Eet de rijken

Mijn naam is Jonny. John Constantin Ioana-Livia Tudor. Ik ben directeur, artistiek leider en theatermaker bij het activistische theater De Generator in Leiden. Eens per jaar organiseer ik aldaar het festival “Arm!” met het nobele doel om armoede op te lossen. Door openlijk te praten over armoede via het krachtigste wapen dat ik heb, theater, en daarbij te trachten het probleem bij de wortel aan te pakken.

Het woord radicaal komt van het Latijnse woord “radix”, wat wortel betekent. En de aanpak van armoede móet radicaal, móet vanaf de wortel. En in de radix van armoede oplossen ligt niet het praten over de armen, maar over de rijken!

In een rijk land als Nederland zou er geen armoede moeten zijn, en al helemaal niet dat een op de negen kinderen in armoede leven. In mijn stad Leiden is er veel meer armoede dan tien jaar geleden, en van de mensen die gebruik maken van de Voedselbank is één derde kind. Armoede heeft grote gevolgen voor het leven van mensen, het beïnvloedt je woonsituatie, je gezondheid, je opleiding, alles. Daarnaast heb je te kampen met gevoelens van schaamte, sociaal isolement, eenzaamheid, stress en depressies. En waarom zeg ik “je”? Omdat armoede geen fictie is voor mij, geen theatervoorstelling, ik weet uit eigen ervaring wat leven in armoede betekent.

Er wordt veel óver ons gepraat, óver arme mensen gepraat, veelal door mensen die geen armoede kennen. Ik zie daarin twee dingen gebeuren. Allereerst zie ik de regelrechte aanvallen op arme mensen door over ons te praten alsof we het aan onszelf te danken hebben dat we arm zijn. Zoals bij VVD-Kamerlid Dilan Yeşilgöz, die een paar maanden geleden in de Tweede Kamer zei: “Armoede los je op door te werken!”, zie ik constant de insinuaties in gesprekken rondom armoede, dat de schuld bij de armen zelf ligt. Terwijl juist mensen die het minste geld verdienen het hardste werken in Nederland. Zulke uitspraken werken stigmatiserend, leiden tot nog meer uitsluiting en het belangrijkste: ze worden bewust ingezet. Om de aandacht af te leiden van waar wel het probleem van armoede ligt. Maar daarover straks meer.

Punt twee van dingen die voor arme mensen besloten worden en negatieve impact hebben op het oplossen van armoede, is liefdadigheidswerk: de focus leggen op oplossingen die het leven van armen zogenaamd dragelijker maakt. Ik zal je wat vertellen: ik ben niet blij met de toename van mensen die naar de Voedselbank gaan, ik ben niet blij met commerciële reïntegratiebureaus die met gemeenten samenwerken en verkapte dwangarbeid aanbieden, ik ben er niet blij mee dat jij geld geeft aan goede doelen. Ja, het is fijn dat ik wat eten in mijn mik krijg, maar ook deze initiatieven die doordrenkt zijn van het redder-complex leiden af van de wortel van armoede.

Door óver arme mensen te praten en door voor arme mensen te besluiten waar zij behoefte aan hebben, wordt de verantwoordelijkheid voor die armoede weggehaald bij politiek beleid dat voor armoede zorgt. Er is namelijk gewoon geld in Nederland, in een rijk land als Nederland ís er simpelweg geld. Armoede is daarom een keuze van de politiek. Bewust het minimumloon laag houden is een keuze. De obsessie met economische groei is een keuze. Topbanen zijn een keuze. Mijn baan en van velen met mij zorgt niet voor economische groei en niet helemaal toevallig draait het kapitalisme op banen die zorgen voor economische groei! Elk jaar is Nederland trots op een economische groei. Trots op de manager, niet trots op de schoonmaker.

Negentig procent van het vermogen in Nederland is in de handen van, schrik niet, tien procent van de bevolking. Dit betekent dat wij, de overige negentig procent, het moeten doen met één puntje taart, terwijl een minderheid van extreem rijke mensen bijna de hele taart bezitten. Op dat kleine stukje taart is er wat mij betreft geen ruimte voor schaamte van ons armen, maar alle ruimte voor schaamte bij de rijken en de politiek die dit faciliteert. Eet de rijken. Serieus, eet de rijken, als zij die taart niet eerlijk delen.

Beste mensen, gebruik je macht die je als onderdeel van de middenklasse hebt om de schaamte om te draaien. Het woord “armoede” hoort niet thuis in de wortels van sociale strijd, de focus moeten we weerleggen van arm náár rijk. Schaf armoede niet af, maar schaf verrijking af!

Jonny Tudor

(Dit is een iets bewerkte versie van de speech die hij hield op woensdag 26 maart in de Oud-Katholieke Kerk in Utrecht en dat een dag later als opiniestuk verscheen in het Nederlands Dagblad.)