Europese alevieten hebben niet om Erdoğans 96 dede’s gevraagd

Volgens Turkse media stuurt president Erdoğan 96 dede’s naar Europa. Dede’s zijn geestelijk leiders binnen de alevitische gemeenschap. Het gaat bij die 96 geestelijken vanzelfsprekend om dede’s met goedkeuring van Erdoğans regeringspartij AKP. Europese alevieten zitten niet op hen te wachten, zoals ook blijkt uit een persbericht van de Nederlandse alevitische koepelorganisatie HakDer.

Op de AKP-dede’s was eerder veel kritiek omdat ze tijdens de alevitische vastenmaand heel dure iftars organiseerden in chique hotels, met gasten uit elitekringen. De alevitische vastenperiode is echter bedoeld om te rouwen om gevallen strijders, zoals bijvoorbeeld de kleinzoon van Mohammed. Het sturen van dede’s door het ministerie van Religieuze Zaken Diyanet is een nieuwe stap in de eeuwenlange assimilatiepolitiek van eerst de Ottomaanse en daarna de Turkse staat. Alevieten hebben altijd zelf dede’s aangesteld en nooit de staat gevraagd om hun geloof te faciliteren. Ze willen geen bemoeienis van de staat, en staan erop om hun seculiere levenswijze te behouden. Wel hebben ze om erkenning gevraagd, van hun geloof en van de massamoorden op alevieten door de soennitische machthebbers door de eeuwen heen (en berechting van de nog levende), maar die erkenning komt niet. En die zal er ook niet snel komen, zeker niet met de AKP aan de macht.

Cami-Cemevi

Alevieten zijn over het algemeen relatief progressief. Maar AKP-dede’s, zoals bijvoorbeeld de bekende professor İzzettin Doğan, hebben altijd goede relaties onderhouden met rechts en zelfs met extreem-rechts. Daarom is Doğan ook niet bijzonder geliefd onder de alevieten. Het was ook Doğan die ten tijde van de Gezi-opstand samen met de prediker Fethullah Gülen, en met steun van de AKP, het project Cami-Cemevi lanceerde: een moskee en een cem (alevitisch gebedshuis) samen in één gebouw. Dat zou de dialoog en het samenleven tussen de twee geloofsgemeenschappen bevorderen. Maar bij de alevieten kwam dat niet geloofwaardig over. Want precies hetzelfde werd in de Ottomaanse tijd gedaan in het religieuze centrum Hacı Bektaş, in een poging om het alevitisme te ontdoen van haar ware karakter en het te assimileren in de soennitische islam. Waarom wil men anders wel een gebouw neerzetten voor alevieten, maar hun geloof niet erkennen?

Het plan was om de Cami-Cemevi te bouwen midden in de linkse alevitische wijk Tuzlucayir in Ankara. Daar bevond zich al een moskee, en de vraag was natuurlijk waarom het project niet in een conservatieve wijk, zoals Fatih in Istanboel, werd gepland. Tegen deze assimilatiepoging van Gülen en Doğan werd dagenlang geprotesteerd in Tuzlucayir. Toch zette men het project door. Bij de start van de bouw waren diverse AKP-ministers aanwezig, evenals Doğan zelf. Inmiddels is Gülen uit de gratie en is de bouw stopgezet. Binnenkort begint de sloop. Doğan was dus nogal geliefd bij Gülen, die met veel lof over hem sprak. Doğan zou een echte moslim zijn, anders dan andere alevieten die Ali slechts als symbool zouden gebruiken (ali’siz alevilik), wat in strijd zou zijn met “de ware islam”. Of Doğan nog steeds blij is met Gülens lofprijzingen is zeer de vraag.

Persbericht

HakDer, een van de twee Nederlandse alevitische koepelorgansaties, schreef eind vorige week over de 96 dede’s een persbericht (op Facebook). Daarin reageerde men op het artikel “Diyanet stuurt alevitische dede’s naar Europa” in de Turkse regeringsgezinde krant Yeni Safak van afgelopen vrijdag. HakDer: “In het artikel staat dat door Diyanet 96 dede’s, geestelijke voorgangers voor alevieten en caferi, naar 12 landen in Europa worden gezonden. Dit zou op verzoek van de alevieten gebeuren. Maar HakDer heeft Ankara niet om dit bezoek gevraagd. HakDer heeft hier niet met Diyanet over gesproken. Diyanet heeft HakDer niets gevraagd en/of ons geïnformeerd, terwijl een deel van het gezelschap misschien al uit Turkije is vertrokken. De handelswijze van Diyanet is op zijn zachtst gezegd raar. Er bestaat daarnaast een sterk vermoeden dat deze dede’s hier komen met een politieke islamitische agenda die niet past bij de humanistische en seculiere alevitsche geloofsovertuiging.”

Het persbericht gaat verder: “HakDer is de federatie van alevitische gemeenschappen in Nederland met 11 bij ons aangesloten verenigingen, alevitische vrouwen- en jongerenorganisaties. HakDer is ook verbonden met de overkoepelende confederatie in Duitsland, waarbij federaties uit andere Europese landen zijn aangesloten. HakDer heeft dus onder de alevitische gemeenschap in Nederland en in Europa een grote achterban. Voor HakDer zijn democratische beginselen belangrijk. Het bestuur van HakDer en de verenigingen wordt democratisch gekozen. Juist omdat wij democratische beginselen, waaronder de scheiding van religie en staat, als onmisbaar achten, spreken wij onze afkeuring uit over het feit dat de regering in Ankara de vrije keuzes van onze leden, waaronder de keuze voor een geloof, niet respecteert en ons ongevraagd ‘religieuze leiders’ opdringt. Dit is voor ons onaanvaardbaar. Waarom vaardigt men geestelijke voorgangers voor alevieten uit zonder overleg met HakDer? De vraag wat de regering Ankara echt beweegt, komt hierbij naar boven. Voor ons is duidelijk dat dit door Diyanet en de regering in Ankara aangestuurde bezoek niet zuiver religieuze ondersteuning betreft, maar de politieke agenda van Ankara dient. Dit is een voorbeeld van wat “de lange arm van Ankara” wordt genoemd.”

“Als HakDer zijn wij prima in staat om onze eigen dede’s te selecteren. Wij alevieten in Nederland en in Europa hebben geen behoefte aan door de regering Ankara geïnstrueerde personen. Het is betreurenswaardig dat Diyanet geen respect toont voor de democratie, de democratisch gekozen (verenigings-)besturen en de vrije keuze van onze leden. Wij, HakDer, roepen de Turkse overheid op om zich niet te mengen in Nederland. Wij hebben geen behoefte aan uit Turkije geïmporteerde spanningen in Nederland. Wij spreken de verwachting en het vertrouwen uit dat de Nederlandse regering gepaste stappen zal nemen. Wij spreken tevens de verwachting uit dat Diyanet onze wensen respecteert en zich niet ongevraagd mengt in onze religieuze zaken. HakDer staat voor de beleving van het alevitisme in Nederland, voor en door alevitische Nederlanders. Uiteraard staan de deuren van onze verenigingen open voor ieder gewoon bezoek. Ongeacht geloof en etniciteit”, aldus HakDer.

Bülent Yilmaz