een ontroerende en liefdevolle uitstraling, wat de organisatoren ook bewust hadden nagestreefd.
Er waren gevoelige toespraken van Umayya Abu-Hanna, Yuval Gal, Sliman Abu Amara en Janneke Stegeman, en Shishani speelde twee van haar krachtige songs. Ook waren er gebeden, die de diversiteit en gezamenlijkheid van de aanwezigen nog eens onderstreepten: een joods gebed in het Hebreeuws, een islamitisch gebed in het Arabisch, en christelijke gebeden in het Nederlands en Arabisch. En tenslotte droeg Rasha Hilwi nog een aantal zeer aangrijpende gedichten voor uit Gaza, muzikaal begeleid door de broers Max en Chris de Ploeg. Alles aan elkaar gepraat en vooral ook prachtig gezongen door Joana Cavaco.
In schril contrast met de emotionele en solidaire sfeer van de alternatieve herdenking stond het onbeschofte uit de openbaarheid halen van het standbeeld van Anne Frank op de Westermarkt, op zo’n dertig meter afstand van het homomonument en dus vlakbij de plek van de herdenking. Het beeld was ingepakt, onzichtbaar gemaakt en omgeven door twee meter hoge hekken, op vrijdagavond 3 mei en in aanloop naar 4 en 5 mei. Zo was Anne Frank aan het oog onttrokken en tijdelijk in de vergetelheid geplaatst, misschien wel uit vrees voor veronderstelde gewelddadige deelnemers aan de herdenking die het standbeeld mogelijk zouden bekladden of vernielen.
Voor de deelnemers aan de herdenking bleef het onduidelijk wie verantwoordelijk was voor het wegmaken van het monument voor een van de vele slachtoffers van de nazi’s. Was de gemeente Amsterdam erbij betrokken geweest? En had men zelfs opdracht gegeven voor het verbergen? Hoe pijnlijk en ergerniswekkend het tijdelijk doen verdwijnen van het standbeeld was, bleek wel uit het feit dat ook flink wat Joodse mensen meededen aan de herdenking. Anne Frank, hun geloofsgenoot, was gisteravond verdwenen achter hekken en plastic.
Aan het eind van de herdenking liepen de deelnemers naar het aan het oog onttrokken standbeeld toe. En een voor een legden ze daar knuffels, kaarsen en bloemen of hingen die aan de hekken. Als eerbetoon aan Anne Frank, als teken van herdenking van de Holocaust. Misschien overbodig en zelfs treurig om het te moeten opmerken, maar in de verste verte was er volstrekt geen agressie te vinden onder de deelnemers. De herdenking verliep uiterst rustig, waardig en ingetogen, in het volle besef van al de pijn en het leed dat genocides door de tijd heen teweeg hebben gebracht. Het is van belang dit nadrukkelijk op te merken, omdat extreem-rechtsen, politici in het parlement en de heersende publieke opinie in dit land er steeds opnieuw als de kippen bij zijn om activisten tegen de genocide in Gaza te intimideren, stigmatiseren en dehumaniseren.
De oude, stramme nationalistische en militaristische herdenking heeft voor steeds meer mensen afgedaan. Met deze alternatieve herdenking en wake hebben de organisatoren alvast hier en nu een prachtig beeld geschetst van de vorm die de herdenking zou kunnen, ja, zou moeten gaan aannemen in de toekomst. Een herdenking van álle doden van oorlogen en genocides, los van nationale grenzen en nationalistische zelfingenomenheid.
Harry Westerink
Eric Krebbers
(Dit artikel is enigszins aangepast op 8 mei 2024)
