Frontex zet vliegende brigade in
Tot enkele jaren geleden werd die grens streng bewaakt door het Griekse leger, mede vanwege de gespannen relatie met Turkije. Het gebied was zwaar gemilitariseerd en lag vol mijnen. Het leger schoot er met scherp op vluchtelingen en migranten, die zich daar dan ook maar mondjesmaat waagden. Onder druk van Europa bemoeit het Griekse leger zich de laatste jaren nog maar nauwelijks met het weren van migranten. Die taak ligt nu in in de handen van grenspolitie. Door een strengere grensbewaking in Spanje, Italië en Malta pogen veel vluchtelingen en migranten tegenwoordig via de Grieks-Turkse landgrens een veilig heenkomen in Europa te vinden. De Griekse regering luidde daarover eind oktober 2010 de noodklok bij Frontex, en veel media kwamen daarop met angstverhalen over “het gat van Europa”, compleet met landkaarten met pijlen, alsof het om invallende vijandelijke legers ging. Frontex zond begin november een RABIT-interventieteam met 175 grensbewakers. Het team moet de Griekse grensbewakers ondersteuning gaan bieden en is voornamelijk gestationeerd bij de Evros-rivier die beide landen scheidt.
Het Frontex-detachement bestaat uit grensbewakers uit zowat alle EU-lidstaten, aangevuld met bewakers uit landen als IJsland en Noorwegen. Nederland draagt bij met 15 marechaussees. De betrokken landen hebben voor de missie ook technisch materiaal geleverd, zoals een helikopter, bussen, patrouille-auto’s, mobiele kantoorruimten en “lichaamswarmte-zoekende” vrachtwagens die mensen in het donker kunnen detecteren. Het RABIT-team wordt ingezet voor dag- en nachtsurveillances, en is bevoegd om migranten te onderscheppen, te ondervragen, en terug naar Turkije te sturen of op te sluiten in detentiekampen in Griekenland zelf. RABIT-teams hebben ook toestemming om Griekse databases te raadplegen. De Frontex-troepen dragen uniformen en armbanden met daarop de logo’s van de EU, en van Frontex zelf. Ook dragen ze wapens en mogen ze “indien noodzakelijk” geweld gebruiken. De missie duurt in ieder geval twee maanden en moet een rem zetten op de “instroom” van migranten in dat gebied.
Hetze
Ondanks de alarmerende verhalen van de Griekse en andere Europese overheden over de grote toestroom van vluchtelingen, blijkt er in de praktijk weinig aan de hand. Er is veeleer sprake van een hetze tegen vluchtelingen die maar al te gretig opgepakt wordt door de media. Want wat zijn de feiten? In de eerste zes maanden van 2010 kwamen zo’n 30 duizend vluchtelingen en migranten “illegaal” Griekenland binnen via de landgrens met Turkije, terwijl dat er in heel 2009 nog 48 duizend waren. Tegelijkertijd echter is de overzeese migratiestroom richting Griekenland fors afgenomen, mede door de verscherpte zeecontroles. Kwamen er in de eerste helft van 2009 nog 15 duizend vluchtelingen en migranten over de zee naar Griekenland, dit jaar zijn dat er nog maar 5 duizend. De Griekse immigratiestroom is dus simpelweg verschoven van zee naar land, maar blijft grosso modo gelijk. Veel vluchtelingen en migranten zijn overigens slechts op doorreis naar andere Europese landen. Op Europese schaal bezien is er dus helemaal geen reden tot extra zorg, voor de beleidsmakers althans. De laatste decennia werpt Fort Europa namelijk haar vruchten af. Zo werden er in 1992, toen de EU nog maar 12 lidstaten telde, 550 duizend asielaanvragen geregistreerd. In 2009, toen de EU alweer 27 lidstaten telde, lag het aantal asielaanvragen nog maar net boven de 200 duizend. Ook daalt het aantal onderschepte ongewenste vluchtelingen en migranten scherp. In 2009 werden er langs de Europese buitengrenzen 106 duizend onderschept, zo blijkt uit cijfers van Frontex, en dat is een derde minder dan in 2008. De geringere toestroom is te verklaren door de recessie in Europa en de strengere bewaking van de buitengrenzen, zowel ter land, ter zee als in de lucht.
Toch proberen verhoudingsgewijs meer migranten Europa binnen te komen via de relatief slecht bewaakte landgrens bij Griekenland. Dat wordt mede in de hand gewerkt doordat Griekenland vanwege de slechte verhouding met Turkije nauwelijks in staat is om met dat land overeenkomsten af te sluiten over een gezamenlijke grensbewaking en het terugsturen van onderschepte vluchtelingen. Landen als Spanje en Italië hebben dat ‘beter’ geregeld. Zo heeft Spanje in ruil voor financiële steun het recht bedongen om vluchtelingen en migranten te mogen onderscheppen in de territoriale wateren van Senegal en Mauritanië om ze daarop direct terug te mogen sturen. En Italië heeft met Libië een financieel akkoord bereikt waardoor het ook onderschepte vluchtelingen en migranten linea recta terug mag sturen. Deze schandalige praktijken worden fel bekritiseerd door allerlei mensenrechtenorganisaties, omdat de vluchtelingen zo bij voorbaat al geen kans krijgen om asiel aan te vragen. Daarbij staan landen als Libië bekend om hun mensenrechtenschendingen, zeker waar het de rechten van teruggestuurde vluchtelingen en migranten betreft.
Politiegeweld
Ook de Griekse missie van Frontex leidt tot grote bezorgdheid bij mensenrechtenclubs. Zo vreest zelfs het VN-vluchtelingenorgaan UNHCR dat de missie het recht op asiel ondergraaft. In de praktijk blijkt dat allang te gebeuren. De meeste vluchtelingen en migranten die door Frontex worden onderschept, zijn volgens de organisatie namelijk afkomstig uit landen als Afghanistan, Pakistan, Irak en Somalië. En dat zijn zoals bekend niet de meest populaire vakantielanden. De aan de Griekse grens onderschepte vluchtelingen en migranten worden ofwel direct teruggestuurd naar de Turkse oevers van de Evros ofwel opgesloten in overvolle Griekse vluchtelingengevangenissen. De vluchtelingen en migranten in de gevangenissen krijgen geen toegang tot een asielprocedure en er zijn veel meldingen van politiegeweld. De VN noemen de omstandigheden in die gevangenissen “catastrofaal”, “inhumaan”, “vernederend” en “ijzingwekkend”.
Frontex speelde tot nu toe vooral een coördinerende rol tussen de bestaande grenswachten van de EU-staten, maar wordt op korte termijn versterkt en zal dan ook eigen materiaal krijgen, zoals boten en vliegtuigen. Dat wordt mogelijk gemaakt door een nieuwe Europese verordening. Hoog op de verlanglijst van Frontex staan de zogenaamde drones, oftewel Unmanned Aerial Vehicles (UAV’s). Hoewel deze onbemande verkenningsvliegtuigen specifiek ontwikkeld zijn voor oorlogssituaties en al uitvoerig gebruikt zijn in onder meer Afghanistan, Pakistan en Palestina, kunnen ze volgens Frontex ook gebruikt worden om vluchtelingen op te sporen. Zo kunnen de drones vluchtelingenboten langer in de gaten houden dan het materiaal waarover de kustwachten momenteel beschikken. In juni 2010 organiseerde Frontex in Spanje nog een speciale top over de inzet van drones. Op die top waren naast allerlei overheidsorganisaties ook wapenproducenten aanwezig die presentaties over de onbemande vliegtuigen gaven. Ook in andere fora overlegt Frontex met wapenproducenten over de drones. De inzet van drones zal leiden tot een verdere militarisering van de Europese grensbewaking en de daarmee gepaard gaande afkalving van de mensenrechten. Nu al worden prikkeldraad, marineschepen, infrarood-camera’s, radarsystemen, bemande vliegtuigen en satellieten gebruikt in de strijd tegen de vluchtelingen en migranten. Bij die strijd vallen jaarlijks honderden tot duizenden doden. En dat zou grote zorgen moeten baren.
Gerrit de Wit
Deze reactie van Dimitris Pavlopoulos verscheen op onze Facebook-pagina
“Een paar aanvullingen en verbeteringen:
1. Het feit dat de grenspolitie de leger heeft vervangen is geen positieve ontwikkeling. De griekse leger is niet meer verantwoordelijk voor de jacht van migranten omdat de grenspolitie veel efficiente…r (en veel geweldadiger…) is en niet omdat de EU druk op Griekenland heeft geoefend. Niet vergeten: er is nog steeds dienstplicht in Griekenland en de meerderheid van dienstplicht militairen hebben helemaal geen zin in het jacht van migranten. Echter, de Griekse leger is er nog steeds bij bettrokken.
2. De relaties tussen Griekenland en Turkije hebben niets met de onderschepping van vluchtelingen te maken. Griekenland en Turkije kunnen prima samenwerken als het over repressie gaat (bv zie de arrestatie van de PKK-leider A. Otsalan buiten de griekse ambassade in Kenya).
3. Met de ondersteuning van de EU wil Griekenland een muur aan de grens met Turkije bouwen om de grens dicht voor de vluchtelingen te maken. Dat heeft net de Griekse minister OM, Papoutsis, aangegeven.
4. Griekse linkse organizaties hebben 2 weken geleden een actie tegen Frontex en ter ondersteuning van de vluchtelingen in de stad Oresteiada en naast de vluchtelingenkamp in Evros georganiseerd. Enkele honderden mensen hebben meegedaan.”
Zoals in jullie vorige artikel over Frontex stond, trekt ook Amnesty al jaren aan de bel hierover. In een van hun brieven aan het Nl. Ministerie van Justitie staat bv.: “Amnesty International vraagt aan Nederland om geen bijdrage aan Frontex te leveren totdat het gegarandeerd kan worden, in regelgeving en in de praktijk, dat grenscontroleoperaties volledig conform de internationale mensenrechten standaarden zijn.” Maar nee…
Het schijnt dat ‘dankzij’ de schrijnende situatie in Griekenland en het internationaal erkennen daarvan, er nu uitzicht komt op jurisprudentie van het EHRM die het Dublin-verdrag (dat bepaalt dat asielzoekers hun aanvraag dienen te doen in het land waar ze de EU binnenkwamen) op de helling zou kunnen zetten. Meer uitspraken in termen van mensenrechten zijn natuurlijk altijd gunstig. Maar wat denken jullie van zo’n evt. herziening van Dublin: zou dat een lichtpuntje betekenen of alleen elders meer druk op de ketel zetten? Al sinds enige tijd stuurt Nl. geen asielzoekers terug naar Griekenland, maar de minister wil natuurlijk wel z’n quota halen.