FNV-vicevoorzitter Kitty Jong en het arbeidsethos

Het Sociaal Cultureel Planbureau publiceerde vorige week een rapport over de Participatiewet, waaruit bleek dat die wet de officiële “doelstellingen nauwelijks heeft behaald”. Daarop schreef FNV-vicevoorzitter Kitty Jong een opiniestuk in Trouw waarin ze namens de vakbond stelling neemt tegen onder meer de “tegenprestatie” die een belangrijk onderdeel vormt van die wet. Ook droeg ze een aantal oplossingen aan, zoals een minimumloon van 14 euro, behoud van de sociale werkplaatsen en afschaffing van die “tegenprestatie”. “Uitstekend opiniestuk in Trouw van Kitty Jong van de #FNV over de mislukte #participatiewet”, twitterde de Bijstandsbond over haar stuk.

Maar is haar stuk wel zo geweldig? Op het eerste gezicht heeft de Bijstandsbond wel gelijk. Jong beschrijft in een mooie volzin hoe Rutte III net als haar eveneens neo-liberale voorgangers keihard naar beneden trapt: “Dit kabinet wordt gebrek aan daadkracht verweten. Maar het bewaart zijn daadkracht voor de minst weerbare burgers in ons land: de ouderen, de statushouders, de alleenstaande moeders, de mensen met een beperking, mensen die langdurig werkloos zijn en mensen die het structureel tegenzit. De mensen in de Participatiewet.”

Maar wie verder kijkt, ziet hoe de FNV ook in dit stukje weer volledig meegaat in die harteloze en onmenselijke kapitalistische arbeidsmoraal die alles kapot maakt wat zo mooi zou kunnen zijn. Die moraal die helaas volledig door de FNV is geïnternaliseerd, en for that matter door ons allemaal. Wie niet werkt, zal niet vreten, predikt die moraal. Wie geen baan heeft, die doet niet mee, die leeft eigenlijk niet eens echt in onze maatschappij. Wie geen baan heeft, moet daar fulltime naar op zoek. En zolang die baan niet is gevonden, moet de baanloze lijden in armoede. En om dat zoeken te stimuleren, moet de overheid druk uitoefenen op de baanlozen en hen tot in de eeuwigheid disciplineren. Het is dit liedje dat overheden en helaas ook veel bonden al zingen sinds het kapitalisme in de kinderschoenen stond. En waarvan mensen zoals wij, zonder baan, altijd het slachtoffer zijn.

Meedoen

Participeren in de samenleving is volgens de FNV kennelijk alleen mogelijk via werken in een baan. “Laten we opnieuw beginnen met een plan waarin daadwerkelijk deelnemen aan de maatschappij uitgangspunt is, voor iedereen”, schrijft Jong. Dat “daadwerkelijk deelnemen” van haar negeert ons alledaagse leven, en al het werk dat iedereen daarin moet en wil verzetten, simpelweg om te leven. Door banen voorop te stellen en mee te gaan in het frame dat baanlozen als wij op de een of andere manier buiten de maatschappij staan, trapt ook de bond naar beneden. In die zin is de kritiek van de bond op de regering als de pot die de ketel verwijt…

Jong concentreert zich nadrukkelijk, want actueel, op mensen met een arbeidsbeperking: “Geef mensen met een beperking recht op werk en geef jonggehandicapten het loon dat ze verdienen.” Ja, natuurlijk moeten de mensen die willen werken in een baan in de gelegenheid gesteld worden om betaald werk te verrichten. En ja, natuurlijk moeten die mensen met een beperking dan ook een goed loon krijgen uitbetaald!

Om voor zulk “werk” te zorgen, wil de vakbond sociale werkbedrijven behouden en ze omvormen “tot ontwikkelbedrijven waar mensen met een arbeidsbeperking weer toegang toe hebben”. Wij krijgen als baanlozen enorme jeuk bij die hele trend richting “ontwikkelbedrijven”. In Tilburg wordt al geëxperimenteerd met een ook door GroenLinks gepromote “parallelle arbeidsmarkt”. De initiatiefnemers, Ton Wilthagen en de Startfoundation, willen de uitkeringen afschaffen, het uitkeringsgeld inzetten als een superlaag loon en baanlozen daarvoor laten werken in wegbezuinigde arbeidsplaatsen en dergelijke. Wij hopen dat de FNV die richting niet uit wil.

Strafkortingen

Bijstandsgerechtigden worden gecriminaliseerd, onder andere door de inzet van SyRI. Prima dat Jong dat benoemt. Wij zijn ook tegen SyRI, weg ermee! Ze wil ook afschaffing van de sancties die mensen als wij maar al te vaak in de schulden doen belanden. Ook dat is een voornemen in de goede richting. Maar haar formulering stelt ons niet zo gerust: “Ga uit van vertrouwen en stop […] die onmogelijk te dragen sancties.” Ze heeft het over “onmogelijk te dragen sancties”. Bestaan er volgens haar sancties die voor ons wel dragelijk zijn? Wie bepaalt wat wij kunnen dragen? Wil de FNV dat alle sancties worden afgeschaft, of moet het toch mogelijk zijn om ons strafkortingen op te leggen? Als wij bijvoorbeeld niet willen meedoen aan een cursus werknemersvaardigheden, een workshop, scholing of gedwongen ‘vrijwilligerswerk’? Als wij rechteloze arbeid, dwangarbeid, afwijzen, moet er dan van de FNV toch worden gekort op onze karige inkomens?

De FNV heeft zich de afgelopen vijf jaar voorstander betuigt van allerlei reïntegratietrajecten (participatieplaatsen, basisbanen, enzovoorts), mits het om “maatwerk” zou gaan en geen bestaande arbeidsplaatsen zou “verdringen”. Het aan ons opleggen van zulke zogenoemde “additionele arbeid” was voor de FNV geen probleem. De bond heeft zich in ieder geval nooit openlijk uitgesproken tegen deze disciplinering.

De vakbond wil de “tegenprestatie” afschaffen. Daar zijn we vanzelfsprekend helemaal voor! Maar omschrijf dan ook duidelijk wat je daarmee bedoelt, Jong! Alle reïntegratieverplichtingen die worden opgelegd bij het verkrijgen van een bijstandsuitkering zijn één grote tegenprestatie. Dus dan moet ook alles op de schop!

Recht op bestaanszekerheid

Jongs “recht op werk” bevalt ons bijzonder slecht. Moeten wij samen met de FNV de barricaden op? Moeten we samen gaan roepen: “Wij hebben recht op een baan! Geef ons een baan! Geef ons een werkervaringsplaats! Of tenminste een cursus!?” Moeten we samen met de FNV gaan pleiten voor “draagbare” strafkortingen en lage uitkeringen? Moeten we blij zijn met elke disciplinering, moeten we het recht opeisen om arm, bang en klein gehouden te worden? Tot we zo’n heilige baan veroverd hebben? En welk recht kunnen uitkeringsgerechtigden en baanlozen dan eisen die niet in een baan willen werken of verplicht vrijwilligerswerk willen doen?

Iedereen heeft recht op een goed bestaan, recht op meer dan een armoedige uitkering. Iedereen heeft recht van leven. Wij claimen ons recht om vrij van repressie te leven, om te leven hoe wij dat samen met anderen verkiezen. Het is hoog tijd dat de FNV dat onderschrijft en zich achter ons schaart! Wij willen een bond die zich uitspreekt tegen het arbeidsethos, die juist gaat pleiten voor minder banen en minder werken, zeker ook in het kader van de ecologische crisis, die solidariteit toont met de strijd van slachtoffers van racisme en seksisme, die zich losweekt van het neo-liberale polderen en inziet dat het kapitalisme moet verdwijnen.

Puk Pent