Dwangarbeid in Groot-Brittannië: uitbuiting, disciplinering en afschrikking
Komend weekend organiseert Doorbraak twee bijeenkomsten (in Amsterdam en in Leiden) met de Britse groep Boycott Workfare, die tegen dwangarbeid strijdt. Hoe is de situatie precies in Groot-Brittannië? Cijfers daar laten zien dat dwangarbeid niets anders dan repressie is.
Het stellen van voorwaarden voor het ontvangen van Jobseekers’ Allowance, oftewel bijstand, begon in Groot-Brittannië al in de jaren tachtig. Maar de deur voor dwangarbeid werd pas echt flink open gezet met de Jobseekers’ wet van 1996. De “new deal”-regering maakte dankbaar gebruik van deze wet om voor het eerst “werken met behoud van uitkering” te introduceren, waarbij werklozen nog wel een klein extraatje op hun uitkering kregen. Sinds de huidige regering in 2010 aan de macht is gekomen, is het aantal dwangarbeidprogramma’s geëxplodeerd.
Het recentelijk gelanceerde progamma Community Work Placements (CWP) is het negende project dat deze regering heeft opgezet om mensen aan dwangarbeid te ‘helpen’. De programma’s verschillen in duur en soort werk, in doelgroep en in mate van repressie en dreiging op kortingen. Bij de “mildste” vorm gaat het om dwangarbeidtrajecten die officieel vrijwillig zouden zijn, maar waarbij je gekort kan worden als je met het werk stopt. Als je het werk weigert, dan kun je in een repressiever traject terecht komen. Het CWP-programma is een van de meest repressieve trajecten: het duurt tot dertig weken met de dreiging van stopzetting van de uitkering van één tot drie maanden als je op enig punt weigert om mee te doen.
De groei van het aantal dwangarbeidprogramma’s ging samen met een steeds grotere verscheidenheid aan mensen die eraan mee moesten doen. In het begin ging het alleen om mensen die minimaal een jaar in de bijstand zaten, maar nu ook om jonge mensen, vanaf de eerste dag dat ze een uitkering krijgen, om alleenstaande ouders, en sinds december 2012 zelfs om mensen die een uitkering voor gehandicapten hebben. Die laatste verscherping heeft voor de belachelijke situatie gezorgd dat mensen die officieel arbeidsongeschikt zijn, wel “dwangarbeidsgeschikt” zouden zijn.
Harde cijfers zijn moeilijk te achterhalen, omdat sommige statistieken niet beschikbaar worden gemaakt, en verzoeken om over bepaalde programma’s informatie openbaar te maken worden geweigerd. Desondanks is het duidelijk dat minstens 345 duizend mensen tussen januari 2011 en februari 2013 dwangarbeid moesten doen. Over die periode is het aantal plaatsingen steeds verder toegenomen en per februari 2013 werden minstens 22 duizend mensen per maand in een dwangarbeidtraject geplaatst.
Dwangarbeid helpt niet aan banen
Dwangarbeid wordt geframed als “hulp” van de overheid. Dat komt voort uit het idee dat dwangarbeid mensen de ervaring geeft die nodig is om aan een baan te komen, en dat het daarom uiteindelijk iets goeds is. Maar dat is in strijd met alle cijfers. Dwangarbeid verdringt betaalde banen en verkleint daarmee de hoeveelheid beschikbaar werk. Voorbeelden hiervan zijn er te over, want waarom zou je betalen voor een werknemer als je ook een gratis dwangarbeider kan krijgen? In het eerste jaar van een dwangarbeidprogramma in New York in de VS werden tweeduizend banen in openbare parken vervangen door zesduizend dwangarbeidplaatsen. Die verdringing in de publieke sector vindt ook plaats in Groot-Brittannië. De gemeente Bexley verving bijvoorbeeld vijfendertig werknemers in haar bibliotheken door vierenvijftig dwangarbeiders.
De privésector gebruikt ook dwangarbeiders om betaalde banen te verdringen. De winkelketen Argos schepte op: “We kunnen bevestigen dat Argos geen beleid heeft om collega’s te zoeken via het werkervaringsprogramma van de overheid. Maar we maken er wel gebruik van door mensen werkervaring te bieden. Kerstmis is de drukste tijd van het jaar voor ons en we zijn verheugd dat we in deze tijd van het jaar mensen de kans op werkervaring kunnen bieden.” Met andere woorden: ze nemen geen werklozen aan, maar maken graag gebruik van hun gratis arbeid in de kersttijd om te voorkomen dat overuren moeten worden uitbetaald of dat ze meer mensen moeten aannemen. De Two Sisters Food Group ging nog verder en gebruikte dwangarbeiders als stakingsbrekers. Toen 193 medewerkers overbodig werden gemaakt in hun fabriek in Leicester, ging de rest van het personeel in staking. Two Sisters ontsloeg toen nog eens 157 arbeiders en verplaatste de productie naar een fabriek in Nottingham, waar honderd dwangarbeiders werden ingehuurd om het werk te doen.
Bij een officiële evaluatie van het dwangarbeidprogramma Mandatory Work Activity (MWA) werd duidelijk dat het geen klap hielp bij het vinden van een baan. Mensen die in dat programma zitten, moeten vier weken dwangarbeid doen, en weigeraars krijgen een korting op hun dak van drie maanden of meer. Twee maanden na het begin van het werk had 77 procent van de dwangarbeiders nog steeds een uitkering, tegenover 82 procent van de controlegroep die geen dwangarbeid deed. Maar daar stond tegenover dat van de dwangarbeiders een groter deel een uitkering voor gehandicapten had aangevraagd. Na drie tot vijf maanden was er geen verschil meer te merken tussen de twee groepen. En ook het aantal mensen dat een betaalde baan had gevonden, was niet verschillend. Een evaluatie van een ander dwangarbeidprogramma gaf vergelijkbare resultaten. Geen van de geëvalueerde programma’s zorgde voor een stijging van het aantal mensen dat betaald werk vond. Het idee dat dwangarbeid daarbij helpt, is dus onzin.
In 2013 deed Boycott Workfare een beroep op de Freedom Of Information Act, vergelijkbaar met de Wet Openbaarheid Bestuur in Nederland. De actiegroep vroeg aan alle 271 gemeenten hoeveel dwangarbeiders men te werk stelde en of die vervolgens een baan kregen. De schokkende cijfers publiceerde Boycott Workfare in een artikel. Van de tweeduizend mensen die dwangarbeid moesten doen, kregen maar 138 vervolgens een baan aangeboden, oftewel één op de veertien!
Dwangarbeid is verwerpelijk
Maar zelfs als dwangarbeid wel zou helpen bij het vinden van een baan, dan zou het nog steeds verwerpelijk zijn. Het zorgt er niet alleen voor dat arbeid onzekerder en slechter betaald wordt, het is bovendien nooit te rechtvaardigen om mensen te bedreigen met bijstandskortingen voor wat dan ook, het is een bedreiging van de bestaanszekerheid door het wegnemen van het laatste vangnet. Tegelijk met het toenemen van dwangarbeidplaatsen is ook het aantal sancties toegenomen. Het aantal mensen dat per maand een korting krijgt, is gestegen van een kwart procent voor 2010 tot twee à drie procent daarna. De kortingen zijn gestegen door het instellen van targets voor de consulenten van de sociale dienst, die zo worden geprikkeld om mensen hun inkomen af te pakken. De consulenten krijgen daarvoor geld en in één geval zelfs paaseitjes. In oktober 2012 begon een nieuw disciplineringsregime waarmee mensen tot drie jaar voor honderd procent gekort kunnen worden op hun uitkering. In de eerste zes maanden na de invoering van het regime werden 428.380 mensen gekort, waarvan er 35 duizend in de zwaarste categorie vielen, nadat ze voor de derde keer de “fout” in gingen. Drie jaar geen geld dus. Dit ging samen met een scherpe toename van het aantal werklozen die geen bijstand aanvroegen.
Alle dwangarbeid- en andere reïntegratieprogramma’s, met hun bijbehorende sancties, hebben hetzelfde effect. Ze geven de sociale dienst meer controle over het leven van de werklozen, of het nu gaat om een maand gratis werken voor bijvoorbeeld het Leger des Heils, of om obscure psychologische tests, dagelijkse bijeenkomsten bij de sociale dienst of zinloze demotiverende cursussen. Ze maken levens onzekerder en meer gestresst, omdat uitkeringen zomaar kunnen worden stopgezet. Mensen worden gedwongen om elk soort werk aan te nemen, of in bittere armoede te leven, alleen maar om de terreur van de sociale dienst te vermijden. En dat is waar dwangarbeid en kortingen echt om draaien. Het punt is nu bereikt dat werklozen tijdens het Work Programme, waarbij bedrijven en instellingen het reïntegratietraject na één jaar werkloosheid overnemen van de overheid, een grotere kans hebben om gekort te worden dan om een baan te vinden.
Dit artikel is een vertaling en bewerking van een ongepubliceerd artikel van Boycott Workfare.
Frodo Tromp
“Dat komt voort uit het idee dat dwangarbeid mensen de ervaring geeft die nodig is om aan een baan te komen, en dat het daarom uiteindelijk iets goeds is. Maar dat is in strijd met alle cijfers.”
Nee, daar zijn een aantal redenen voor. Ten eerste omvatten de werkzaamheden simpele handelingen, die je binnen één dag leert. Echte zinvolle werkervaring opdoen gaat om het onderhouden van het pittige hersenwerk, dat je snel verliest, wanneer je werkloos raakt. Een werkloos informaticus moet je niet laten afwassen, maar laten programmeren en zich bijscholen. In de tweede plaats zijn de kreten, waarmee ze het framen, kreten, die werkgevers afschrikken. Heb het over ‘dagritme’ en dergelijke pseudo-therapeutische onzin en werkgevers denken, dat ze met een psychiatrisch patiënt te maken te hebben en gaan je in de verste verte nog niet die betaalde baan aanbieden. Tot slot spreekt het zich snel rond, welke projecten dwangarbeid zijn. Met gedwongen worden ga je geen respect oogsten, maar ga je hetzelfde creëren, wat zwervers meemaken. Mensen willen niet geconfronteerd worden met die kant van de maatschappij en gaan de (voormalige) dwangarbeider uit de weg.
Vilseledd. Ik kan me vaak vinden in hetgeen jij als commentaar schrijft. Ook dit keer ben ik het weer eens volledig met jou eens. Ik had het zelf niet beter kunnen verwoorden.
Dwangarbeid als heropvoeding en loutering is niet iets van alleen Nederland, het is wereldwijd, en ook door de millennia heen als een vorm van religieuze waanzin gepropageerd.
Uiteraard bedankten de bedenkers, om zelf aan zo’n systeem onderworpen te worden.
Daarvoor zijn luxueuze wachtgeldregelingen hier in Nederland voor bedacht. Of gouden handdrukken.
Condor