Een golf van vakbondsactiviteit in de VS door organisatie van onderop

“Ik ben zo enthousiast dat we gewonnen hebben! Dat we een van de eerste fastfoodrestaurants zijn die dit doen, bewijst voor het hele land dat we dit kunnen”, roept Samantha Smith uit, als zij de uitslag van de vakbondsstemming hoort. “Dit is een gigantische eerste stap om het leven van komende generaties te verbeteren.” De 18-jarige Smith is medewerker bij een filiaal van de Chipotle restaurantketen in Lansing, Michigan in de VS.

Volgens de Amerikaanse wet mag een vakbond pas met een filiaal van een bedrijf onderhandelen als een meerderheid van de werknemers van dat filiaal vóór die vakbond heeft gestemd. Een paar medewerkers moeten daarvoor eerst een officiële stemming aanvragen bij de NLRB (National Labor Relations Board, Nationale Raad voor Arbeidsverhoudingen). Zo gauw een groep personeelsleden zo’n stemming aangevraagd heeft, zetten werkgevers gewoonlijk alles op alles om een negatieve uitslag te krijgen.

Zo ook bij het Chipotle restaurant in Lansing. De bedrijfsleider nodigde collega-bedrijfsleiders van andere filialen uit om de werknemers in persoonlijke gesprekken te overtuigen (lees: onder druk te zetten) om “nee” te stemmen. Ook schrikken werkgevers er niet voor terug om wraak te nemen op “lastige” werknemers. Zo lopen er bij de NLRB bijvoorbeeld 300 zaken tegen Starbucks vanwege oneerlijke behandeling van pro-vakbond werknemers. Niettemin had een ruime meerderheid van de collega’s van Smith de moed om “ja” te stemmen. Vandaar dat Smith zo opgetogen is.

Doorbraak

Smith heeft gelijk dat hun vakbondsstemming een doorbraak is. Jarenlang hebben verschillende vakbonden campagne gevoerd bij onder andere McDonald’s en Burger King restaurants, om daar vakbondsafdelingen op te zetten. De acties hebben wel geleid tot verhoging van het minimumloon in bepaalde staten, maar nog nooit was het een vakbond gelukt een meerderheid van de werknemers van een filiaal van een fastfoodketen over de streep te trekken, waardoor ze dus nooit het recht hadden namens alle werknemers van dat filiaal te onderhandelen over loon en arbeidsvoorwaarden.

Toch staat deze overwinning van Smith en haar collega’s niet op zichzelf. John Logan, hoogleraar arbeid en werkgelegenheid aan de universiteit van San Francisco, spreekt vol vuur over “een golf van vakbondsactiviteit bij Starbucks en Amazon. Nota bene bij deze grote, machtige bedrijven die twee jaar geleden nog onoverwinnelijk leken”. In december 2021 kreeg de eerste Starbucks koffieshop een eigen vakbondsafdeling en ondertussen, ruim anderhalf jaar later, zijn het er al meer dan 230. In 2020 richtte Chris Smalls, een ontslagen Amazon-medewerker, de Amazon Labor Union (ALU) op. Deze heeft nu al meer dan 8.000 leden.

In april dit jaar won deze kleine, onafhankelijke bond voor het eerst in de geschiedenis van dit megabedrijf een vakbondsstemming bij een Amazon-magazijn. Logan: “Het feit dat de ALU – die geen groot vakbondsapparaat achter zich heeft staan en die een, laten we zeggen, doe-het-zelf campagne heeft gevoerd – bij dit magazijn gewonnen heeft, geeft werkers van andere Amazon-magazijnen het idee: als de ALU bij dit magazijn kan winnen, waarom zouden wij dan bij ons magazijn niet óók kunnen winnen.”

Organiseren van onderop

Daarnaast speelt er volgens Logan nog iets anders. “Wat bijna net zo opvallend is als deze prachtige, onverwachte overwinningen is de ongebruikelijke manier van organiseren. Of de werknemers nu aangesloten zijn bij een traditionele grote vakbond, zoals bij al die Starbucks filialen, of bij een kleine onafhankelijke bond zoals de Amazon werkers met hun ALU. In beide gevallen worden de campagnes geleid door gedreven, jonge medewerkers uit het bedrijf zelf. Het is organiseren van onderop, in plaats van dat ervaren medewerkers van het vakbondskantoor de organisatie in handen hebben. En wat misschien nog wel belangrijker is dan de overwinningen bij Chipotle, Starbucks en Amazon op zichzelf, is dat zij een gevoel van optimisme en enthousiasme over deze nieuwe manier van organiseren kunnen oproepen, speciaal onder jongere werknemers.”

Jan Paul Smit

Wil je verder lezen? Ga dan naar “America is in the middle of a labor mobilization moment – with self-organizers at Starbucks, Amazon, Trader Joe’s and Chipotle behind the union drive” of bijvoorbeeld de berichtgeving over Starbucks in The Guardian.