De SP
Hoe kijkt Doorbraak naar de politieke opvattingen bij de SP?
De SP heeft sinds haar oprichting eind jaren 60, begin jaren 70 een sterke groei doorgemaakt, eerst nog langzaam, daarna steeds sneller. Een deel van de traditionele achterban van de PvdA is overgestapt naar de SP, en ook vanuit allerlei andere politieke stromingen zijn de leden toegestroomd, net als vanuit buitenparlementair links. Inmiddels is de SP zonder concurrentie de grootste linkse politieke organisatie van Nederland. Een partij die echter wel steeds meer wil overgaan tot het meebesturen van de kapitalistische BV Nederland. De partij is daarnaast ook buitenparlementair actief, maar die activiteiten staan helaas toch meestal uiteindelijk in dienst van het parlementaire werk.
Oorspronkelijk was de SP maoïstisch georiënteerd, maar tegenwoordig streeft de partij niet meer naar fundamentele veranderingen en bezet ze de linkervleugel van de sociaal-democratie. De SP is vooral belangrijk omdat het de laatste partij is in het parlement die zich serieus probeert te verzetten tegen het oprukkende neo-liberalisme en de aanvallen op de publieke sector. Dat verklaart waarom de SP zo populair is onder werkers in onder meer onderwijs, openbaar vervoer en gezondheidszorg. Een aantal linkse basisideeën is helaas echter met het oog op eventuele toekomstige regeringsverantwoordelijkheid de deur uit gedaan, zoals bijvoorbeeld de oorspronkelijke principiële stellingnamen tegen de NAVO en de monarchie.
Begin jaren 80 publiceerde de partij twee reactionaire nota’s, een tegen gastarbeiders en een tegen het feminisme. Met name het racisme in de gastarbeidersnota leidde tot veel kritiek uit vrijwel alle andere linkse hoeken. De SP heeft nooit echt afstand genomen van die nota’s. Integendeel, soms roepen SP-politici trots dat hun partij in de gastarbeidersnota als eerste in Nederland aan de bel trok over “de problemen met de integratie”. Maar heel veel andere SP-ers willen gelukkig liever niet meer herinnerd worden aan de nota’s, die overigens via de officiële SP-kanalen niet meer verkrijgbaar zijn. Als het gaat om migratiebeheersing, neemt de SP tegenwoordig een enkele keer een wat progressievere positie in, zoals bij de grote inzet voor het vluchtelingenpardon, terwijl men in veel andere gevallen juist voorop loopt met pleidooien voor de invoering van nieuwe repressieve maatregelen, zoals bijvoorbeeld de gedwongen inburgering. Mogelijk kan het binnenstromen van grote hoeveelheden nieuwe leden, waaronder een groeiend aantal “allochtonen”, er op termijn toe leiden dat er meer progressieve migratiestandpunten vanuit de SP gaan komen. Dat zou een ontwikkeling zijn die Doorbraak erg zou toejuichen en zeker waar mogelijk zou willen steunen en stimuleren. Hoopgevend is in ieder geval dat de SP lokaal vaak al veel progressievere geluiden laat horen rond migratie en anti-racisme.
Sommige afdelingen zijn dus wat linkser. Maar er zitten bij de SP ook heel wat niet zo erg linkse types, en bepaalde afdelingen schijnen geen toonbeeld te zijn van kameraadschappelijkheid en progressiviteit. De top heeft de touwtjes stevig in handen. Er is weliswaar formeel een democratische partijstructuur, maar de praktijk en de partijcultuur zijn behoorlijk autoritair. Er wordt intern wel geroepen om meer democratie, maar het gros van de leden is niet erg vatbaar voor kritiek op de partijleiding omdat ze – terecht – veel respect hebben voor die mensen die de SP van de grond af aan hebben opgebouwd via tientallen jaren van keihard werken. Sympathie bij de basis heeft de partijleiding ook opgebouwd door het systematisch meegaan in de denkwereld van het armere deel van de Nederlandse bevolking. Helaas heeft men zich daarbij tot op heden voornamelijk beperkt tot het “autochtone” en soms enigszins racistische deel daarvan. Dat verklaart wellicht ook waarom de partij pertinent weigert om deel te nemen aan een breed maatschappelijk anti-racistisch protest tegen racistische rechts-populisten als Wilders.
Hoe gaat Doorbraak om met de SP en haar leden?
Doorbraak wil een bijdrage leveren aan het opbouwen van een krachtige revolutionair-linkse beweging. Naast het opzetten van een sterke eigen basisdemocratische organisatie met een helder links ideeëngoed (anti-kapitalistisch, anti-patriarchaal en anti-racistisch), is het daartoe vooral ook nodig om goede contacten te ontwikkelen met andere progressieve organisaties en individuen, en dan vooral natuurlijk met diegene met duidelijk linkse ideeën. Een deel daarvan zit tegenwoordig bij de SP. Door nadrukkelijk politiek aanwezig te zijn, kan Doorbraak mogelijk een steun in de rug vormen voor kritische SP-ers die ijveren voor meer interne democratie en die hun partij naar links willen duwen. En hun aantal lijkt groeiende: want steeds meer lokale afdelingen en kritische werkgroepen roeren zich binnen de partij. Dat wordt helaas door de partijtop niet altijd gewaardeerd, getuige de recente uitsluiting van Offensief. Maar dat het her en der broeit is duidelijk, getuige ook onder meer de ideeën op het platform Rosa. Doorbraak heeft vanzelfsprekend niet de illusie dat de SP ooit een revolutionaire partij zal worden, maar als zo’n grote partij ook maar een klein beetje in linkse richting zou gaan opschuiven, dan zou dat zeer zeker al grote gevolgen hebben voor de leden van de partij en voor de samenleving van waaruit Doorbraak moet opereren. Een klein aantal van die kritische SP-ers zit bij Doorbraak, en de deur staat altijd open voor anderen die samen willen denken over de opbouw van zo’n brede linkse tegenmacht van onderop. Waarbij Doorbraak er nadrukkelijk niet op uit is dat ze de SP de rug toekeren.
Doorbraak is een onafhankelijke organisatie, met een eigen politieke agenda en strategie, en is zeker niet uitsluitend gericht op de SP of op SP-leden. Doorbraak zoekt overal in de samenleving naar kansen voor de opbouw van zo’n gezamenlijke linkse tegenmacht, naar ontevreden linkse en kritische mensen. In eerste instantie vooral ook op plekken waar links traditioneel niet zo erg aanwezig is, zoals bijvoorbeeld aan de geflexibiliseerde onderkant van de arbeidsmarkt, in kringen van migranten die slachtoffer zijn van gedwongen inburgering, onder Surinamers, Antillianen, Afrikanen en anderen die zich boos maken over de groeiende populariteit van het neo-koloniale gedachtengoed, en onder anti-fascisten die zich teweer stellen tegen nationalisme en fundamentalisme van Nederlandse én buitenlandse herkomst. Maar de SP is inmiddels – zoals gezegd – zo groot, belangrijk en nadrukkelijk aanwezig dat die partij niet genegeerd mag worden. Tegenwoordig zijn grotere landelijke campagnes, demonstraties en acties eigenlijk nauwelijks nog denkbaar zonder steun van de partij. Van Harte Pardon was mede een succes vanwege de goede inzet van de SP, terwijl de landelijke anti-racisme manifestatie van 22 maart 2008 niet erg druk bezocht werd mede vanwege de actieve boycot door de SP (en GroenLinks).
Diepgaande samenwerking met partijen als de SP en GroenLinks is voor Doorbraak nauwelijks denkbaar, niet alleen op inhoudelijke gronden, maar ook omdat Doorbraak nog slechts een kleine beginnende organisatie is met hooguit 30 leden. Wel voorstelbaar is een incidentele samenwerking bij de organisatie van een demonstratie, en zeker op lokaal niveau valt er her en der prima samen iets te regelen. In uitzonderlijke gevallen is de partij zelfs misschien toch nog zover te krijgen dat men mobiliseert voor activiteiten die buitenparlementair opgezet zijn. Omgekeerd heeft het weinig zin voor organisaties als Doorbraak om te mobiliseren voor SP-activiteiten omdat men daartoe bij de partij zelf ruim voldoende middelen heeft. Het is overigens niet onvoorstelbaar dat Doorbraak ooit activiteiten zou organiseren tégen iets van de SP, bijvoorbeeld op het gebied van de gedwongen inburgering of het “humane” uitzetten, zeker wanneer de SP in de toekomst regeringsverantwoordelijkheid zou nemen.
Doorbraak zal over de opvattingen van de SP geen blad voor de mond nemen. Zeker als het gaat om de opstelling rond migratie, inburgeringsplicht en het rechts-populisme is het belangrijk om helderheid te scheppen, maar nooit op zo’n manier dat de kritische leden de deur voor Doorbraak dicht gooien. Kritiek moet zo concreet en praktisch mogelijk zijn, want op zware ideologische discussies zitten momenteel maar weinig mensen te wachten. In de praktijk is het wellicht het beste om te laten zien dat het SP-standpunt over inburgering kan leiden tot failliete gezinnen en een soort tweederangsburgerschap, dat verscherpte migratiebeheersing onvermijdelijk leidt tot nog grotere aantallen doden aan de grenzen, uitzetgevangenissen vol onschuldigen, en gewelddadige uitzettingen. Zo kan Doorbraak de linkse kritici binnen de SP voorzien van effectieve argumenten. Idealiter zou de SP op den duur ook een mening moeten gaan hebben over Doorbraak, en zich gedwongen gaan voelen om minimaal de standpunten over migratiebeheersing en racisme naar links bij te stellen om de geloofwaardigheid (en de kritische leden) niet kwijt te raken.
Hoe kijkt Doorbraak aan tegen het dubbellidmaatschap van Doorbraak en de SP?
Een flink aantal Doorbraak-leden is ook SP-lid. Degenen die actief lid zijn vormen een soort voelhorens van Doorbraak binnen de partij, en proberen tegelijk een steviger en consequenter links geluid te laten horen binnen de partij. Dat is erg belangrijk, gegeven de centrale positie van de partij binnen links. Het is echter geen Doorbraak-strategie om zoveel mogelijk leden de SP binnen te loodsen. SP-lid worden, zijn of blijven blijft principieel een individuele keuze.
Bij Doorbrakers die tevens lid zijn van de SP, of een andere linkse partij of groepering, zou voorop moeten staan dat ze de uitgangspunten van Doorbraak naar buiten toe uitdragen, en niet de ideeën van hun andere organisatie bij Doorbraak trachten binnen te brengen. Doorbraak wil niet verworden tot een platform van individuen die allemaal elders actief zijn, en die alleen bij Doorbraak bijeenkomen om hun ervaringen uit te wisselen of om elkaar te overtuigen. Doorbraak wil immers zelf politiek maken, macht opbouwen, en zo’n vrijblijvende ieder-wat-wils houding zou daar niet aan bijdragen. Gedeelde uitgangspunten en een groeiende collectiviteit zijn voor Doorbraak van levensbelang. Aan de andere kant is individuele autonomie binnen Doorbraak ook een groot goed. Diversiteit, uiteenlopende praktijken en opvattingen bij de leden zijn nodig voor een dynamische, progressieve organisatie.
Doorbraak-leden hebben individueel uiteenlopende motieven om actief lid te zijn van de SP, maar de belangrijkste is wel de behoefte aan deelname aan een groter links verband dat er echt toe doet, waar beweging is en allerlei mogelijkheden liggen. Men wil erbij zijn waar het gebeurt. Slechte ervaringen in linkse partijtjes of de buitenparlementaire actiebeweging gaven vaak de doorslag om zich bij de SP aan te melden. Die andere linkse partijen zaten vaak op een dood spoor, waren geïsoleerd en kwamen zodoende niet verder. De actiebeweging is bij wijze van spreken op sterven na dood en die was sowieso niet erg goed in de opbouw van structuren en macht. Door de huidige snelle ontwikkeling van de SP liggen daar nu veel mogelijkheden om kaderlid te worden en daadwerkelijk invloed uit te oefenen, juist ook doordat er meer linkse activisten zijn toegetreden. Ook al is de partij niet zo links als men zou willen, is het toch al heel wat om zoveel linkse mensen bij elkaar te hebben in een politieke structuur.
Sommige andere Doorbraak-leden kiezen ervoor om naast Doorbraak actief te zijn bij de resterende serieuze buitenparlementaire organisaties. Die bieden op hun beurt meer vrijheid om nieuwe ideeën te ontwikkelen, los van partijpolitieke belangen. Activisten kunnen daar veel meer autonoom aan politiek en leven vormgeven. Ook in die kringen is het belangrijk om als Doorbraak activisten met voelhorens te hebben.