Eerst modelburger worden, dan pas bijstand
Bijstandsgerechtigden die geen of onvoldoende Nederlands spreken, worden door Kamp verplicht om zo snel mogelijk een taalcursus te volgen en goed af te ronden. Als ze niet aan die eis voldoen, dan wordt hun uitkering verlaagd of stopgezet. Bijstandsaanvragen lijken om die reden zelfs te kunnen worden afgewezen. De taaleis gaat voor iedereen gelden, dus niet alleen voor Polen, Roemenen en Bulgaren, maar ook voor bijvoorbeeld Turkse en Marokkaanse Nederlanders. Wie onvoldoende Nederlands spreekt, zal ook niet eten, wat Kamp betreft. Met deze maatregel kan het kabinet werkloze “allochtonen” nog meer opjagen en het leven zuur maken. Dat Nederlands spreken een vereiste wordt voor het verkrijgen van een bijstandsuitkering, is een lang gekoesterde wens van de VVD. Sinds 2006 bevat de Wet Werk en Bijstand (WWB) de regel dat alleen mensen “met een duurzame band met Nederland” recht hebben op een bijstandsuitkering. Volgens de VVD is die bepaling lange tijd “een dode letter” gebleven die hoognodig in stelling gebracht zou moeten worden tegen migranten en anderen die gedisciplineerd zouden moeten worden.
“Een duurzame band met Nederland” is een vaag en rekbaar begrip dat alle kanten op kan en de toch al kwetsbare positie van werkloze “allochtonen” nog ernstiger dreigt te ondermijnen. De doorslaggevende voorwaarde voor het verkrijgen van een bijstandsuitkering zou volgens de WWB-regels moeten zijn dat de aanvrager zelf niet kan voorzien in de kosten van het noodzakelijk levensonderhoud. Maar het duurzame band-criterium dreigt een vervelende extra voorwaarde te worden die een heleboel vragen oproept. Is het hebben van de Nederlandse nationaliteit voldoende om “de duurzame band met Nederland” aan te tonen? Of moet de Nederlander eerst ook voldoende Nederlands spreken, voordat hij recht heeft op bijstand? En wat houdt dat in, voldoende Nederlands spreken? Wanneer spreekt een werkloze volgens Kamp voldoende Nederlands om een bijstandsuitkering te mogen krijgen en houden?
Daar komt bij dat het duurzame band-vereiste ook kan worden ingezet tegen andere groepen werklozen. Wie bijvoorbeeld een dubbele nationaliteit heeft, zou het verwijt kunnen krijgen dat hij zijn band met Nederland niet duurzaam genoeg heeft gemaakt. Wie een moslimfundamentalist is of zou kunnen zijn, wordt misschien wel tegengeworpen dat hij daarmee zijn duurzame band met Nederland heeft doorgesneden. Wie als radicaal-linkse activist ageert tegen het Nederlandse nationalisme, het Nederlandse bedrijfsleven of het kabinet Bruin I, zou te horen kunnen krijgen dat hij zo twijfel zaait over zijn duurzame band met het kille kikkerlandje. Dat zou allemaal een reden kunnen vormen om de bijstandsuitkering te verlagen of stop te zetten. Onder het motto: eerst een brave en trouwe modelburger worden, dan pas praten we verder en krijg je misschien weer geld om van te leven.
Voor Oost-Europeanen heeft Kamp nog extra rampspoed in petto. Werkloze Polen die bijstand aanvragen of voor “overlast” zorgen, verliezen volgens de voorstellen hun verblijfsrecht en moeten worden uitgezet. Verder wil de minister het aantal werkvergunningen voor Bulgaren en Roemenen flink inperken. Eurocommissaris Viviane Reding van Justitie waarschuwde Kamp er eerder al voor dat Nederland wel de EU-richtlijn over het vrije verkeer van personen moet respecteren. Daarop liet Kamp weten dat hij juist eist dat die richtlijn wordt aangepast aan de richting die het kabinet voorstaat: het zoveel mogelijk tegenhouden en terugsturen van Oost-Europeanen en het werk dat zij doen, voortaan laten verrichten door Nederlandse werklozen. Eigen werklozen eerst dus. Ondertussen worden die eigen werklozen keihard aangepakt. Wie werkloos is, mag bijvoorbeeld geen Nederlander worden. Werkloze Nederlanders en werklozen met verblijfsrecht krijgen geen uitkering, als ze onvoldoende Nederlands spreken. En werklozen die wel voldoende Nederlands spreken, worden onder druk gezet om dwangarbeid te gaan doen, ver onder het wettelijke minimumloon, zonder arbeidscontract, zonder enige vorm van cao-bescherming en zonder concreet uitzicht op een betaalde baan.
Harry Westerink