De ophef-cascade na de Maccabi-rellen

“Vanwege de onrustig verlopen nacht met diverse geweldsincidenten stelt de driehoek een noodverordening in voor Amsterdam en Amstelveen”, zo tweette de gemeente Amsterdam aan het einde van de middag. Er is een compleet overtrokken reeks van maatregelen genomen na wat er de laatste dagen is gebeurd in Amsterdam. Maar een logisch gevolg van de paniekrace die verschillende media en politici tegen elkaar hebben gevoerd. Een symptoom van afstervende tegenmacht.

Wat weten we van de gebeurtenissen van de afgelopen dagen? Hierover is nog veel onduidelijk. In ieder geval speelt voetbalclub Maccabi Tel Aviv op 7 november een wedstrijd tegen Ajax, waarvoor veel Maccabi-fans naar Amsterdam reizen.

Maccabi is internationaal geen onbekend fenomeen. Onderdeel van de harde kern van de fans zijn de “Maccabi Fanatics”, een extreem-rechtse groep die vol zit van anti-Arabisch racisme en waarvan leden de strijd aangaan met demonstranten tegen Netanyahu.

Dit leidt weleens tot gewelddadige confrontaties. In Athene hebben supporters uit de harde kern een Arabische man in elkaar geslagen.

Overigens is Israël het enige land dat geheel in Azië ligt, dat überhaupt mee mag doen met de Europese competities van de UEFA. Net als bij Eurovisie kan ik me weinig niet-racistische redenen voorstellen waarom Israël bij uitstek wél mee mag doen.

In reactie op het nieuws dat deze harde kern, waaronder de Maccabi Fanatics, naar Nederland komt, reageert de Amsterdamse pro-Palestijnse gemeenschap. Organisaties waarschuwen om uit te kijken, zeker met het dragen van bijvoorbeeld keffiyeh’s.

Ook wordt er een protest georganiseerd tegen Israëlische deelname aan Europees voetbal. Volgens tegenstanders zou Israël, net als Rusland, uit Europees voetbal moeten worden gezet zolang het de genocide in Gaza voortzet. De demonstratie wordt verplaatst.

Reden voor die verplaatsing is, aldus de gemeente, dat er dreigingen zijn vanuit de Ajax Supporters Delegatie. Die stellen “in te willen grijpen” tegen demonstranten, waardoor de veiligheid van demonstranten in gevaar komt. De dreiging komt deels uit de harde kern van Ajax.

Het gaat al mis in de nacht van 6 op 7 november, de avond vóór de wedstrijd. Dit blijkt ook uit de opsomming van de politie. De avond begint al met ‘opstootjes’ tussen verschillende teams, zoals tegenwoordig gebruikelijk is bij een voetbalwedstrijd.

(Soms haal ik in dit stuk de verklaringen van de politie aan, wanneer die in strijd zijn met het beeld dat de gemeente over de nacht heeft geschapen. Voor de rest ben ik er zeer sceptisch over of deze versie waarheidsgetrouw is)

Maar het benoemt ook hoe Maccabi-supporters op het Rokin een Palestijnse vlag van een gevel trekken, iets dat door een taxichauffeur wordt gefilmd.

Ook wordt er een taxi vernield, waarvan eveneens beelden zijn. Dit leidt tot een oproep onder taxichauffeurs om zichzelf te verdedigen. Een aantal Maccabi-supporters worden daardoor gedwongen in het Holland Casino te schuilen.

De volgende dag verzamelen de Maccabi-fans, waaronder de Maccabi Fanatics, zich op de Dam, waar ook demonstranten zijn. Een demonstrant krijgt daar een patatje mayo op het hoofd, wat leidt tot een ‘opstootje’. De demonstrant wordt vervolgens gearresteerd.

Volgens de politie gaat het ook tijdens de wedstrijd mis. Ajax-fans proberen het Anton de Komplein te bereiken om de confrontatie aan te gaan met pro-Palestijnse activisten.

Maccabi wordt die avond gruwelijk ingemaakt door Ajax, dat met 5-0 wint. Na de wedstrijd trekken de fans de stad in. Ook dit leidt tot opstootjes, waaronder aanvallen op huizen waar Palestinavlaggen of -posters te zien zijn.

Harriët Bergman vertelde op Twitter: “Gisternacht stond groep Israëlische hooligans onder mijn raam (Palestina poster). Schreeuwen, tegen de voordeur bonken, vuurwerk. Ik was voor het eerst in mijn leven in mijn eigen huis echt bang – dat die deur open zou gaan, dat er een steen of vuurwerk door de ruit zou gaan. Zie in de media amper iets terug van mijn ervaring – dat opgefokte voetbalhooligans met oorlogstrauma’s, uit een land dat genocide pleegt en aan extreme ontmenselijking doet, in de stad loslaten, regardless of er tegenprotesten zijn geen goed idee is. ‘Zwarte dag in de geschiedenis van Amsterdam’ – het zou misschien ook iets meer in beeld mogen dat de Israeli’s niet alléén maar zielig waren, maar – gôh – ook zelf op oorlogspad. Toen ik m’n gordijnen even opende werd er gejoeld en ben ik weer weg gegaan van het raam. Er is niets beschadigd, niemand deed wierp een steen, ze liepen weer door of werden weggehaald. Dat er “niets is gebeurd” betekent niet dat het niets voorstelt.”

Ook zingen de fans bepaalde liederen en leuzen, waaronder verwijzingen naar het bombarderen van scholen, het vermoorden van kinderen, en dat het Israëlische leger erop uit is om Arabische mensen te vermoorden. Dit is ook door de NOS bevestigd.

Vervolgens werd er door Maccabi-fans met vuurwerk gegooid. Volgens ooggetuigen was de sfeer slecht (wat veroorzaakt kan zijn door het grote verlies) en waren ze op zoek naar confrontatie met het uitgaanspubliek. Die confrontatie kwam uiteindelijk.

Er was ongetwijfeld sprake van antisemitisme in bepaalde situaties. Dat kan gelezen worden in besloten groepen, waarin bepaalde acties tegen Maccabi-fans werden gecoördineerd. Daarin werden onder andere verwijzingen gemaakt naar concentratiekampen en “Jodenjacht”.

Dit hangt ook samen met machogedrag, een onderdeel van toxische mannelijkheid. Het zijn vooral mannen die het gevecht aangingen. Het zal ongetwijfeld zo zijn dat bepaalde Maccabi-fans te maken hebben gehad met geweld dat ze niet direct hebben uitgelokt.

Het gaat, met wat we nu weten, echter te ver om al het geweld in Amsterdam toe te wijzen aan “antisemitische aanvallen” op onschuldige Maccabi-fans. Het geweld van de nacht van 7 november in Amsterdam heeft veel meer weg van machogevechten zoals die vaker voorkomen bij voetbal.

Dat blijkt ook uit de hoeveelheid gewonden. Er zijn volgens de politie vijf mensen in het ziekenhuis opgenomen met verwondingen. Dit aantal laat zich vergelijken met voetbalrellen, of met uitgaansgeweld.

Al met al zal er ongetwijfeld sprake zijn geweest van antisemitisme, maar het merendeel van het geweld kan verklaard worden door confrontaties tussen voetbalfans onderling, of met publiek. Ook was er over en weer geweld, in plaats van dat Maccabi-fans enkel slachtoffer zijn.

Wat wél eenzijdig is, is de mediareactie. Dat begint met een commentaar van Joods.nl, dat spreekt van geweld tegen “toeristen”. Het gaat in hun filmpje, denk ik, om de situatie naar aanleiding van de ruzie met de taxichauffeurs, na die vernieling.

Dit vindt weerslag in de reacties van politici. Dilan Yeşilgöz en Geert Wilders spreken meteen van antisemitische aanvallen, en gooien al het geweld (ook het geweld vanuit Maccabi-supporters) op één hoop: antisemitisme.

Dit wordt overgenomen door Dick Schoof. Hierbij moeten we ons realiseren dat er op dit moment, namelijk rond negen uur ’s ochtends, nog heel weinig bekend is over de daadwerkelijke toedracht. Er zijn alleen nog een paar filmpjes.

Een van die beelden wordt gedeeld door Keren Hirsch, een zeer pro-zionistische PvdA-er uit Amsterdam. Ondanks haar vooringenomenheid is het filmpje zeer ernstig: een man moet verklaren of hij Joods is of niet.

Maar zoals gezegd maakt één filmpje niet dat er sprake is van breed antisemitisch geweld. Daarom is het goed als bewindspersonen in dit soort situaties afwachten wat er daadwerkelijk is gebeurd. Dat gebeurt hier niet, vanwege de ophef-cascade.

De ophef-cascade is een proces waarbij paniek over een gebeurtenis een eigen leven gaat leiden, doordat de angst kritiekloos wordt overgenomen. Zoals door Frans Timmermans, die het frame van Yeşilgöz en Wilders overneemt.

Dit komt door angst van mensen als Timmermans zelf. Ze zijn bang dat, door kritiek te hebben op het frame, ze worden neergezet als ontkenner van het probleem. Met andere woorden: dan ben je zelf ook antisemiet. Dus gaat iedereen de leugen achterna.

Deze ophef-cascade leidde eerder dit jaar tot de beschuldigingen van antisemitisme gericht tegen demonstranten tegen Israëlische president Herzog. Ook daar kwam later uit dat beschuldigingen onwaar en ongefundeerd bleken.

De grote ophef, en de druk uit Israëlische en internationale media, verplichtte Halsema feitelijk een grote persconferentie te houden. Zo’n keuze leidt alleen maar tot meer paniek, en legitimeert het frame des te meer.

Dat werd ook versterkt door het bezoek van de Israëlische minister van Buitenlandse Zaken, die baat heeft bij steeds toenemende paniek op dit onderwerp. En de terugkeer van Schoof zette het frame helemaal kracht bij. Iets dat hij bij andere voetbalrellen niet zou doen.

Deze ophef-cascade kan alleen bestaan in bijzondere politieke omstandigheden. Het vereist media die niet nieuwsgierig zijn naar alle kanten van een verhaal. Dit is het resultaat van ontmenselijking van moslims in Nederland, waardoor hun kant niet wordt gevraagd.

Maar het is ook een gevolg van de grote centralisatie van macht in de handen van de Wilders-clique. Daardoor bepaalt Wilders onmiddellijk het frame, en is het schadelijk voor de politieke positie (of, voor media, geloofwaardigheid) om ertegenin te gaan.

Dit wordt vervolgens gebruikt om verregaande maatregelen te rechtvaardigen, waaronder een onbegrijpelijk demonstratieverbod dit weekeinde. Wat heeft dit alles met demonstreren te maken? Behalve als je alle pro-Palestina-uitingen antisemitisch vindt.

En dat is precies het frame waar de regering voor gaat. Dit verbinden aan Palestina om de pro-Palestijnse beweging nog meer uit te knijpen. Een groot verlies, ook in de strijd tegen daadwerkelijk antisemitisme. Die lijdt hieronder.

Er is namelijk écht sprake geweest van antisemitische ‘incidenten’ in Amsterdam. Die vereisen aandacht, maar die aandacht wordt zo breed uitgesmeerd dat het daadwerkelijke antisemitisme niet meer aan te wijzen is. Het vergroot alleen maar cynisme.

Het is zo erg dat sommigen nu, bij beschuldigingen van antisemitisme, meteen uitgaan van een politieke spin. Het kost moeite om daar doorheen te prikken. Dit frame helpt niet tegen daadwerkelijk antisemitisme.

Het dient alleen om nog meer fundamentele rechten af te snoepen en de Palestijnse beweging te delegitimeren, terwijl islamofobie alleen maar toeneemt. Een vorm van rassenhaat, die onder Maccabi Fanatics welig tierde. Maar waarover de politiek blijft zwijgen.

Addendum

Na publicatie van dit stuk blijkt dat het filmpje dat door joods.nl wordt gedeeld, in tegenstelling tot wat die website beweert, juist een aanval van Maccabi-supporters tegen een Amsterdamse taxichauffeur laten zien. Joods.nl gebruikt deze beelden echter als voorbeeld van geweld dat “moslimjongeren” tegen Maccabi-supporters zouden hebben gebruikt.

Dit soort propaganda staat in een lange traditie waarbij geweld tegen een groep wordt gebruikt als rechtvaardiging voor nog meer geweld tegen die groep. Deze week herdenken we Kristallnacht, een pogrom waarbij Joden van de nazi-regering de schuld kregen van het geweld dat hen was aangedaan. De Duitse Joden moesten als gevolg een strafbelasting betalen, en hun verzekeringsuitkering moesten ze aan de staat geven. Hoewel het geweld in Amsterdam in geen enkele wijze een pogrom genoemd mag worden, is dit slechts één voorbeeld van een dergelijk voorval.

Bo Salomons

(Dit artikel verscheen eerder als draadje op Twitter.)