Een verslag van een London Citizens-training
Ik was al op de hoogte van de successen rondom de LC-campagne Strangers into Citizens. Een indrukwekkend resultaat: duizenden mensen hadden ze op straat weten te krijgen om een legale status te eisen voor ongedocumenteerde Londenaren. En het beste van alles was nog wel dat veel van de demonstranten geen 'dagjesmensen' waren die even hun stem kwamen laten horen nadat ze een oproep hadden gelezen van de betreffende organiserende club. Een heel groot gedeelte van de aanwezigen was daadwerkelijk georganiseerd, of kende op zijn minst iemand die georganiseerd was, familie, vrienden, of collega's. Onder meer kerken, moskeeën, scholen, zelforganisaties en vakbonden hebben zich met woord en daad verbonden aan de organisatie LC. En goed georganiseerd zijn betekent natuurlijk dat de kans dat een dergelijke campagne na de eerste de beste geslaagde actie weer in elkaar zakt een heel stuk kleiner is. En dat is wat je moet hebben, als je daadwerkelijke verandering wilt bewerkstelligen.
Zelf noemt LC zich een "machtige, humane organisatie die van onderop werkt met lokale mensen en voor lokale mensen". Ze weten het voor elkaar te krijgen om mensen met allerlei totaal uiteenlopende achtergronden bij elkaar te brengen, en gezamenlijk te strijden voor politieke doeleinden. Dat kan gaan om iets groots als verblijfsvergunningen of om iets kleins, zoals het ergens plaatsen van een openbaar toilet.
Momenteel heeft LC diverse campagnes lopen. De Strangers into Citizens-campagne loopt nog steeds en een andere grote campagne is die voor de eis van Living Wages voor elke werkende Londenaar. Een Living Wage is gelijk aan het landelijke minimumloon, maar dan aangepast aan de hogere kosten van levensonderhoud in Londen. Deze campagne heeft er naar eigen zeggen al voor gezorgd dat er 32 miljoen euro terug is gegaan in de zakken van de laagstbetaalde arbeiders van Londen. Daarnaast lopen er nog campagnes voor betere, goedkopere, makkelijker toegankelijke en collectief beheerde huisvesting, en een City Safe-campagne, waarmee ze de stad gezamenlijk veiliger proberen te maken. En zo loopt er nog een aantal andere campagnes.
Strategie
Op de training kon ik het met mijn eigen ogen zien: mensen van allerlei komaf en met allerlei religies kwamen bijeen om zich de organisatie-strategieën van LC eigen te maken. Het doel was om die strategieën te gaan toepassen in hun eigen lokale gemeenschappen om zo de kracht van LC nog wijder over Londen uit te spreiden. De trainers legden uit dat juist die verscheidenheid aan mensen en achtergronden een groot deel van de kracht van LC vormt. Want iedereen snapt dat wanneer alle mensen de handen ineenslaan op politieke gronden, in plaats van op basis van afkomst of religie, er veel voor elkaar te krijgen valt.
Het is zeer belangrijk voor LC om bekend te komen te staan als een machtige organisatie. Om die erkenning te krijgen investeren ze enorm veel tijd in het leggen van "public relations". De vaste krachten van de organisatie, organizers genoemd, hebben al meer dan duizend zogenaamde "one to ones" gevoerd. Dat zijn 1 op 1-gesprekken met allerlei mensen waarin ze actief op zoek gaan naar de gezamenlijke belangen op sociaal-politiek terrein. Veel mensen dragen woede met zich mee, maar hebben tegelijkertijd een houding van "als dit en dit zus en zo was gegaan, dan was het allemaal beter geweest". De organizers zoeken in de gesprekken naar de spanning tussen deze twee gevoelens. Want dat is vaak de kracht waar een duidelijke politieke motivatie en inspiratie te halen is. Ze gaan als het ware ergens tussen de woede en het “als” zitten.
De aanwezigen op de training hebben dus ook allemaal een dergelijke 1 op 1 gehad en zijn daardoor blijkbaar enthousiast geworden. Het is nu aan hen om daadwerkelijk de acties en campagnes te gaan trekken, en om er nog meer mensen bij te halen. Het is de bedoeling dat de LC-organizers vanaf dat moment steeds minder in beeld komen en dat de mensen de campagnes zelf gaan trekken. Zo komen de acties van LC tot stand. Ook voor de Living Wage-campagne en de Strangers into Citizens-campagne zijn mensen bezig in hun eigen gemeenschappen om de strijd te organiseren en uiteindelijk de eisen te realiseren.
Ook die eisen vormen een zeer belangrijk element in de LC-strategie. "De actie ligt in de reactie" is hun motto, en ze denken er dus altijd goed over na wat ze precies willen bereiken met hun acties. Ze voeren nooit symbolische acties om de actie. Elke actie is een weloverwogen keuze om op korte of lange termijn een concrete overwinning te behalen. En ze gaan daar behoorlijk ver in. Want een actie gaat in de regel ook niet door als ze denken dat ze niet datgene halen wat ze wilden bereiken. Dan passen ze hun eis aan of ze organiseren langer door totdat het punt is bereikt waarop ze wel sterk genoeg zijn om een overwinning te behalen. Die overwinningen dienen niet alleen het belang van de sociale rechtvaardigheid, maar ook om de erkenning te krijgen die ze nodig hebben om weer volgende eisen af te kunnen dwingen, dus om als een sterke organisatie bekend te komen te staan die werkelijk dingen voor elkaar krijgt. Een organisatie die je als bestuurder of andere machthebber niet tegen je wilt hebben. Daarnaast betekent een overwinning behalen vaak ook inspiratie en motivatie om door te gaan met de strijd omdat men ziet dat het nut heeft. Bovendien is het een goed alternatief voor politieke partijen die vaak nog minder voor elkaar krijgen. Ook is het een goede reden voor twijfelaars of nieuwe mensen om zich eveneens aan te sluiten bij LC. Ze kunnen aan de behaalde resultaten zien dat ze daadwerkelijk hun levenssituatie en omgeving kunnen verbeteren.
LC heeft nu drie afdelingen: Zuid-Londen, Oost-Londen en West-Londen. Er zijn al mensen actief in Noord-Londen, maar ook bij het lanceren van een nieuwe afdeling zijn ze zeer strikt en strategisch. Er wordt pas een officiële afdeling opgestart en als zodanig naar buiten gepresenteerd als er een krachtige, levensvatbare en slagvaardige organisatie is opgebouwd. In die houding wordt wederom de zorgvuldigheid, de discipline en de uitgekiende strategie van LC zichtbaar.
Alles draait in deze strategie om het opbouwen van macht. En daar werd tijdens de training dan ook uitgebreid op ingegaan, want alleen met macht kunnen mensen dingen veranderen. Macht wordt vaak met negatieve dingen geassocieerd, zo was ook de ervaring van LC. In het Engelse woordenboek staat echter dat macht niets meer betekent dan "the ability to act", oftewel: de mogelijkheid tot handelen. Het Nederlandse woordenboek zegt inderdaad ook "het vermogen om iets te doen". En dat is inderdaad een mooie omschrijving van wat ons te doen staat: onszelf in staat stellen om te gaan handelen. Want de mogelijkheid om iets te doen, om concreet iets ten positieve aan je leefomgeving te veranderen, is al jarenlang een dilemma van burgers, en ook linkse activisten. Het woordenboek kent echter meerdere omschrijvingen van het begrip macht, en die moeten we toch ook niet vergeten, zoals "eigenschap anderen je wil te kunnen opleggen, heerschappij over personen en zaken. Onpersoonlijke kracht die in personen of voorwerpen aanwezig wordt geacht". Hoe mooi ik de omschrijving "de mogelijkheid tot handelen" ook vind, de keerzijde van macht moeten we niet vergeten en dat is dat je met macht mensen inderdaad ook kan onderdrukken. Dat zou LC ook niet moeten vergeten.
Ideologisch
LC lijkt zich te kunnen vinden in de huidige indeling van de samenleving. Ze bekritiseren wel het beleid van de politiek en het bedrijfsleven, maar niet de rol of het principe van deze instituten op zich. Hun grootste kritiek is dat de overheid te veel naar het bedrijfsleven luistert en te weinig naar de burgers van de stad. Ze strijden eigenlijk voor een beter georganiseerde burgerbevolking, zodat de verhouding tussen deze drie partijen – burgers, overheid, bedrijfsleven – in eerlijker verhouding met elkaar komen te staan. Op dat punt heb ik dan ook de grootste kritiek, want het is onuitputtelijk vechten als je niet de rol van het bedrijfsleven of die van de overheid betwist en wilt veranderen. De inwoners van een stad kunnen nog zo goed georganiseerd zijn, maar als er geen zicht is op structurele verandering, dan is het uiteindelijk een uitzichtloze strijd. Hoe goed en sociaal de eisen en campagnes van LC ook zijn, ze mogen niet van hun leden en sympathisanten verlangen dat ze continu blijven schaven en vragen aan een systeem dat in eerste plaats gebaseerd is op het behalen van winst. Althans, dat kun je wel vragen van mensen, maar alleen als er ook wordt nagedacht over een alternatief waarin sociale zekerheden structureel zijn, en waar mensen kunnen beginnen met hun vrijheden en rechten te benutten, in plaats van die continu te moeten bevechten.
LC lijkt met deze 'handreiking aan het neo-liberale systeem' het gat te vullen dat de ouderwetse sociaal-democraten hebben achtergelaten nadat zij definitief naar het neo-liberale kamp zijn overgestapt. Waar vroeger de sociaal-democraten het snoeiharde kapitalisme probeerden te verzachten, en de harde kantjes er vanaf probeerden te halen, daar lijkt nu LC deze taak op zich genomen te hebben. Ze hebben mij in elk geval geen signaal gegeven dat hun uiteindelijke doel is om het kapitalisme de geschiedenisboeken in te helpen. Iets wat in mijn ogen nog altijd noodzakelijk is als je een werkelijke sociale verbetering wilt.
Aan de andere kant: voor wat betreft de realiteit en de dagelijkse praktijk, bedrijven ze wel weer harde politiek en durven ze het ook politiek te noemen. En dat is een hele verademing. De 'multiculti'-achtige platforms en clubs die ik in Nederland ken, proberen zich altijd verre van politiek te houden, en clubs die zich met multiculturele kwesties bezighouden en zich wél politiek noemen, zijn vaak marginaal en bestaan grotendeels uit witte middenklasse-mensen. LC is wat dat betreft een heel aardige combinatie van een zeer diverse culturele achterban en een zeer duidelijke politieke agenda, voor wat de dagelijkse politiek betreft. En daar zit tegelijkertijd ook een grote moeilijkheid in. De vraag is of LC, wanneer het zich duidelijker als linkse of anti-kapitalistische organisatie gepresenteerd zou hebben, net zo'n grote aanhang had weten te verwerven. Ik ben bang dat dat voor veel mensen nog steeds een stap te ver zou zijn. Aan de andere kant kun je je ook weer afvragen of een grote aanhang boven alles gaat. Vanuit het oogpunt om macht op te bouwen misschien wel. Maar betekent dat dan ook bijvoorbeeld dat er maar beter niet gesproken kan worden over eventuele problemen binnen bijvoorbeeld religieuze of nationalistische richtingen? Een grote, diverse achterban is hartstikke mooi, maar er schuilt ook een grote kans in dat het allerlei principiële conflicten met zich meebrengt.
Nederlandse realiteit
LC is ideologisch anders dan Doorbraak en andere buitenparlementaire radicaal-linkse clubs. Dat wil niet zeggen dat we er niet veel van kunnen leren. Zo was de training een van de weinige politieke gebeurtenissen die ik ooit heb meegemaakt waar echt geloofwaardigheid en kracht vanaf straalde. Je merkte ook dat dat de aanwezigen op de training motiveerde en hen hielp geloven in hun eigen kunnen. Het is ontzettend inspirerend om te zien hoe ze hun strategieën uitstippelen – eerst relaties leggen, dan doelen formuleren, organiseren en tot actie overgaan wanneer ze sterk genoeg zijn – en helemaal dat ze dat ook werkelijk in praktijk brengen. In Nederland is het vaak óf alleen doen, óf alleen denken. De doeners rennen van hot naar her en van actie naar actie letterlijk de hele wereld over als een kip zonder kop. Te vaak is de houding binnen links bovendien dat we toch íets moeten doen. Wat dat dan precies is, of hoe we dat dan gaan doen, lijkt vervolgens niet zoveel uit te maken. De denkers, daarentegen, praten en schrijven vooral heel erg veel, maar weten dat moeilijk om te zetten naar interessante of doeltreffende activiteiten. Bovendien lijken deze doeners en denkers elkaar moeilijk te vinden.
Dat LC altijd concrete en haalbare doelen opstelt, is daarom ook een belangrijk punt: er ontstaat erg veel kracht uit. Links Nederland blinkt namelijk uit in het actievoeren voor niet-concrete of niet-haalbare doelen. Of het nu gaat om milieu, migratie of de neo-liberale markt: we weten het vaak ver van ons bedje en alleen bij morele uitspraken te houden. Maar in elk geval zelden concreet en haalbaar. Ervaringen en voorbeelden van LC leren dat het mogelijk is om het anders te doen. Ik zou er dan meteen voor willen pleiten om wel een groter, anti-kapitalistisch verhaal toe te voegen aan een kleine, haalbare eis. Maar het is in elk geval belangrijk om in deze tijden, waarin veel burgers terecht hun vertrouwen opgeven in de parlementaire politiek, voor concrete zaken te gaan staan. Want er is in Nederland in korte tijd veel verloren gegaan terwijl er nog zoveel te behalen viel. Als we daarom als linkse organisaties doeltreffender en concreter weten te worden, worden we vanzelf ook een geloofwaardiger alternatief voor de vele mensen met een sociaal hart. Het is niet voor niets dat juist de concrete acties tot de verbeelding spreken, en een grote strijd in gang zetten. Het is niet voor niets dat in Nederland juist de acties van AAGU tegen uitzendbureaus of die van dierenrechtenactivisten worden genoemd in de laatste AIVD-rapporten. Dat is niet alleen omdat er zo nu en dan geweld bij kwam kijken, maar ook omdat er een doelwit is gekozen, er een punt te behalen valt. Kortom: omdat er dreiging vanuit gaat. In mijn herinnering is er bijvoorbeeld nog nooit gewaarschuwd voor de toename van symbolische acties, of solidariteitsacties met een land hier ver vandaan. Nu gaat het veel te ver om dat alles over een kam te scheren en als waardeloos in de prullenbak te gooien. Maar wat wel interessant is, is om te kijken hoe we effectiever, slagvaardiger en machtiger kunnen worden. De ervaringen en de lessen van deze training in Londen kunnen daar goed bij van pas komen.
Zie voor meer informatie: London Citizens-website
Yerke