Extreem-rechts werkzekerheidsprogramma, deel 3: de Indepen-zwendel
Je ziet ze weleens langskomen: Indepen, een zogenaamd “journalistiek platform”. Wie onder de motorkap kijkt, ziet de zoveelste extreem-rechtse witwaspraktijk bedoeld om geld af te troggelen van goedgelovigen.
De website van Indepen is eind 2019 opgestart om de documentaire “Bodemloos” te hosten. Deze ‘documentaire’ is in feite een reclamefilm voor Rinagro, een producent van compostverbeteraars. Een deel van de focus ligt op de overheid, die Rinagro expres zou dwarsbomen.
Het reclamefilmpje Bodemloos is een product van Docsfair, een bedrijf dat naar eigen zeggen reclame maakt die “niet als reclame wordt ervaren”. Andere producten zijn reclames over haartransplantatie, palmolie, stikstof en boeren die chips maken.
De Indepen-website is, na Bodemloos, stil tot 22 juli 2020. Dan publiceren ze de trailer voor “Covid-19, The System”, een ‘docu’ in het genre “het klopt niet”. Het bevat vooral samenzweringstheorieën. En daarmee heeft Indepen een niche gevonden.
Na “The System” is Indepen opnieuw meer dan een jaar stil, tot eind 2022. Dan begint de website semi-consistent opiniestukken te plaatsen. Met enkele uitzonderingen worden deze stukken geschreven door “David van Diemen”. Het lijkt er dan ook op dat David de eigenaar van de website is.
Dit is belangrijk om bij stil te staan: Indepen heeft het uiterlijk van een professionele website met een volle redactie, maar dat is uiterlijke schijn. In feite heeft Indepen slechts drie schrijvers: David van Diemen, Twan Houben en Willem Koert. Over dit driemandschap later meer.
Naast stukken van deze vaste drie trekt Indepen ook stukken aan van externe columnisten. Een van de eerste is een stuk van Ebru Umar. Rond 2022 is die helemaal gevallen voor corona-samenzweringstheorieën, en daarvoor krijgt ze een podium bij Indepen.
Dit is een voorbode voor de werkwijze van Indepen. Het is een toevluchtsoord voor ooit gerespecteerde figuren die gevallen zijn voor de één of andere samenzweringstheorie, en in de zoektocht voor relevantie geïmponeerd raken door het professionele uiterlijk van Indepen.
Indepen is in ieder geval een thuisbasis voor allerlei samenzweringstheorieën. Ten eerste natuurlijk over corona, maar ook klimaat, stikstof en het World Economic Forum komen aan bod. Allemaal opiniestukken van David van Diemen, aangekleed om op journalistiek te lijken.
Dat is overigens niet vreemd. Uit onderzoek blijkt dat mensen die in één samenzweringstheorie geloven, vatbaar zijn om meerdere samenzweringstheorieën te geloven. Dat komt omdat de basisaannames van alle samenzweringstheorieën op elkaar lijken.
En hier komt de zwendel om de hoek kijken. Want uit onderzoek blijkt ook dat mensen die in samenzweringstheorieën geloven, meer vatbaar zijn voor zwendelaars. Dat komt omdat samenzweringstheoristen juist heel veel vertrouwen hebben in hun “in-group”.
Dus: mensen vertrouwen mensen die dezelfde samenzweringstheorieën geloven (of zeggen te geloven). Bovendien geven ze sneller geld uit aan “vertrouwde” bronnen die stellen de échte waarheid te kennen. Een potentiële goudmijn.
Neem bijvoorbeeld Willem Koert. De zelfbenoemde “wetenschapsjournalist” schrijft vooral boeken over prestatiebevorderende middelen. Hij schrijft dan over hoe “zij” (lees: de overheid) je voorliegen over gezonde voeding. Hij weet de échte waarheid.
Op Indepen schrijft Koert vooral over “gezonde” voeding, waarin hij meegaat in alle samenzwerings-clichés: hij zet voedingsadvies van de overheid neer als een samenzwering (in dit geval vanwege klimaat) en wakkert vervolgens angst aan, waardoor hij zijn eigen boek kan verkopen.
De andere schrijver bij Indepen is Twan Houben. Hij is een “management consultant”, en focust zich op bedrijven in “zwaar weer”. Op Indepen profileert hij zich dan ook als het economisch meesterbrein van de operatie, als uithangbord van zijn onderneming.
Zijn oeuvre bestaat vooral uit aanvallen op de EU, een ander populair onderwerp bij extreem-rechtse samenzweringstheoristen. Ook hier zien we hoe hij de vraag creëert naar zijn eigen product, vooral bij bedrijven die de EU de schuld willen geven voor hun eigen zwaar weer.
En de belangrijkste zwendel is hun donatiepagina. Door zich te profileren als een bron van onafhankelijke journalistiek lokken ze donaties uit van samenzweringstheoristen, die een natuurlijke loyaliteit hebben naar professioneel uitziende platforms die zeggen wat ze willen horen.
Dit is ook een bekende strategie van extreem-rechts in Amerika, waar Infowars-baas Alex Jones enorm veel geld verdiende door donaties (hij zei constant bijna failliet te zijn) en door zijn producten te verkopen, iets dat hem uiteindelijk verboden werd.
En ook Alex Jones wist weer terug op Twitter te komen nadat hij aanvankelijk was verboden, door persoonlijke tussenkomst van Elon Musk.
Dit is in feite wat Indepen lange tijd is: een blog van David van Diemen en de twee andere vaste schrijvers waarin ze kunnen leeglopen over hun eigen “pet issues”. Voor zover ik kan zien hebben ze in die tijd niet meer dan een niche bereik. Dat verandert echter eind vorig jaar.
Dan komt Kim Tjoa, redacteur bij Ongehoord Nederland, bij Indepen werken. Dit is ook het moment dat Indepen plotseling ontploft op Twitter. Blijkbaar hebben ze opeens de middelen om een gigantische hoeveelheid “ad space” te kopen, waardoor ze overal op Twitter terugkomen.
Dit is een gevolg van het steeds aftakelende reclamebeleid van Twitter. Nadat alle serieuze adverteerders zijn gevlucht, kan iedereen tegenwoordig reclameruimte kopen. Vandaar ook een enorme toename in samenzweringscontent, zoals hieronder.
Met Kim Tjoa als presentator maakt Indepen een aantal videorapportages met een aantal bekende figuren uit de samenzweringshoek. Een belangrijke “catch” is Bauke Geersing, die door Indepen wordt gepresenteerd als “voormalig NOS-directeur”
Geersing is echter al sinds 1998 geen directeur meer bij de NOS. In de afgelopen 25 jaar heeft hij zich ontpopt als pro-koloniale historicus, die in zijn boeken Nederlandse oorlogsmisdadigers als Raymond Westerling verdedigt.
Het is dan ook geen raadsel waarom hij voorzitter is geworden van de Raad van Toezicht van het extreem-rechtse Ongehoord Nederland. Als “voormalig NOS-directeur” staat hij symbool voor de “insider” die tot inkeer is gekomen, en dus weet hoe het écht zit.
Het is een gebruikelijke strategie, waarbij extreem-rechts zichzelf legitimeert door oude insiders aan te trekken. Die oude insiders krijgen het podium waar ze naar smachten, en worden opeens weer serieus genomen.
Hetzelfde geldt voor een andere Indepen-gast, Jaap Hanekamp. Hij is een ‘wetenschapper’ die vooral het agrarische actiefront naar de mond praat, waardoor hij een graag geziene gast is bij Ongehoord Nederland. Ook hij ruilt zijn titel in voor aandacht.
De opkomst van Indepen als volwaardig lid van het extreem-rechtse media-ecosysteem is een symptoom van een diepere verrechtsing na de PVV-machtsgreep. Opeens zien allerlei figuren een makkelijke weg naar relevantie. En nog belangrijker: naar boekinkomsten.
Het is een teken aan de wand dat deze route steeds meer begaanbaar wordt. Het betekent dat we in de toekomst rekening moeten houden met nog meer van dit soort zwendelaars.
En dat stopt niet bij extreem-rechtse media. Steeds vaker hebben dit soort figuren invloed op beleid. Via Ongehoord Nederland kunnen ze uiteindelijk het oor van een minister of een parlementariër krijgen, waarmee ze nog meer faam kunnen verzamelen.
En dat is dan ook weer prima voor Indepen en Ongehoord Nederland, die daardoor weer meer legitimiteit kunnen claimen. Immers: zij zijn nu een springplank naar nationale relevantie.
Met gruwelijke gevolgen, zoals bij Jan van de Beek: de pseudowetenschapper die groot is gemaakt door Wierd Duk. Hij is nu het publiek aan het opzwepen tegen vluchtelingen, en eist nog strengere maatregelen dan het onmenselijke beleid dat Faber voorstelt.
Want: als extreem-rechtse opiniemaker loont het altijd om nóg harder te zijn, om nóg extremer te zijn dan de regering. Dat is immers altijd je baan geweest: los van feiten of wetenschap mensen opzwepen. Waarom zou je stoppen als er een extreem-rechtse regering aan de macht is?
Dus: hou je oren en ogen open voor figuren als David van Diemen, Willem Koert en Twan Houben. Voor je het weet zitten ze met een minister aan tafel, en dan weet je uit welke put ze zijn gekropen.
Bo Salomons
(Dit artikel verscheen eerder als draadje op Bluesky.)