De SP en de ontwikkeling van ‘linkse’ bagger
Hoewel wat ik noem “rechtse bagger” van alle tijden is, en in de geschiedenis werd vastgelegd in schotschriften en pamfletten, heeft het fenomeen met de komst van sociale media en internet een hoge vlucht genomen. Mensen kunnen vanachter de computer of via mobiele apparatuur anoniem direct zelf berichten publiceren, op een goedkope manier en potentieel toegankelijk voor vele lezers. Er blijken allerlei mensen met ambtelijke posities of in het bedrijfsleven anoniem allerlei vooroordelen en racistische rotzooi op Twitter etcetera te produceren. “Voor de lol” of “om een beetje te provoceren”.
Kenmerk van de rechtse bagger is dat het gaat om oppervlakkige beeldvorming, het opplakken van een frame op een gebeurtenis of op personen, als een symbool verbonden met emoties. Het gaat daarbij niet om genuanceerde meningen, waarbij je op een oprechte manier probeert de werkelijkheid te analyseren, maar om verdraaiing van feiten, selectieve interpretatie en selectie van feiten, samenzweringstheorieën, stigmatisering van bevolkingsgroepen en vervalsing van de geschiedenis. Alles in dienst van de oppervlakkige beeldvorming op basis van emoties. Of feiten kloppen doet er niet toe, zolang de beeldvorming maar wordt versterkt.
Betrekkelijk kleine groep met grote invloed
Kenmerk van de rechtse bagger is ook dat een betrekkelijk kleine groep op sociale media – wanneer ze overgaan tot gecoördineerde acties, bijvoorbeeld via rechtse of extreem-rechtse partijen of nog erger, fascistische groeperingen – een grote invloed kan uitoefenen omdat de schijn wordt gewekt dat de sociale media worden overspoeld met hun mening, en dat dus ‘de bevolking’ er grotendeels zo over denkt. Terwijl in werkelijkheid de meerderheid het niet zo belangrijk vindt of zich om een andere reden afzijdig houdt. Media en politici richten zich vaak op deze schijnmeerderheid om maatregelen te eisen in de lijn van de rechtse bagger.
Aan de rechtse bagger ligt een neo-liberale mensvisie ten grondslag: mensen zijn eigenlijk dom, reageren primair op emoties en financiële prikkels, die je bij hen kunt losweken en manipuleren. Daar moet je bij aansluiten. De mens is een egoïstisch wezen, en hierop inspelen levert, via het marktmechanisme, op dat mensen hun eigenbelang nastreven. En het mooie is dat via dat mechanisme van de marktwerking de resultante is dat gebeurt wat in het algemeen belang het beste voor ons allen is. Dat mensen in wezen dom zijn en emotiemachines op basis van instinctieve prikkels, heeft in het verleden een belangrijke rol gespeeld in het tegenhouden van mensenrechten. Bijvoorbeeld lang geleden in de discussie over het algemeen kiesrecht, maar het speelt overal een rol waar meer zeggenschap van mensen aan de orde komt.
Wat stel je ertegenover?
De vraag is wat links hier tegenover kan stellen. Daarbij zie ik twee mogelijkheden. In de eerste plaats werken vanuit een andere mensvisie en visie op inrichting van de samenleving. Mensen zijn niet dom, willen behalve het nastreven van hun eigenbelang ook als sociale wezens graag samenwerken, solidair zijn, elkaar ondersteunen. Ze worden sterk door hun omgeving beïnvloed, en dus heeft de inrichting van de samenleving invloed op hoe mensen reageren. En die omgeving is in onze samenleving het kapitalisme, met zijn concurrentie van allen tegen allen en een sterke individualisering.
Maar in principe zijn mensen geen wezens die alleen maar hun eigenbelang nastreven. Ze kunnen zelf op een rationele manier denken en voors en tegens afwegen. Dus in plaats van te appelleren aan het egoïsme van mensen in een markteconomie is ook een andere samenleving mogelijk, waarin niet eenzijdig door het blinde marktmechanisme, maar door onderling democratisch overleg wordt bepaald wat er in de samenleving gebeurt. Appelleren aan die rationaliteit betekent dat je pogingen doet om met genuanceerde analyses de rechtse bagger te weerleggen, samen met het bevorderen en naar voren brengen van samenlevingsstructuren waarin deze mensvisie tot zijn recht komt. Beelden en symbolen kunnen daarbij wel een rol spelen, bijvoorbeeld bij de herdenking van historische gebeurtenissen, maar altijd verwijzend naar een uitgebreide inhoudelijke analyse die appelleert aan de ratio in de mens.
Een ander antwoord: ‘linkse’ bagger
Maar er is ook een ander ‘antwoord’ mogelijk. Namelijk het ontwikkelen van ‘linkse’ bagger. Geheel volgens de principes van de rechtse bagger mensen benaderen om ze te winnen voor een concreet geïsoleerd links standpunt. Ik zeg concreet geïsoleerd links standpunt, want uiteindelijk is deze methode dus in strijd met een optimistische mensvisie en streven naar een andere inrichting van de samenleving dan de rechtse bagger wil. Interessant wordt dit wanneer het geïsoleerde linkse standpunt, waarvoor je de burger ofwel de kiezer wilt winnen met rechtse baggermethoden, helemaal geen exclusief links standpunt is.
Dat is nu met de Europese verkiezingen op komst het geval met het onderwerp “meer of minder Europa”. Als je op dat punt linkse bagger gaat produceren, wat is dan nog het verschil met rechtse bagger? Zeker als die linkse bagger zich richt tegen een andere linkse partij. Of een partij die zichzelf links noemt. De SP lijkt in deze val te zijn getrapt. De partij heeft onlangs een filmpje geproduceerd waarin een Brusselse technocraat genaamd Hans Brusselmans figureert: een overduidelijke verwijzing, ook in postuur en gezichtsvorm, naar Eurocommissaris Frans Timmermans van de Partij van de Arbeid. Alle clichés over Brussel komen in het spotje voorbij: Hans is voorstander van een “Europese superstaat”, woont als Brusselse zakkenvuller in een villa, met een conservatieve antieke inrichting. Hij gooit grijnzend de uitslagen van Europese referenda in het haardvuur en schrokt een rood-wit-blauwe taart naar binnen, want Hans wil Nederland opslokken. De boodschap: “Laat Brussel niet de baas zijn, stem 23 mei SP”.
Effect van het filmpje
Het effect van het filmpje: je hoeft “stem 23 mei SP” alleen maar te vervangen door “stem 23 mei Forum voor Democratie of PVV” en het filmpje kun je zo laten. Het filmpje werd prompt een hit op de sociale media, maar er kwam ook hevige kritiek. Ook vanuit de eigen partij: niet eerder werd in een Nederlands campagnefilmpje zo grof op de man gespeeld. Frans trekt ergens in het filmpje zijn broek uit (?) en gaat dan spelen met speelgoedtanks die in een rijtje langs het open haardvuur rijden.
Nergens in het filmpje is een inhoudelijk argument te vinden. Ach Piet, maar is het geen satire? Pardon, het is dan wel een hele slechte satire. Het wordt totaal niet duidelijk dat het zo bedoeld is. In je propaganda afglijden naar veramerikaniseerde Trumpmethoden, en de methoden van de rechtse bagger, zal de verwarring onder de mensen alleen maar groter maken en brengt een rechtvaardiger samenleving uiteindelijk geen stap dichterbij. Je blind staren op de negatieve rechtse bagger, hun methoden overnemen, opschuiven naar hun standpunten in sommige opzichten en je daarbij verliezen in de concurrentie van de elkaar bestrijdende politieke partijen in de parlementaire democratie, zal nooit het elan opleveren van grote sociale bewegingen die werkelijk de loop van de geschiedenis een andere richting kunnen geven. Het levert na de verkiezingen, door de compromissen met conservatieve groeperingen waartoe je bent gedwongen om op lokaal en nationaal niveau uiteindelijk een beetje invloed te kunnen uitoefenen, hooguit een chronische vertrouwensbreuk op met de kiezer, die je dan later weer moet proberen terug te winnen van de conservatieve of ergere partijen. Zodat je gedwongen bent om nog verder naar hun standpunt op te schuiven.
Conclusie
Beter is het om mensen perspectief te bieden door aan te sluiten bij de talloze initiatieven, coöperaties en andere samenwerkingsverbanden die op lokaal niveau in de eigen omgeving oplossingen zoeken voor het falen van de neo-liberale markteconomie en die sinds een tiental jaren als paddenstoelen uit de grond schieten. Zoals collectieven in de zorg, energie en wooncollectieven en andere. Probeer een stem te geven aan die positieve beweging onder de mensen. Onder welke voorwaarden kunnen zij hun initiatieven verder ontwikkelen, en welke eisen stel je daarbij? Dat is een betere insteek dan het filmpje en de achterliggende filosofie van de SP. Dat ze veel kritiek hebben op de Partij van de Arbeid vind ik op zich overigens niet zo’n punt. Dat heb ik ook.
Piet van der Lende
Wat een mooie analyse. Volledig eens met Piet van der Lende. Ik probeer op zijn manier constructief te reageren, niet alleen via de siciale media, maar ook als SP raadslid hier in Roermond en met andere partijleden. De SP is me te waardevol om in de slipstream te laten afglijden in Trumpiaanse/PVV/FvD-achtige methoden!
Groet,
Gerard Nizet SP Roermond
Ik vind het vooral jammer dat ze het hebben gekoppeld aan “minder brussel, meer nederland”, ipv het gewoon te laten gaan over de graaicultuur, leger/oorlogsfantasieën, losgezongenheid van de democratie, en de antidemocratische frustraties en fantasieën van “links”, zoals beschreven in de Crisis of Democracy -> http://www.trilateral.org/file.view&fid=8
Verder, ja, inderdaad geen oplossingen. Maar goed, dat hoeft ook niet altijd; het is meer dat de partij verder veel te onzichtbaar is. Want in principe kun je volgens mij best het grootste deel van de tijd een positief mensbeeld uitdragen, terwijl je af en toe middels karikaturisering duidelijkmaakt waar mensen die dat mensbeeld niet delen zich mee bezighouden.
De schrijver start een betoog en verzwakt deze direct in zijn eerste zin: ‘Kenmerk van de rechtse bagger is dat het gaat om oppervlakkige beeldvorming, het opplakken van een frame op een gebeurtenis of op personen, als een symbool verbonden met emoties.’
Alsof het om een definitie of een gegeven betreft. Framing is hier ‘bagger’ die kennelijk altijd uit de rechtse (met de vraag wat onder rechts wordt verstaan) hoek komt. Daarbij stelt hij direct dat die ‘rechtse bakker’ ook altijd wordt onderbouwd door oppervlakkige beeldvorming etc.
Als je de woorden, beschrijving goed leest, dan kan niemand uitleggen wie hij nu echt bedoelt En dat is nu net de bedoeling van framing.
“Frames zijn een manier om de werkelijkheid te verpakken, van strikjes te voorzien, of achter een donkere bril te plaatsen. Het kiezen van de juiste woorden is al een hele stap in de goede richting. Woorden plaatsen een frame, net als beelden dat kunnen doen. Ze geven kleur aan de perceptie.”
En niet meer dan dat.
Hier een perceptie van een schrijver die in zijn hoofd heeft bepaalt wat goed of fout is en hiermee meedoet aan het spel om mensen een eigen gevoel of mening weer te geven.
Zie ook mijn beschrijving over frames: https://www.commtop.nl/2016/02/21/framing-deel-1/
Nee, ben het niet eens met de schrijver. Ik vind het filmpje van de SP prima. PVDA heeft zijn achterban in de steek gelaten door teveel te heulen met het grootkapitaal. Dat doet de EU ook , alles staat in dienst van het grootkapitaal. Timmermans symboliseert voor mij dan ook mijn mening over het filmpje.