Door Zwarte Piet in het Sinterklaasjournaal toe te laten promoot NTR racisme

De houding van het mediabedrijf NTR is beschamend nalatig als het gaat om hun zorgplicht jegens kinderen. De NTR maakt namelijk al jarenlang een racistisch tv-programma, het Sinterklaasjournaal, waarbij men de karikaturale Zwarte Piet-figuur blijft handhaven, ondanks toenemende kritiek daarop. Met een brainstormbijeenkomst op 2 september wil Doorbraak samen met anderen de druk op de publieke omroep gaan vergroten en Zwarte Piet uit het Sinterklaasjournaal verbannen. Meld je ook aan voor die bijeenkomst door te mailen naar doorbraak@doorbraak.eu!

Je zou verwachten dat een beschuldiging van racisme er bij de NTR toe zou leiden dat de inhoud van het betrokken programma onderzocht gaat worden en dat alles in het werk gesteld gaat worden om racisme uit dat programma te verwijderen. Maar de NTR weigert dat te doen. “Wij zijn erg verheugd dat lokale intochten en scholen elk jaar met het Sinterklaasjournaal meedoen en aansluiten bij de verhaallijn”, aldus de omroep op haar eigen website. Veel scholen volgen het Sinterklaasjournaal nogal klakkeloos en verschuilen zich voor het debat over Zwarte Piet graag achter de inhoud van dat programma. Ze zeggen geen standpunt in te nemen over de racistische karikatuur, maar geven aan dat ze afwachten hoe het maatschappelijke debat erover afloopt. Gelukkig blijkt het aantal scholen dat Zwarte Piet in het onderwijs heeft afgeschaft, inmiddels behoorlijk te zijn toegenomen.

Standpunt

Naar eigen zeggen heeft de NTR geen standpunt over Zwarte Piet. “Wij zijn een onafhankelijke publieke omroep, die als taak heeft maatschappelijke ontwikkelingen in haar programma’s te weerspiegelen; niet om ze te sturen of om er standpunten over in te nemen.” Dat is een drogredenering, want iedereen neemt nu eenmaal een standpunt in over Zwarte Piet, expliciet of impliciet. Niet alleen degenen die de Zwarte Piet-figuur willen afschaffen, doen dat. Ook degenen die die figuur vertonen in hun tv-programma’s, kiezen positie. Zij werken namelijk mee aan de promotie van een racistische karikatuur. Er is geen neutraal terrein waarop de NTR zich denkt te kunnen terugtrekken, hoe graag de omroep dat misschien ook zou willen.

De NTR is er trots op dat men “beeldbepalend” is voor de Sinterklaasbeleving in Nederland. Die trots is alleen op zijn plaats als de omroep afstand neemt van de Zwarte Piet-figuur. Het is namelijk wrang en beledigend om trots te zijn op het vertonen van een racistische karikatuur die zwarte mensen vernedert en die witte mensen stereotyperingen aanleert over zwarte mensen. De omroep beseft terdege dat men met het Sinterklaasjournaal een sterke invloed heeft op scholen en op de rest van de maatschappij. Daar hoort bij dat de NTR ook een verantwoordelijkheid heeft richting de hele samenleving. De omroep kan en mag zich niet aan die verantwoordelijkheid onttrekken, zeker ook niet richting kinderen. Geen enkel kind, wit, bruin of zwart, behoort blootgesteld te worden aan racistische beeldvorming. Het belang van het kind moet voorop staan, ook bij het Sinterklaasjournaal. En racistische beeldvorming kan nooit in het belang van het kind zijn.

Vrijbrief

De Nederlandse staat heeft het internationale kinderrechtenverdrag ondertekend, wat juist ook van toepassing is op mediabedrijven als de NTR. In het redactiestatuut van die omroep staat namelijk: “De NTR is een publieke omroep, gefinancierd uit publieke middelen en dient daarom tegenover datzelfde publiek rekenschap af te leggen over financiën, programmabeleid en de toetsing daarvan aan dit redactiestatuut.” Het is opmerkelijk dat de NTR geen rekenschap aflegt over de racistische inhoud van het Sinterklaasjournaal, terwijl de omroep beweert dat men ernaar streeft om de “sociale cohesie in al haar diversiteit te bevorderen”.

Noch scholen, noch het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, noch de Tweede Kamer, noch de burgemeesters, noch de gemeenten die deelnemen aan het Sinterklaasjournaal vragen rekenschap aan de NTR over de aanwezigheid van de Zwarte Piet-figuur in het Sinterklaasjournaal. De omroep krijgt daarentegen van al die verantwoordelijke betrokkenen simpelweg een vrijbrief om te doen en te laten wat men wil, wat betreft Zwarte Piet. Verreweg de meeste scholen en gemeenten trekken zich niets aan van de nationale en internationale kritiek op Zwarte Piet. Als men al in woorden uiting geeft aan de zorgen die men zogenaamd zegt te hebben over de Zwarte Piet-figuur, dan laat men de daden in elk geval voor zich spreken. Want bij vrijwel alle nationale en lokale intochten van Sinterklaas doet Zwarte Piet jaar in jaar uit doodleuk mee. De gemeente Amsterdam vormt daarop een van de zeldzame uitzonderingen. Daar heeft men Zwarte Piet wel uit de plaatselijke intocht verbannen.

Onrecht

Ook PvdA-burgemeester Jan Hamming van Zaanstad, waar dit jaar de nationale intocht gaat plaatsvinden, wil blijven zitten waar hij zit, namelijk in het pro-Zwarte Piet kamp. Hij is niet van plan om zijn deelname aan de komende nationale intocht te toetsen bij het College voor de Rechten van de Mens. Iemand die wil weten of zijn of haar handelen mogelijk een racistische context heeft, kan bij het College voor de Rechten van de Mens een verzoek indienen om dat te onderzoeken en daar een uitspraak over te doen. Het College oordeelde eerder dat de Zwarte Piet-figuur feitelijk discriminerend is, hoewel men zich helaas veel te laks opstelde naar scholen en andere instellingen die Zwarte Piet desondanks toch bleven promoten. Zoals zoveel anderen, verschuilt ook Hamming zich achter de beslissing van de NTR om te blijven vasthouden aan de Zwarte Piet-figuur in het Sinterklaasjournaal. Niet alleen het College van de Rechten van de Mens staat op het standpunt dat Zwarte Piet een racistische karikatuur is. Dat geldt ook voor de Kinderombudsvrouw, de Working Group of Experts on People of African Descent van de Verenigde Naties, en vele andere individuen en organisaties. Het is veelzeggend dat hun standpunt volkomen wordt genegeerd door de NTR, de overheid en de scholen die het Sinterklaasjournaal met de Zwarte Piet-figuur aan hun leerlingen laten zien.

Er zit altijd een onderliggende stellingname achter de beslissing van allerlei verantwoordelijke betrokkenen om niets te doen tegen het Zwarte Piet-racisme in het Sinterklaasjournaal. Het promoten van racistische karikaturen druist niet alleen in tegen het wettelijke mandaat van die omroep, maar is ook moreel verwerpelijk. De NTR-slogan “Speciaal voor iedereen” komt in dat licht bijzonder schijnheilig over. Het Zwarte Piet-racisme is immers een onrecht tegen mensen met een donkere huidskleur en in bijzonder tegen mensen van Afrikaanse herkomst. En het is ook verkeerd dat kinderen worden geïndoctrineerd om mensen met een donkere huidskleur als minderwaardig te beschouwen. In haar artikel “Geheime beslissing: Zwarte Piet-racisme aan de Zaan” heeft Joke Kaviaar de negatieve kracht van deze racistische beeldvorming goed beschreven: “Het beïnvloedt je wel. Geen enkel wit mens in dit land kan dit ontkennen. Vraag je maar eens af wat voor persoon je verwacht als de arts de spreekkamer van het ziekenhuis komt binnenlopen. Vraag het je eens eerlijk af. Zal hij zwart zijn? Ben je oprecht verbaasd als hij zwart is? Of is het eerder de schoonmaker waarvan je verwacht dat die zwart zal zijn?” Kaviaar geeft de lezer een advies: “Er is maar een ding dat je eraan kan en ook moet doen: dit erkennen en bestrijden, in jezelf, in de maatschappij, in de politiek, in de mensen om je heen. En zeggen: Zwarte Piet is racisme en moet per direct worden afgeschaft.”

JvL
Harry Westerink