Ga niet mee met tendentieuze retoriek over “kaping” van demonstraties door “raddraaiers”

“Tegelijkertijd kan Rian de Jong – ‘al vind ik het geen goed idee’ – wel begrijpen waar het idee voor het verbod vandaan komt. Als hoofddocent staatsrecht aan de Radboud Universiteit onderzoekt ze openbare ordehandhaving. Ze heeft het karakter van demonstraties de afgelopen jaren zien veranderen. In heel Europa worden betogingen regelmatiger ‘gekaapt’ door onherkenbare, gemaskerde activisten die niet uit zijn op vreedzaam betogen maar op geweld”, zo lezen we in het artikel “Zal een verbod op gezichtsbedekking bij demonstraties er echt komen? ‘Om de echte raddraaiers te pakken is het niet nodig’” in de NRC van gisteren.

Het artikel gaat verder: “Ze zag ze opduiken bij anti-globaliseringsbetogingen rondom de G7- en G8-toppen, bij tegendemonstraties tegen Kick Out Zwarte Piet en ook bij de studentenprotesten. ‘Deze activisten mengen zich onder de vredelievende demonstranten en veranderen het karakter van de betoging.'”

“Nog zo’n ontwikkeling die ze ziet: steeds minder demonstraties worden vooraf aangemeld bij een gemeente. Dat speelt vooral bij de langdurige betogingen, zoals die van studenten en van Extinction Rebellion. Met als gevolg dat er vaak geen contact meer is tussen organisatoren en gemeente, zoals over tijd en locatie, en burgemeesters vooraf geen beperkende bepalingen kunnen opleggen. De politie houdt de betogingen daarom meer in de gaten, om de identiteit van betogers vast te leggen. Door namen te noteren, foto- en filmopnames te maken ‘en betogers worden soms thuis opgezocht’. Voor de overheid, zegt De Jong, is het handig om mensen te identificeren via camerabeelden, of ze te verbieden gezichtsbedekking te dragen, zeker als er raddraaiers tussen zitten. Maar vanuit de vreedzame demonstranten is de reactie omgekeerd: ‘die gaan méér gezichtsbedekking dragen’. Ze willen niet opgezocht worden door de politie.”

“Er zijn volgens De Jong ook tal van andere legitieme redenen voor anoniem protest. ‘Als je tegen een regime demonstreert kan het zijn dat het regime je ook hier in de gaten houdt. Of je wilt anoniem demonstreren omdat je werkgever niet blij is met je standpunt.’ De Jong heeft de indruk dat door de nieuwe vormen van actievoeren ‘de balans even zoek is’. Zowel bij de demonstrant, wiens betoging soms wordt ‘gekaapt’, als bij de overheid, niet wetend hoe te reageren. Maar een verbod op gezichtsbedekkende kleding zal daar vermoedelijk weinig aan veranderen. ‘Om de echte raddraaiers te pakken heb je zo’n verbod niet nodig. Je benadeelt er vooral de vreedzame demonstranten mee.'”

Politiek frame

Ik ben niet zo blij met deze duiding van een collega over een mogelijk verbod op gezichtsbedekking bij demonstraties. Ten eerste: het beeld dat meer militante actievoerders een beweging of haar mobiliserend potentieel zouden “kapen” is een veelgebruikt politiek frame.

Protestbewegingen zijn divers en dus verdeeld over strategische of morele vraagstukken. Naarmate een beweging groter/zichtbaarder wordt, leidt dat vaak tot conflict. Door over “kaping” te spreken, suggereert men dat dit illegitieme discussies zijn die niet thuishoren in een sociale beweging.

Belangrijker: er is geen enkele reden om aan te nemen dat dit een nieuwe tendens is. Het gebruikte voorbeeld van de mobilisaties tegen G7/8- toppen is zelfs al twintig, vijfentwintig jaar oud. Maar door te suggereren dat er sprake is van een ontwikkeling, proberen politici overbodige maatregelen te legitimeren.

Bijvoorbeeld: een van de argumenten om in 2010 kraken te verbieden, was de historisch compleet onhoudbare stelling dat de kraakbeweging “gewelddadiger” en meer actiebereid was geworden. Academici zouden wat mij betreft uiterst voorzichtig moeten zijn om niet mee te gaan in dit soort tendentieuze retoriek.

Mathijs van de Sande

(Dit artikel verscheen eerder als draadje op Bluesky.)